راز باب الحوائج شدن حضرت ابوالفضل(ع)/کیفیت ادب و بصیرت در مکتب عباس بن علی(ع)

حجت الاسلام سیدمحمد نقیب زاده، معاون آموزش و پژوهش دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم در گفت وگو با خبرنگار گروه اندیشه خبرگزاری شبستان که به مناسبت میلاد حضرت عباس(ع) و روز جانباز انجام شد، با اشاره به مولفه های شاخص سبک زندگی حضرت ابوالفضل(ع)، گفت: ویژگی های مطرح شده برای حضرت عباس(ع) پیرامون محورهای شخصی و ظاهری و همچنین اخلاقی است که بخشی از این ویژگی های رفتاری مرتبط با نوع ارتباط با پدرشان امیرالمومنین(ع) است، چراکه ایشان 14 سال از عمر مبارک شان را در کنار حضرت امیر(ع) بودند و در جنگ صفین نیز در رکاب امیرالمومنین(ع) جنگیدند.

وی با اشاره به ویژگی های ظاهری حضرت عباس(ع) افزود: مرحوم مجلسی در «بحارالانوار» پیرامون این ویژگی مطالبی از قبیل، معروف بودن حضرت عباس(ع) به «قمر العشیره» یا «قمر بنی هاشم» را ذکر کرده که ایشان از لحاظ جسمی و ظاهری بسیار زیبا بودند.

عباس (ع)، از جمله فرزندان دانشمند امامان (ع) است

نقیب زاده با اشاره به ویژگی های اخلاقی و شخصیتی حضرت ابوالفضل عباس(ع) گفت: ایشان علاوه بر فرزند و برادر امام بودن، خود دارای جایگاه علمی ویژه ای هستند چنان که عنوان فقیه برای ایشان در تاریخ ذکر شده و آمده: «وَ قَدْ کانَ مِن فُقَهاءِ أَوْلادِ الائمّه؛ عباس (ع)، از جمله فرزندان دانشمند امامان علیهم السلام است».

معاون آموزش و پژوهش دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با اشاره به اینکه حضرت عباس (ع) بسیار شجاع و جنگجو بودند، تصریح کرد: نقل است که امیرالمومنین امام علی(ع) برای شجاعت ایشان بسیار دعا کرده است و این ویژگی در واقعه عاشورا ظهور و بروز داشته است، به طوری که ایشان زمانی که برای آب بردن به سمت نهر فرات حرکت کردند، براساس روایات، جمعیتی بالغ بر چندین هزار نفر، ایشان را محاصره می کنند و حضرت(ع) در این پیکار بیش از 80 نفر را به هلاکت می رسانند که این نشان از شجاعت حضرت عباس(ع) است.

وی ادامه داد: امام حسین(ع) بعد از شهادت حضرت عباس(ع) فرمودند: «امشب آن چشمانی که تا شب گذشته از ترس تو راحت نمی خوابیدند، راحت خواهند خوابید.» که این کنایه از شجاعت و هیبت ایشان دارد.

درس حضرت عباس(ع) برای ادب نسبت به ولایت

نقیب زاده با بیان اینکه یکی دیگر از ویژگی های حضرت عباس(ع) ادب و احترام بسیار زیاد نسبت به پدر و پس از آن نسبت به دو برادر امام خود بود، ابراز کرد: ظهور بارز این ویژگی در زمان عاشورا و ادب نسبت به امام حسین(ع) بود و زمانی که سیدالشهدا(ع) در شب عاشورا، یاران را جمع کردند و فرمودند: «عهد خود را برداشتم، هر کدام از شما می خواهد، از سیاهی شب استفاده کند و از این سرزمین برود»، براساس روایات و نقل های تاریخی، اولین کسی که گفت: کجا برویم؟ حضرت عباس(ع) بود که فرمودند: «ما بعد از تو چگونه زندگی کنیم؟ ما برویم که بعد از تو چند روزی بیشتر زنده باشیم؟»

معاون آموزش و پژوهش دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با اشاره به اینکه این رفتار حضرت عباس(ع) نشان از شخصیت قرآنی ایشان دارد، گفت: در آیه 120 سوره مبارکه توبه داریم: «مَا کَانَ لِأَهْلِ الْمَدِینَةِ وَمَنْ حَوْلَهُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ أَنْ یَتَخَلَّفُوا عَنْ رَسُولِ اللَّهِ وَلَا یَرْغَبُوا بِأَنْفُسِهِمْ عَنْ نَفْسِهِ ذَلِکَ بِأَنَّهُمْ لَا یُصِیبُهُمْ ظَمَأٌ وَلَا نَصَبٌ وَلَا مَخْمَصَةٌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا یَطَئُونَ مَوْطِئًا یَغِیظُ الْکُفَّارَ وَلَا یَنَالُونَ مِنْ عَدُوٍّ نَیْلًا إِلَّا کُتِبَ لَهُمْ بِهِ عَمَلٌ صَالِحٌ إِنَّ اللَّهَ لَا یُضِیعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِینَ؛ سزاوار نیست که اهل مدینه، و بادیه‌نشینانی که اطراف آنها هستند، از رسول خدا تخلّف جویند؛ و برای حفظ جان خویش، از جان او چشم بپوشند! این بخاطر آن است که هیچ تشنگی و خستگی، و گرسنگی در راه خدا به آنها نمی‌رسد و هیچ گامی که موجب خشم کافران می‌شود برنمی‌دارند، و ضربه‌ای از دشمن نمی‌خورند، مگر اینکه به خاطر آن، عمل صالحی برای آنها نوشته می‌شود؛ زیرا خداوند پاداش نیکوکاران را تباه نمی‌کند!» یعنی جان پیامبر(ص) به عنوان رهبر و پیشوا، مقدم بر جان افراد است و در زمان های بعدی نیز جان امام و رهبر، مقدم است.

