عملکرد دوگانه وزارت ارتباطات در قبال شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها +عکس

سرویس جامعه مشرق - با عنایت به گسترده‌تر شدن و نفوذ بیش‌از پیش شبکه های اجتماعی و رقابت ها بر سر تصاحب این بستر مهم و استراتژیک توسط شرکتهای چند ملیتی و کشورهای مختلف؛ این بستر به خواستگاهی مهم برای دستیابی به آن به جهت دریافت آورده های اقتصادی، تاثیر بر سبک زندگی، ذائقه‌سنجی و ذائقه‌سازی، رفتارشناسی و رفتار سازی، تحلیل ارتباطات و همچنین کنترل و هدایت موج احساسات و اعتقادی جامعه به عنوان یکی از سرمایه های ارزشمند یک کشور مبدل گردیده است. با پیشرفت روز افزون علم و فناوری شاهد درآمدزایی حوزه فناوری اطلاعات حتی بیش از ده ها چاه نفت می باشیم که این خود بیانگر اهمیت این حوزه در عرصه های اقتصادی میباشد.

در حوزه های سیاسی نیز اخیرا با تمایلات قدرت های متخاصم برای گسترش مفاهیم تحریم در حوزه فناوری اطلاعات روبرو هستیم که این نیز نشان از قدرت و پتانسیل بالای این عرصه برای انتشار و گسترش گفتمان و یا دیپلماسی یک حکومت در عرصه های بین المللی می باشد.

اما آنچه مورد توجه است نحوه ی نگاه مسئولین مربوطه به این بستر و تصمیمات اتخاذی برای حال و آینده شبکه های اجتماعی و همچنین شبکه های پیام رسان می باشد. در این حوزه طبق سند " سیاست ها و اقدامات ساماندهی پیامرسان های اجتماعی (۱)" مصوبات جامع و کاملی توسط شورای عالی فضای مجازی تهیه گردیده است. جای سوال اینجاست که چرا چنین سند جامع و کاملی توسط نهاد اجرایی ذیربط؛ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اجرا و عملی نمی گردد.

در این راستا سایر کشور ها حرکت ها و تجربیاتی داشته اند. کشور مانیز با توجه به تصمیمات و اراده های مسئولین مربوطه از شورای عالی فضای مجازی تا مهم ترین فرد تصمیم گیر و تصمیم ساز در این حوزه؛ وزیر محترم ارتباطات و فناوری اطلاعات انواع اقدامات مثبت و منفی را رقم زده اند که به بررسی برخی از این اقدامات می پردازم.

شاید بتوان اقدامات و تصمیمات عملی وزارت ارتباطات دولت یازدهم و دوازدهم در حوزه شبکه های اجتماعی را که علی رغم تغییر وزیر در این دو کابینه هردو در یک راستای کاملا یکسان و در امتداد هم بوده را به دو دسته تقسیم نمود :

رویکرد خودکفایی افتخار آمیز و بومی سازی

رویکرد دیپلماسی التماسی

خودکفایی افتخار آمیز و بومی سازی

تعریف پیام رسان اجتماعی داخلی طبق سند شورایعالی فضای مجازی؛ پیام رسانی است که بیش از ۵۰ درصد سهام آن متعلق به شخص ایرانی بوده و میزبانی آن صرفا در داخل کشور انجام شده و امکان اعمال حاکمیت در آن وجود داشته باشد.

یکی از انواع شبکه های اجتماعی بسیار پر بازدید و اثر گذار در فضای مجازی شبکه های اجتماعی اشتراک ویدیو می باشد که در راس آن در دنیا شبکه ی اجتماعی یوتیوب قرار دارد.

این شبکه اجتماعی ویدیو محور از ابتدا بدلیل انتشار و بازنشر محتوای مغایر با بافت بومی و عدم حفظ و صیانت از هویت ملی و دینی جامعه ما توسط مسئولین ذیربط فیلترشد. اما این فیلترینگ هرگز بدون نگاه جایگزین نبوده و با بستر سازی ها و سرمایه ریزی های صحیح دولت در این حوزه شاهد رشد شبکه های اجتماعی بسیار خوب و جایگزینی روز افزون این شبکه ها و همچنین رقابت برای تصاحب مخاطب بیشتر نیز بین آن ها هستیم. چنانچه اگر این مسیر به درستی طی شود در آینده شاهد صادرات کلان این شبکه ها نیز خواهیم بود که علاوه بر دستاورد های اقتصادی به جهت انتشار سبک زندگی درست ایرانی اسلامی و فرهنگ غنی، می توانیم چهره درست و صحیحی از دیپلماسی فرهنگی و اجتماعی واقعی کشورمان را به سایر کشور ها صادر کنیم که این دستاورد خود بسیار ارزشمند است.

