شکاف بین نسلی در «سه‌شنبه‌های مشاوره‌ای» دانشگاه علامه بررسی شد

میگنا: نخستین جلسه سه شنبه های مشاوره ای در سال 1397 با موضوع شکاف بین نسلی در دانشگاه علامه طباطبایی تهران برگزار شد.

«شکاف نسلی» برای جامعه ضروری است/ جلوی «گسست نسلی» را بگیریم

مدیر گروه و استادیار رشته مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی با بیان اینکه برای رشد و تحول جامعه نه تنها باید بین نسل‌ها تفاوت وجود داشته باشد بلکه شکاف نسلی هم لازم است، گفت: شکاف نسلی، تفاوت بین دو نسل در یک رابطه تعاملی است اما گسست تغییر پارادایم‌های کلی و گفتمان غالب است.

آتوسا کلانترهرمزی، با اشاره به تاریخچه وجودی «سه‌شنبه‌های مشاور‌ه‌ای» گفت: «سه‌شنبه‌های مشاور‌ه‌ای» ظرفیت، امکان و فرصتی است که به دانشجویان ما داده شده است ولی متاسفانه استفاده درستی از آن نمی‌شود و حیف است که از این فرصت، درست استفاده نشود و بهتر است دانشجویان از این امکان برای رشد و ارتقای خود از آن استفاده کنند.

وی با اشاره به نقش و وظیفه دانشجو و استاد در آموزش و پرورش گفت: اگر تمام آموزش‌ها از طریق استاد و یکطرفه باشد، آن رشد و تحولی که مورد نظر است صورت نمی‌گیرد. مدیرگروه مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی یکی از وظایف مشاور را «پاسخگویی» دانست و گفت: باید ابعاد مختلف سامانه پاسخ‌دهی را در خود درونی و عملیاتی کنیم که یکی از ابعاد آن، مسئولیت‌پذیری است.

کلانترهرمزی در مورد پربار کردن سه‌شنبه های مشاوره‌ای بیان کرد: من از همه همکارانم خواهش می‌کنم که در این جلسات حضور پیدا کنند و با همه استادها هم در این زمینه مکاتبه خواهم کرد.و وی به دانشجویان تاکید کرد که تحت هیچ شرایطی وقت «سه‌شنبه‌های مشاور‌ه‌ای» خود را برای کار‌‌های دیگر خالی نکنند.

مدیرگروه مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی با اشاره به اینکه «سه‌شنبه‌های مشاور‌ه‌ای» برای تقویت مهارت‌ها در مسائلی مانند فرهنگ‌پذیری، دین، قانون‌مداری و قانون‌گریزی مفید است، گفت: اینها جزئی از زندگی ما است و باید در ما مشاورها درونی شود.

کلانترهرمزی افزود: نیازی نیست برای هر جلسه‌ای، یک موضوع یا استاد مشخصی صحبت کند، می‌توان یک موضوع را در چندین جلسه و با استادهای مختلف واکاوی کرد.

وی به دانشجویان توصیه کرد سعی کنند بیشتر از «اطلاعات‌محوری» که صرف تزریق اطلاعات از استاد به دانشجو است به «تحول‌محوری» که تأمل عمیق در مفاهیم، قرار گرفتن در مسیر رشد و تقویت ویژگی‌های انسانی است و به خود ادراکی کمک می‌کند، اهمیت دهند و افزود: سعی کنیم از «اطلاعات‌محوری» و صرف مدل طبیعی و تزریقی که اطلاعات را به ما تزریق ‌کنند به «تحول‌محوری» گرایش پیدا کنیم، برای دستیابی به چنین امکانی باید «خود ادراکی» داشته باشیم و تمام‌جوانب را مانند یک پازل در کنار هم قرار دهیم. هرچه استادها یکطرفه به دانشجویان آموزش دهند، تحولی در آنها اتفاق نخواهد افتاد چرا که مفاهیم، عمیق نمی‌شوند و سطحی با آن برخورد خواهد شد.


