خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها؛ رویا رجبی: دزفول، دیار خانه های قدیمی است و یکی از پایتخت های معماری و شکوه هنر ایرانی - اسلامی است. معماری در دزفول آدم را با دنیایی از ظرافت ها و زیبایی ها آشنا می کند که شاید همانند آن در کمتر جایی از این مرز و بوم وجود داشته باشد. بافت تاریخی دزفول که تلاقی فرهنگ و تاریخ مردم این دیار کهن است، شامل ۲۸ محله قدیمی و در هم تنیده است که تزئینات معماری بی نظیر آن، دزفول را به «شهر آجری» معروف کرده است. در محدوده بافت تاریخی دزفول که مساحت آن ۲۷۰ هکتار است، بیش از یکصد اثر تاریخی ثبت ملی شده شامل مسجد، حمام، گذر و بقعه وجود دارد.
علاوه بر ساباط ها، حمام ها، گذرها و مساجد و سایر اماکن تاریخی موجود در بافت، خانه های تاریخی که به نام صاحبان بنا ازدوره های گذشته در این بافت به جای مانده هر کدام به تنهایی دارای ارزش فرهنگی، مذهبی و تاریخی هستند.
وجود بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی ارزشمند و زیبا همچون خانه تیزنو، قلمبر و قلمبر۱ و ۲، مستوفی، محسنی، قصاب، زرگر، معزی، سهرابی، گلچین، نیلساز، مهدوی، سیدصدر، کلک چی، جوکار، قلقچی، سعادت، ضیایی، داعی، سوزنگر، بزی و صنیعی سبب شده تا بافت تاریخی دزفول نسبت به سایر آثار و مجموعه های تاریخی این شهرستان متمایز باشد به طوری که دزفول با برخورداری از این خانه های تاریخی می تواند به عنوان یک شهر توریستی با ردپایی از گذشته های زیبای معماری این مرز و بوم به جهانیان معرفی شود.
این خانه های تاریخی به عنوان ظرفیتی منحصربه فرد در قالب بافت تاریخی دزفول قرار گرفته اند به گونه ای که با وجود تمام تغییراتی که در چهره شهرهای امروزی پدید آمده اما بافت قدیم و کهن این شهرستان همچنان حکایت زیبایی از معماری ایرانی - اسلامی را روایت می کند.
این خانه های تاریخی که برخی هایشان درتملک شخصی (صاحبان اجدادی بنا) و تعدادی در تملک اداره میراث فرهنگی و یا سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول است هرکدامشان به تنهایی می تواند نشان دهنده فرهنگ و تمدن غنی و معماری اصیل دزفول به هر فردی باشد.
از میان آثار ثبت ملی شده بافت قدیم دزفول بالغ بر ۸۸ اثر ثبت شده از میان همین خانه های تاریخی است و به گفته میراث فرهنگی دزفول بیش از ۲۰۰ خانه تاریخی دیگر در این بافت نیز لازم است به ثبت ملی برسند.
در تمام این سالها مشکلاتی همچون کمبود بودجه و از سویی کم توجهی متولیان و عدم اهتمام لازم از سوی آنان برای نگهداری و احیای این خانه های تاریخی موجب شده که تعداد زیادی از این خانه ها در وضعیت نامناسب و حتی در معرض نابودی و ریزش قرار بگیرند.
البته در چند سال اخیر حرکت هایی هر چند ناچیز از سوی نهادهای مختلف از جمله میراث فرهنگی دزفول و سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول صورت گرفته و بخش هایی از این خانه ها مرمت و بهسازی شده اند.
حال با توجه به ایام نوروز در این گزارش سعی کرده ایم از میان ده ها خانه تاریخی دزفول سه خانه تاریخی محبوب را که پس از مرمت و بهسازی توسط متولیان آماده بازدید گردشگران در همه سال به ویژه ایام عید هستند را معرفی کنیم.