به عنوان مثال شبکه اجتماعی آپارات که توانست با حمایت های گسترده دولتی و بهره مندی از پشتیبانی های خاص به مرور رشد و گسترش پیدا کند به لحاظ جذب مخاطب، جذب سرمایه اقتصادی و جذب محتوای اقناعی _ گر چه به سبک امریکایی در حال تولید محتوای متنوع برای تمام ذائقه ها است و انتقاداتی هم به آن وارد است _ نیز توفیقات زیادی بدست آورده است. تا آنجا که موسسه کارآفرینی گوگل که برای انتخاب شرکت های برتر حوزه فناوری و اینترنت، ملاک های خاصی دارد. بعد از بررسی های همه جانبه، لیستی شامل ۵۰ شرکت را به عنوان شرکت های برتر معرفی کرده که در این لیست، شرکت صبا ایده به عنوان شرکت موسس آپارات بعنوان تنها شرکت ایرانی حضور داشت(۲).

همچنین طبق بند ۲ ماده ۲ سند "سیاست ها و اقدامات ساماندهی پیام‌رسان های اجتماعی" مصوبه شورایعالی فضای مجازی، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برای توسعه پیام‌رسانهای اجتماعی داخلی دارای مجوز و ایجاد مزیت رقابتی نسبت به نمونه های خارجی در چارچوب ضوابط و شرایط مندرج در سند، موظف به حمایت های لازم در زمینه های زیر ساختی، فنی، تسهیلاتی و اطلاع رسانی زیر نیز می باشد:

اعطای تسهیلات موثر کم بهره برای توسعه دهندگان داخلی؛ امکان اتصال متقابل به ارائه دهندگان خدمات ارتباطی و فناوری اطلاعات؛ امکان عرضه خدمات الکترونیکی عمومی همچون دولت الکترونیک، خدمات بانکی و شهری در پیامرسانهای اجتماعی داخلی؛ به حداقل رساندن هزینه های مرتبط با مصرف پهنای باند؛ کمک به تامین زیر ساخت های شبکه ای، ذخیره سازی و امنیتی؛ حمایت های لازم به منظور گسترش فعالیت پیامرسان های اجتماعی داخلی به خارج از مرزها، در راستای افزایش اقتدار در فضای مجازی؛

**تجربه ای به نام «زالو»

در پایان این بخش به بیان تجربه ی موفق کشور ویتنام در نگاه به درون و بومی سازی شبکه اجتماعی خودش با نام زالو می پردازیم.

زالو پیام رسان بومی ویتنام است که ابتدا در سال ۲۰۱۲ توسط شرکت VNG نسخه اول این اپلیکیشن مورد توجه مردم ویتنام قرار نگرفت ولی از آن زمان تا کنون این شرکت بهبودهای مداوم خوبی روی اپلیکیشن صورت داده و بدین ترتیب در حال حاضر زالو بیش از ۵۰ میلیون کاربر دارد! در واقع ویتنام خلاف جهت اکثر کشورها، توانسته یک پیام رسان بومی داشته باشد که در رقابتی پایاپای بازار این کشور را از چنگ نمونه­ های مطرح بین المللی مثل واتس اپ، کاکائو، لاین و تلگرام حفظ کند. قابل توجه است که این پیام­رسان بومی بدنبال گسترش بازار خود در بیرون از ویتنام هم نبوده و تا کنون تمرکز خود را بر روی مردم این کشور حفظ کرده است.