مدیرگروه مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی تاکید کرد: اگر می‌خواهید مشاور‌ه‌ای اثر بخش داشته باشید باید آدم باشید، برای آدم بودن، در مسیر رشد قرار گرفتن، ویژگی‌های انسانی را در خود پیاده کردن خیلی لازم است.

کلانترهرمزی در بخش دیگری از سخنان خود کفت: سه نوع اختلاف، شکاف و گسست نسل‌ها وجود دارد. برای رشد و تحول جامعه نه تنها تفاوت بین نسل‌ها باید وجود داشته باشد بلکه شکاف نسلی هم لازم و ضروری است. در مورد شکاف نسل‌ها فکر کنم سوءتفاهم‌‌‌ صورت گرفته است. مدیرگروه مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی با بیان تعریفی از شکاف نسلی گفت: شکاف نسل، تفاوت بین دو نسل در یک رابطه تعاملی در درون کلیت فرهنگی ما است.

وی افزود: اینکه ما فکر کنیم باید انطباق صورت گیرد و نسل جوان فکر کنند والدین ما باید با ما انطباق کامل پیدا کنند و برعکس، اصلا امکان پذیر نیست و نباید از هیچ دو نسلی انتظار این انطباق را داشته باشیم. اگر قرار است رشد و پیشرفت صورت گیرد اتقاقاً بوسیله «شکاف نسلی» است. آن چیزی که می‌تواند اشکال ایجاد کند «گسست نسلی» است.

کلانترهرمزی در ادامه افزود:گسست نسلی یعنی اینکه یک پارادایم معرفتی بر ما غالب می‌شود و گفتمان و همه چیز تغییر کند. وقتی پارادایم معرفتی بر ما حاکم ‌شود آن‌وقت گسست‌ها اتفاق می‌افتد. در جامعه ما ممکن است در بعضی مواردگسست وجود داشته باشد ولی به حول قوه الهی هنوز به ‌این گسست نرسید‌ه‌ایم. چرا که گسست نسلی می‌تواند هویت جامعه را از آن بگیرد.


وی با بیان اینکه بحث اصلی در اینجا «هم‌فهمی» است تصریح کرد: به عبارت دیگر ما باید نسل جدید را بفهمیم و متقابلاً نسل جدید هم بتواند ما را بفهمد. مدیرگروه مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی افزود: اگر قرار است یکطرفه فکر کنیم و این فهمیدن فقط از نسل من به شما باشد این شکاف تبدیل به انقطاع و گسست می‌شود. دو نسل متفاوت باید تلاش کنند به هم‌فهمی برسند، معرفت‌شناسانه و بدون تلاش برای به کرسی نشاندن حرف خود گفت‌وگو کنند.

آتوسا کلانترهرمزی، مدیر گروه و استادیار رشته مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی در پایان گفت: «دیگران» نمی‌توانند به ما می‌گویند که چه کاری باید انجام دهیم چون از جنس ما نیستند، فرهنگشان با ما تفاوت دارد ما تفاوت دارند و شکاف نسل در درون متنِ فرهنگ صورت می‌گیرد. سعی کنیم این تمایزیافتگی را درک کنیم و شرایط را تجزیه و تحلیل کنیم.

تصور غلط نسل قبلی از نسل بعدی یکی از علل شکاف نسلی است

استاد تمام رشته روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی دانشگاه علامه‌طباطبائی تصور غلط نسل قبلی از نسل بعدی را یکی از علل شکاف نسلی دانست و گفت: رفتار صحیح بزرگسالان نقشی کلیدی‌ در کاهش شکاف نسلی دارد، بزرگسالان باید شخصیت نوجوانان را به رسمیت بشناسند.

حمید علی‌زاده، استاد تمام رشته روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی دانشگاه علامه‌طباطبائی در ابتدای سخنان به سلسله نشست‌های «سه‌شنبه مشاوره‌ای» اشاره کرد و گفت: این سنت حسنه که روز‌‌های سه‌شنبه برگزار می‌شود، اقدامی بزرگ برای کاهش شکاف بین استاد و دانشجو است.