یکی خانه تاریخی و ثبت ملی تیزنو که با قرارگیری در کناررودخانه دز فضای چشم نوازی را به وجود آورده و در این سالها برنامه های فرهنگی بسیار متعددی از سوی انجمن های مردم نهاد و به مناسبت های مختلف در آن برگزار شده و از سویی به محلی برای برگزاری جلسات انجمن ها و گزینه اصلی بازدید میهمانان خارجی و گردشگران داخلی تبدیل شده است.
خانه زیبا، شگفت انگیز و ثبت ملی سوزنگر نیز در این سالها به محلی برای برگزاری کلاس های صنایع دستی و ایجاد نمایشگاه های صنایع دستی و بازدید عموم گردشگران تبدیل شده است و خانه قلقلچی نیز که یک جاذبه دست کند و چشم نواز در بافت تاریخی به شمار می رود در روزهای گذشته عملیات بهسازی آن توسط سازمان نوسازی شهرداری دزفول به اتمام رسیده و با برنامه های مختلف آماده بازدید میهمانان نوروزی است ضمن اینکه در روزهای گذشته ثبت ملی شدن این خانه نیز به تصویب رسید.
خانه تیزنو، شکوهی تاریخی
در همین رابطه مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول در گفت و گو با خبرنگار مهر درخصوص خانه تاریخی تیزنو اظهار کرد: این خانه ارزشمند تاریخی به شماره ۲۵۷۳ در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده و یکی از بزرگترین و زیباترین خانه های محله قلعه است که در ضلع شرقی میدان اصلی این محله و دقیقا در کنار جاده ساحلی و رودخانه دز واقع شده است.
محمدآذرکیش افزود: پیکره اصلی خانه تیزنو متعلق به دوره صفویه بوده که تغییراتی در دوره قاجار و اوایل پهلوی به خود دیده است.
وی گفت: چند سالی است دفتر نمایندگی کمیسیون ملی یونسکو در ایران در این خانه مشغول فعالیت شده و یکی از جاذبه های تاریخی ارزشمند شمال استان خوزستان و جزو بناهای اصیل معماری ایرانی به شمار می رود که در آن عناصر مختلف معماری بومی نظیرخوون چینی، شوادان و شبستان را می توان مشاهده کرد.
مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول (دزپارس) توضیح داد: خانه تیزنوی دزفول هشت دری است یعنی هشت در ورودی دارد و با عبور از این درها، ایوان مرکزی مشاهده می شود. ایوان دارای چندین اتاق‌است و غلام گردش، شبستان و شوادون از دیگر بخش های این خانه به حساب می آیند.
آذرکیش تصریح کرد: فضای اصلی خانه تیزنو، اصطلاحا درونگرا است. یعنی در مرکز فضای خانه قرار گرفته و حیاط های بیرونی آن را احاطه کرده اند. کف حیاط آجر پوش است و طبقه همکف آن به وسیله چهار پله از حیاط بالاتر قرار دارد.
وی یادآورشد: خانه تیزنو دزفول مثل بیشتر خانه های قدیمی ایرانی هشتی دارد. هشتی فضایی چند ضلعی است که کل خانه را از دید غریبه‌ها مخفی نگه می دارد به طوری که اگر در خانه باز بماند داخل خانه از خیابان قابل دیدن نیست. هشتی یک مزیت دیگر هم داشته و در واقع حکم لابی خانه های امروزی را دارد که وقتی غریبه ای به آن وارد می شود، می تواند تا زمان رسیدن میزبان و آماده شدن او، (درباره خانه های قدیمی، مشخصا حجاب کردن خانم ها) توقف کوتاهی داشته باشد.