زمان عرضه پیام رسان زالو قابل توجه است. یک شرکت خصوصی و کاربلد ویتنامی در همان بحبوحه کار که هنوز پیام رسانها تازه پا به عرصه وجود گذاشته بودند، همزمان با دیگر بازیگران بین المللی نسخه بومی خود را عرضه کرد. با وجود شفاف نبودن مدل کسب و کار پیام­رسان­ ها در اوایل عرضه زالو، این شرکت توسعه آن را منوط به کمک دولت نکرد. بلکه با وجود بازخورد اولیه منفی از طرف کاربران، راه را ادامه داد تا بدینجا رسید. حال باید پرسید با توجه به داشتن نمونه های موفق شبکه های اجتماعی بومی، حمایت های داخلی و حتی مصوبات موثر چرا تا کنون پیامرسانهای اجتماعی موفق نداشته ایم؟

رویکرد دیپلماسی التماسی

با توجه به نفوذ هرچه بیشتر شبکه اجتماعی اینستاگرام و پیام رسان تلگرام به‌عنوان اصلی‌ترین وسیله ارتباطی و رسانه‌ای در جامعه ایران که با توجه به نتایج مشاهدات و گزارشات موجود، باعث کاهش حجم مکالمات تلفنی، ارتباطات پیامکی، انتقال اطلاعات ایمیلی و مطالعه محتوای وب‌سایت‌های اینترنتی شده است و همچنین عدم امکان دسترسی به سرورها، کنترل مناسب و جلوگیری از تولید و انتشار محتوای مخرب در این بستر، تاثیر استفاده مستمر و مداوم از این پیام‌رسان بر سبک زندگی، ذائقه‌سنجی و ذائقه‌سازی، رفتارشناسی، تحلیل ارتباطات در جامعه، شناسایی نقاط قوت و ضعف اقتصاد و سیاست کشور و حتی جریان‌سازی‌های مسموم بر علیه نظام، میتواند به عنوان بخشی از مضرات فعالیت پیام‌رسان‌ها و شبکه های اجتماعی غیربومی در کشور ‌باشد.

لازم به‌ذکر است که تلگرام در تعداد محدودی از کشورها از جمله ایران(رتبه اول از نظر تعداد کاربر، حدود ۵۰درصد)، روسیه، ایتالیا، اسپانیا و عراق رسانه‌اجتماعی محبوبی به شمار می‌رود و در بین پیام‌رسان‌های محبوب در رتبه‌بندی جهانی جایگاهی ندارد.

حدود ۴۵ میلیون ایرانی در تلگرام هستند یعنی حدود ۵۰ درصد اعضای تلگرام، ایرانیان هستند؛ به‌همین منظور آوردن سرور به ایران بدون اعمال حاکمیت مقامات قضایی یک نوع کاپیتولاسیون است که باعث زیر سوال رفتن عزت کشور خواهد شد. بااین‌حال مقامات دولتی باکمال خونسردی اجازه می‌دهند اسب تراوای دشمن وارد خاک ما شود و در جنگی که از انقلاب تاکنون نتوانسته‌اند ما را شکست دهند با اسب تراوای خود (ماهواره و فضای مجازی) استحاله فرهنگی جامعه ایرانی را در دستور کار خود قرار داده، آن‌ها را پیش برند.

اقدامات استحاله فرهنگی دشمن در قالب بررسی و شناسایی پایگاه‌های فعال و اثرگذار در جریان هرزه‌نگاری با تمرکز بر پایگاه‌های فعال در سرویس تلگرام و اینستاگرام و ارائه برآورد کمی از آن‌ها بر مبنای شناسایی فعالان سایبری و کانال‌های تلگرامی هرزه‌نگار که محتوای فارسی‌زبان تولیده کرده و مخاطب فارسی زبان دارند صورت گرفته است. این درحالی‌است که با استفاده از شبکه‌های اجتماعی باورهای دینی را تخریب می‌کنند و در برخی که تخریب میسر نیست انحراف ایجاد می‌کنند؛ امنیت کشور را مورد تهدید قرار می‌دهند، برنامه‌های مستهجن برای از بین بردن حیا و غیرت طراحی می‌کنند، به انتشار اخبار کذب و پخش شایعات برای بدبین کردن مردم نسبت به نظام اسلامی روی می‌آورند، رفتارهای بومی اسلامی را به رفتارهای غربی و الحادی تغییر می‌دهند و مسئولان هم اجازه می‌دهند این سرورهای خارجی در کشور فعالیت کنند.

از دلایل مهم و اثرگذار در رشد اینستاگرام و پیام‌رسان‌تلگرام در کشور، شایعه‌پراکنی و عملیات روانی صورت گرفته در خصوص این پیام‌رسان بر روی افکار مردم می‌باشد؛ به این معنی که عدم فیلترینگ آن توسط مسئولین در کشور به دلیل ثبات تلگرام توسط مردم ارزیابی شد تا به آن روی آوردند.