وی یکی از راه‌های شکاف بین استاد و دانشجو و در کل شکاف بین بالادست و پایین‌دست را تلاش برای کنار هم بودن‌ عنوان کرد و گفت: ما شاهد معضلی بزرگ در جامعه هستیم، به نظر می‌رسد بچه‌های ما به ویژه نوجوانان از یک دور‌ه‌ای، از پدر و مادر خود فاصله می‌گیرد، باید ببینیم چه عواملی در اینجا دخالت دارند که نوجوان دیگر زبان پدر و مادر را متوجه نمی‌شوند و برعکس، تا چه انداز‌ه ‌این فاصله طبیعی و چه مقدار غیر طبیعی است و چگونه از این شرایط چالش‌برانگیز بهترین بهره را ببریم؟

استاد روان‌شناسی دانشگاه علامه‌طباطبائی افزود: اگر این شکاف باقی بماند و برای پر کردن این فاصله اقدام نکنیم، معضلات خانوادگی و اجتماعی خیلی زیادی به جا خواهد ماند. درس بزرگی که از روان‌شناسی آدلر گرفتم این است که بزرگ‌ترین نیاز انسان، تعلق است، در شکاف نسل‌ها نیاز به تعلق برآورده نمی‌شود و فاصله در آن ایجاد می‌شود.


علی‌زاده با بیان اینکه شکاف فقط بین والدین و فرزندان نیست بلکه بین ارکان جامعه در همه ابعاد آن است که می‌تواند جامعه را در معرض خطر و حتی نابودی قرار دهد، گفت: ما در این زمینه سه سطح اختلاف، شکاف و گسست را داریم؛ نسل‌های قبلی قطعاً تجاربی دارند که نسل‌های جدید آن را ندارند، اگر نسل‌های جدید بخواهند این تجارب را نادیده بگیرند، به طور حتم آسیب جدی خواهند دید.


وی رشد، پیشرفت و قوام هر نسل‌ جدید را در گرو استفاده از تجارب نسل‌های گذشته خود دانست و گفت: نسل‌های قدیمی‌ باید بتوانند دانش و تجربه خود را به نسل‌های جدید انتقال دهند. نسل جدید وظیفه دارد وقتی تجارب نسل قبل را می‌گیرند از نو آن را پردازش کند و رشد و پرورش دهد، اگر چنین امری در جامعه صورت گیرد آن جامعه پیشرفت خواهد کرد.

استاد روان‌شناسی دانشگاه علامه‌طباطبائی افزود: اگر نسل جدید تمام دانش، تجارب، اندوخته، دست‌آورد‌‌ها و سنت‌های نسل قبل خود را بی‌ارزش کند و زیر سوال برد با مشکلات فراوانی روبه‌رو خواهد شد چرا که برای رسیدن به دست‌آورد‌‌های جدید باید مشکلات را از نو تجربه کند و نسل بعد هم به یقین با نسل خود این‌چنین برخورد خواهد کرد.


علی‌زاده با بیان اینکه بحث شکاف نسل‌ها الزاما به دهه ۶۰ برنمی‌گردد، گفت: در متنی متعلق به ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح خواندم که «…امروز نوجوانان دیگر مانند سابق به والدین خود احترام نمی‌گذارند…» یعنی حدود ۴۰۰۰ سال پیش چنین باوری وجود داشته است و این موضوع تقریبا در همه ادوار گذشته بوده است.


وی با بیان اینکه باور غلطی که در مورد شکاف نسل‌ها وجود دارد گفت: گاهی در بحث شکاف بین‌نسلی اغراق می‌شود، شکاف نسل‌ها یک واقعیت است و اگر درمورد آن اغراق صورت گیرد خود به یک معضل بزرگ در جامعه تبدیل می‌شود. اگر به شکاف نسل‌ها یک رسمیت اغراق‌آمیز بدهیم یعنی تو حق داری به پدربزرگ و مادربزرگ خود احترام نگذاری، چون تو یک نسل دیگری هستی و این خیلی خطرناک است.