وی ادامه داد: براساس یک روایت، روزی امام سجاد(ع) به چهره فرزند حضرت عباس(ع) نگاه کردند و فرمودند: «هیچ روزی برای پیامبر(ص) سخت تر از روز شهادت حمزه نبود و هیچ روزی برای امیرالمومنین(ع)، سخت تر از شهادت جعفر طیار نبود و هیچ روزی برای پدرم حسین(ع) سخت تر از لحظه شهادت حضرت عباس(ع) با وجود بیش از 30 هزار نفر در سپاه دشمن نبود» و بعد ایشان می فرمایند: «خدا رحمت کند، عباس(ع) را که جان خود را فدای برادرش کرد».

نقیب زاده با بیان اینکه انفاق به معنای بخشیدن چیزی است که در اختیار دارید اما ایثار به معنای بخشیدن هر آنچه که دارید، است، تاکید کرد: شهید در راه خداوند ایثار و بهترین دارایی خود را ایثار می کند که امام سجاد(ع) می فرمایند: «حضرت عباس(ع) ایثار و جان خود را فدای برادرش کرد و خداوند در عوض این کار، به ایشان دو بال در بهشت می دهد تا بگردد و روز قیامت، مقام ایشان در میان شهدا بسیار رفیع است و همگان غبطه می خورند.»

معاون آموزش و پژوهش دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با بیان اینکه این میزان پاداش، ناشی از ادب حضرت عباس(ع) است، افزود: ایشان زمانی که به نهر فرات رسیدند، با وجود عطش بسیار، آب را روی آب ریختند و به جهت تشنه بودن برادر و فرزندانش، آب ننوشیدند و ادب کردند.

وی با بیان اینکه خداوند در قرآن، خداوند انصار را اینگونه معرفی می کند، که هر آنچه داشتند برای مهاجرین ایثار می کردند، ابراز کرد: در آیات قرآن داریم: «وَ یُؤْثِرُونَ عَلى‌ أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ؛ و آنان ایثار می کنند و ترجیح می دهند دیگران را بر خودشان، گرچه خود آنها محتاج باشند» و این نشانه مومن است.

بصیرت بالای حضرت عباس(ع) برای ادای امانتِ ولایت

نقیب زاده با بیان اینکه برخورداری از بصیرت از دیگر ویژگی های حضرت عباس(ع) است، گفت: بصیرت به معنای آن است که انسان عمق مسائل را مورد توجه قرار دهد لذا در زیارتنامه حضرت عباس(ع) می خوانیم: «أَشْهَدُ أَنَّکَ قَدْ بَالَغْتَ فِی النَّصِیحَةِ وَ اَدَّیْتَ الامانَةَ؛ شهادت می دهم که تو خیر خواهی را کامل کردی و امانت را ادا نمودی» در بسیاری از روایات، امانت، اهل بیت(ع) و ولایت معنا شده است و در زیارت نامه عرض می کنیم که شما امانت یعنی ولایت را ادا نمودی.

معاون آموزش و پژوهش دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با بیان اینکه حضرت عباس(ع) فراتر از مسئله برادری، ولایت را نگه داشتن و این نشان از بصیرت ایشان دارد، ابراز کرد: در ادامه زیارت نامه ایشان می خوانیم: «أَشْهَدُ أَنَّکَ لَمْ تَهِنْ وَ لَمْ تَنْکُلْ وَ أَنَّکَ مَضَیْتَ عَلَى بَصِیرَةٍ مِنْ أَمْرِکَ؛ شهادت مى دهم که تو سستى نورزیدى، و باز نایستادى، و با آگاهى از کارت از دنیا رفتى» که این رفتار باید الگوی زندگی ما باشد.»

وی در پایان خاطرنشان کرد: زمانی که شمر امان نامه برای حضرت عباس(ع)، آورد، برخورد تند حضرت(ع) را در پی داشت که نشان از بصیرت ایشان دارد. یکی دیگر از ویژگی های حضرت عباس(ع) توجه به عبادت بود که براساس روایات، بر پیشانی حضرت(ع) همواره جای سجده مشاهده می شده است.

پایان پیام/376