طاق های دیدنی
آذرکیش با بیان اینکه طاق های خانه تیزنو یکی از دیدنی ترین بخش های آن هستند، اضافه کرد: بعد از هشتی نوبت به حیاط مرکزی خانه تیزنو می رسد که در آن حوض و باغچه و درخت وجود دارد. این حیاط، ایوان هایی در اطراف خود دارد که با بالا رفتن از پله ها باید به آنها برسید. این ایوان ها در واقع جلوی اتاق هایی هستند که درهای شیشه رنگی و ارسی های زیبایشان به ایوان باز می شود. در کنار این ایوانها هم غلام گردش قرار داشته که مسیری برای تردد خدمتکاران خانه بوده است.
مدیرانجمن میراث فرهنگی دزپارس درادامه گفت: طاق های خانه تیزنو یکی از دیدنی ترین بخش های آن هستند. چرا که در قسمت بالای طاق‌ها آجرچینی ها طرح‌های متنوعی ایجاد شده و شیشه‌های رنگی ارسی آن نمای زیبایی به وجود آورده اند.
شکوه خوون چینی
آذرکیش در مورد ویژگی های خانه تاریخی سوزنگر نیز اظهار کرد: خانه سوزنگر از بناهای زیبای آجری متعلق به دوره قاجاریه در بافت قدیم دزفول است که در محله قدیمی میاندره قرار دارد.
مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول با بیان اینکه این اثر به شماره ۲۶۰۶ در ردیف آثار ملی به ثبت رسیده است، افزود: این خانه در یک کوچه بن بست و اختصاصی قرار دارد که با پلکان پهن و منظم آجری به در کوچک و مزین به تزئینات خوون چینی (آجر کاری) منتهی می شود.پس از عبور از سر در به هشتی خانه وارد می شویم. گنبد کوچک هشتی با پا باریک ها و شاپرک های آجری زیبایی بر ستون هایی قطور استوار است.
آذرکیش عنوان کرد: خانه دردو طبقه ساخته شده و طبقه اول بنا نیز شامل ایوان، اتاق های گوشوار و تراس زیبایی با سقف تیر پوش چوبی است که همگی دارای کتیبه های مزین به آجرکاری بی نظیر خوون چینی است که هر بیننده صاحب ذوق را به وجد می آورد.
وی ادامه داد: طبقه دوم نیز که قسمت ویژه میهمانان بوده با آجرکاری های متنوع تزئین شده است. در حال حاضر مالکیت این بنا در اختیار اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری دزفول است.
شگفت انگیزترین خانه دست کند دزفول
آذرکیش در مورد خانه تاریخی قلقچی دزفول نیز توضیح داد: این خانه یکی از بناهای ارزشمند گردشگری استان خوزستان است که قدمت بنای فعلی آن به دوره قاجاریه می رسد.
وی افزود: خانه قلقچی دزفول از چند جهت دارای اهمیت است، اولین علت آن موقعیت ویژه این بنا بوده که در کنار جاده ساحلی، رود دز و آسیاب های تاریخی دزفول قرار دارد.
مدیر انجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول (دزپارس) ادامه داد: دومین دلیل اهمیت خانه قلقچی، کارکرد اقتصادی و ویژه آن در گذشته بوده که به دلیل نزدیکی به مجموعه آسیاب های دزفول که تا دهه ۱۳۴۰ فعال بوده اند، این بنا مرکز تبادل اقتصادی و نگهداری آرد و گندم های این مجموعه بوده و از این روی به خانه قلقچی (در گویش دزفولی قلق به محل نگهداری پول گفته می شود) معروف بوده است.
آذرکیش عنوان کرد: سومین دلیل اهمیت این بنا، بخش دست کند آن است که در انتهای خانه قرار دارد. معمولاً خانه های تاریخی دزفول، برای هماهنگی با اقلیم گرم منطقه فضاهای دست کندی به نام شوادان داشته اند که در عمق پنج تا ۱۲ متری زیر زمین حفر می شده، اما خانه قلقچی تنها بنایی است که فضای دست کند ( شوادان آن) در همکف بنا حفر شده و از این جهت شگفت انگیزترین خانه تاریخی دست کند دزفول است.