اقدامات وزارت ارتباطات در مقابل این دو شبکه اجتماعی (تلگرام و اینستاگرام) بر گرفته از نوعی انفعال، مماشات و دیپلماسی التماسی بوده که صرفا به دو نمونه از این برخورد ها _از هر شبکه اجتماعی یک نمونه_ بسنده می کنم:

اول: هزینه ۲۰۰ میلیارد تومانی برای فیلترینگ هوشمند که به عنوان یکی از راهکار های تایید حیثات شبکه های خارجی با تبلیغات گسترده کلید خورده بود، با یک آپ دیت جدید تقریبا به صورت کامل ازبین رفت و این هزینه هنگفت تقریبا امحا شد. آیا با این هزینه کرد نمی شد یک شبکه اجتماعی داخلی را حمایت و پرورش داد؟ (۴)

دوم: مذاکرات توئیتری وزیر محترم برای تعطیلی یک کانال تروریستی که با تشجیع آشکار به هدایت و گسترش اغتشاشات اخیر در خیابانها می پرداخت. این اقدام وزیر محترم با تبلیغ بیشتر و افزایش مخاطب کانال جدید معاند از طرف پاول دوروف (موسس تلگرام) پاسخ داده شد.

اما باز وزیر ارتباطات و مسئولین ذیربط در مقابل این توهین آشکار به شخص وی در جایگاه نماینده ایران و همچنین به همه مردم ایران با روی آوردن به رفع فیلتر دوباره این بسترها، مع الاسف انفعال هر چه بیشتر مسئولین کشور در قبال این نقض حاکمیتی را رقم زدند.

با توجه به گسترش و پیشرفت زیاد سرویسهای شبکه های اجتماعی و پیامرسان خارجی در این سال­ها، دیگر نمی­توان با عرضه نمونه­ های اولیه مشابه داخلی، کاربران را به سمت سرویس های بومی جلب کرد. بهمین منظور برای پر کردن فاصله با رقبای خارجی در زمینه توسعه محصول و عرضه به بازار، باید از نوآوری­ های بومی برای خلق مزیت رقابتی بهره برد. باتوجه به عدم امکان ادامه با شبکه هایی چون تلگرام باتوجه به اینکه دلیل تلگرام از اپ استورمحتوای پرخطر از جمله پرنوگرافی کودکان اعلام شد! http://goo.gl/wJUWz۲ درگزارش دیگری از usa today به نقل از ترزا می، در کنفرانس داووس از این نرم افزار به عنوان یک پلتفرم کوچک خطرناک و خانه ی امن تروریست پسنداعلام شده است. http://goo.gl/seS۲B۱

در موضوع پیام­رسان­ ها، با وجود تأکید زیاد مسئولین رده بالای کشور به اهمیت موضوع، متاسفانه متصدیان چند پیام رسان داخلی، همچنان بیان می­کنند که سازمان­های مختلف در زمینه ارائه سرویس های محلی بر روی این پیام­رسان­ها و خلق مزیت رقابتی، همکاری کافی را صورت نمی­دهند. بدین ترتیب دور از انتظار نیست که این فناوری نیز همانند بسیاری از سرویسهای فناوری اطلاعات در گذشته، تا مدتی دیگر و پیش از آن که محصولات بومی بتوانند سهم قابل ذکری از بازار را جذب کنند، به بلوغ کامل خود برسد. در آن زمان نیز هم ارزش فناوری بشدت کاهش یافته و هم گرفتن سهمی از این بازار بمراتب دشوارتر خواهد بود. امیدواریم مسئولین دولتی و خصوصی علاوه بر تأکید به اهمیت این مسئله، به صورت عملی نیز به گسترش و رونق سالم آنها کمک کنند.

همچنین سوال آخر اینکه چرا دولت نتوانسته پیامرسان و شبکه اجتماعی کنترل شده بوجود بیاورد تا اگر کسی امنیت اقتصادی، اجتماعی و روانی جامعه را به خطر انداخت فقط با او مقابله شود نه اینکه کل فضا فیلتر شود؟

۱ سیاست ها و اقدامات ساماندهی پیامرسان های اجتماعی شورایعالی فضای مجازی

۲ https://www.aparat.com/press .

۳. از زالوی ویتامی ها درس بگیریم

۴. فیلترینگ هوشمند اینترنت

۵. توئیتر