استاد روان‌شناسی دانشگاه علامه‌طباطبائی به توضیح چهار علت شکاف نسلی پرداخت و گفت: تکنولوژی جلو می‌رود و اگر والدین عقب بمانند، درک نمی‌کنند فرزندان آنها در چه دنیای هستند؛ موضوع دیگر بحث ارتباط است که در زبان و ادبیات تجلی پیدا می‌کند، اگر زبان تفاهم و هم‌زبانی نداشته باشیم شکاف نسلی صورت می‌گیرد؛ علت دیگر احساس ناامنی است، وجود احساس بالادست و پایین‌دست بین تمام اقشار جامعه خطرناک است. تصور غلط نسل قبلی از نسل بعدی یکی از علل شکاف نسلی است؛ علت دیگر تجربه‌های خاص نسلی است.


علی‌زاده با بیان اینکه نباید در مورد شکاف نسل‌ها اغراق کنیم، ریشه‌های ایجاد شکاف نسلی عمیق را در نوجوانی دانست و نگاه صحیح و مدیریت رابطه توسط بزرگسالان را بسیار مهم عنوان کرد و گفت: بزرگسالان باید بسیاری از واقعیت‌ها مثل اینکه نوجوان دیگر کودک نیست و بزرگسال است را بپذیرد، اگر شما نوجوان را از یک سنی به بعد بچه در نظر بگیرید از شما فاصله می‌گیرد، یعنی باید نوجوان را به رسمیت بشناسیم و با او دوست باشیم.

استاد تمام رشته روان‌شناسی و آموزش کودکان استثنایی دانشگاه علامه‌طباطبائی در پایان با بیان اینکه باید زبان و ادبیات را به درستی به نسل بعد منتقل کنیم به ارائه راه‌حل پرداخت و گفت: نوجوانان را تصمیم‌گیری‌های جمعی شریک و به او احساس برابری با بزرگسالان منتقل کنید، در صورت وقوع مشکل برای حل مسئله با نوجوانان گفت‌و‌گو کرده و احساس استقلال نوجوانان و جوانان را و اینکه نسل جدید باید متفاوت فکر کند و پیش رود را درک کنید. همدلی خود را با نوجوانان افزایش دهید و از نوجوانان انتظارات معقول داشته باشید.

دانشیار رشته مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی با بیان اینکه همه نسل‌ها خود را اخلاق‌مدارتر، درستکارتر و متعهدتر از نسل بعد از خودشان می‌دانند، گفت: نسل‌های قدیمی‌تر نتوانسته‌اند چارچوب‌ها، ارزش‌ها و معیار‌‌ها را به شیوه صحیح انتقال دهند. ما به جای نزدیک‌‌‌تر کردن نسل‌ها و ایجاد اتحاد فقط از نسل جدید انتقاد می‌کنیم.

کیومرث فرح‌بخش، دانشیار رشته مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی در ابتدای سخنان خود گفت: اگر شکاف به معنای دنیایی متفاوت با نسل گذشته باشد و تحرکی به جامعه دهد خوب و حتی لازم است. وی افزود: قاعدتا جوامع رو به رشد جوامعی هستند که نسبت به نسل‌های قبلی خود دستاوردها و نوآوری بیشتری داشته باشند. هر نسلی که روی کار می‌آید، تکنولوژی، فکر، ایده و برنامه‌های جدیدی روی کار می‌آید و به جامعه تحرک می‌دهد.