وی تاکیدکرد: خانه قلقچی دزفول یکی از دیدنی هایی است که برای گردشگرانی که به خوزستان سفر می کنند، می تواند بسیار جذاب باشد.
آذرکیش یادآورشد : به دلیل اهمیت جایگاه خاص این بنا، مرمت آن توسط سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری دزفول طی مدت اخیر صورت گرفته و آماده بازدید گردشگران در همه ایام سال است.
مدیرانجمن دوستداران و پژوهشگران شهرستان دزفول گفت: خانه تاریخی قلقچی در محله لوریان یکی از ۲۸ محله بافت تاریخی دزفول قرار دارد.
برنامه های نوروزی در خانه های تاریخی
آذرکیش در ادامه یادآور شد: با همت انجمن های مردم نهاد و همکاری هنرمندان مقرر شده تا در نوروز ۹۷ برنامه های متعددی از جمله برپایی نمایشگاه نوروزی در خانه های تاریخی تیزنو، قلقچی و سوزنگر اجرا شود.
وی افزود: در این نمایشگاه ها آثار هنری هنرمندان مختلف از جمله صنایع دستی و برخی سوغات و شیرینی های محلی دزفول به ویژه کلوچه و غذاهای سنتی به گردشگران عرضه خواهد شد.
آذرکیش با بیان اینکه مقرر شده تا سفره هفت سین نیز با همکاری میراث فرهنگی، سازمان نوسازی و شهرداری دزفول در این سه خانه برپا شود، عنوان کرد: همچنین افرادی به عنوان راهنما برای معرفی ظرفیت های دزفول و بیان ویژگی های این خانه های تاریخی و معماری دزفول به گردشگران در این خانه ها مستقر خواهند شد.
لزوم مرمت تمام خانه های تاریخی
سایر خانه های تاریخی دیگر دزفول از جمله زرگر، طلوعی و سهرابی نیز با ظاهر چشم نواز و معماری باشکوه خود می توانند در برنامه بازدید گردشگران و مسافران به دزفول قرار بگیرند.
اداره میراث فرهنگی دزفول نیز درایام نوروز برنامه های مختلفی از جمله تورهای دزفول گردی و به ویژه بافت گردی را با همکاری آژانس های گردشگری و انجمن میراث فرهنگی دزپارس به صورت رایگان برای گردشگران و مسافران در نظر گرفته که بازدید از برخی از این خانه های تاریخی نیز جزو اولویت های این تورهای بافت گردی است.
خانه های تاریخی دزفول هر یک با رنگ و حال و هوایی خاص اما با هویتی مشترک، می توانند یکی از جاذبه های ارزشمند گردشگری استان خوزستان به حساب آیند. مرمت و بهسازی خانه های تاریخی دزفول می تواند زمینه سرمایه گذاری بیشتر در صنعت گردشگری خوزستان و شهرستان دزفول را فراهم کند.
عدم توجه کافی به این گنجینه های آجری می تواند نتایج ناخوشایندی برای میراث ملی ما داشته باشد به گونه ای که مثلا خانه تاریخی و ثبت ملی فیروزی (آرامش) که در بافت قدیم دزفول قرار داشت به دلیل عدم احیا و توجه کافی در چند روز گذشته به طور کامل ویران شد که موجب تاسف دوستداران میراث فرهنگی و ملی شده و به زنگ خطری برای سایر بافت نیزتبدیل شد که این امر بر لزوم اهتمام متولیان به ویژه در زمینه جذب اعتبارات خاص و جداگانه برای این خانه ها و ضرورت احیای آنها می افزاید.
ورود دادستان رامهرمز به موضوع تپه های باستانی تل گسر 
جدول افزایش قیمت بنزین را ببینید/ وضعیت تغییرات در عید نوروز 
متن تبریک کریسمس | 70 پیام کریسمس فارسی و انگلیسی باکلاس