دانشیار رشته مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی در ادامه گفت: یک نگاه به شکاف نسلی این است که قرار است نسل جدید، پیرو آموزش‌های قبلی باشد. این بسیار خطرناک است. یکی از دلایلی که در جوامع ما می‌گویند شکاف نسل‌ها ایجاد شده است این است که بسیاری از عقاید، باور‌‌ها و روش‌های نسل قبلی را قبول ندارند و این یقیناً خوب نیست و ممکن است در بسیاری از موارد آسیب‌زا باشد ولی به صورت طبیعی تا حدی باید این اختلاف باشد تا جامعه پیشرفت کند. فرح‌بخش گفت: نسل‌های بالاتر می‌نالند که نسل قبلی آنچنان که می‌گویند خوب هستیم، خوب نیستند و این چرخه ادامه دارد که نسل بعدی به خوبی نسل قبلی نیست، این به نظام خودخواهی و خودمداری نسل‌های مسن‌تر برمی‌گردد که خود را خیلی خوب و محور حق می‌دانند.

وی با بیان اینکه همه نسل‌ها خود را اخلاق‌مدارتر، درستکارتر، متعهدتر و نسل بعدی را طغیان‌‌‌تر، ناتوان‌‌‌تر و کم عقل‌‌‌تر می‌دانند، گفت: نسل دهه ۵۰ یک ویژگی منحصر به فرد نسبت به دیگر نسل‌ها دارند و آن اینکه هم نسل قبل و هم نسل بعد خود را قبول ندارد. خودخواهی و خودمداری نسل دهه ۵۰، نسل‌های دیگر را خراب‌‌‌تر کرده است.


دانشیار رشته مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی گفت: اگر شکاف نسلی به صورت آسیب‌زا وجود داشته باشد، یقیناً ناشی از ضعف نسل‌های قبلی است که نتوانسته‌اند از توانمندی‌ها و رشد نسل‌های قبلی خود استفاده کنند. فرح‌بخش یکی از دلایل خودمداری، خودخواهی و خود بزرگ‌بینی نسل‌های قدیمی‌تر نسبت به نسل‌های جدید است را عدم توانایی نسل‌های قدیم برای تحمل نوآوری‌های نسل جدید دانست و گفت: مشکل دوم این است که نسل‌های قدیمی‌تر در انتقال ارزش‌ها و چارچوب‌های متناسب با درک و فهم نسل‌های قبلی‌‌‌تر ضعیف بودند.


وی افزود: به عبارتی ما نتوانستیم چارچوب‌ها، ارزش‌ها و معیار‌‌ها را به شیوه صحیح انتقال دهیم و فقط از آنها انتقاد می‌کنیم و مورد سرزنش قرار می‌دهیم، به جای نزدیک‌‌‌تر کردن نسل‌ها و ایجاد اتحاد، باعث شکاف و انزجار بین نسل‌ها می‌شویم. دانشیار رشته مشاوره دانشگاه علامه‌طباطبائی یکی از علت‌های مشکلات جوامع و خانواده‌ها را عوامل فردی و روانی دانست و گفت: وقتی بچه‌ها به سن بلوغ می‌رسند برخی از والدین به طور ناخودآگاه تحمل تفاوت داشتن آنها با دیگران را ندارند و حساسیت نشان می‌دهند بنابراین جنبه روان‌کاوانه در شکاف نسل‌ها دخیل است.


فرح‌بخش افزود: ویژگی جامعه خوب و پیشرو این است که نسل‌های قدیمی‌ بتوانند نسل‌های بعد از خود را طوری پرورش دهند که از خودشان موفق‌‌‌تر و پیشرو‌‌‌تر باشند. پس نسل جدید باید بهتر از نسل قبلی باشد و اگر این نگاه حاکم باشد شکاف نسل‌ها کاهش پیدا می‌کند.

در این میان یکی از دانشجویان در مورد شکاف نسلی گفت: این پدیده تقریبا از دهه ۶۰ میلادی اتفاق افتاد، به تدریج وارد ایران شد و در سطوح مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و نظایر آن نفوذ کرد. مسئله تکنولوژی باعث اختلاف بین جوانان با والدین شد. یعنی جامعه ما استدلال خود را با سرعت تکنولوژی هماهنگ نکرده است و به اعتقاد من دانشجو، تکنولوژی یکی از عوامل شکاف نسل‌ها است. والدین باید ارتباط و آگاهی خود را متناسب تکنولوژی‌های موجود به روز کنند.

دانشجوی دیگری بیان کرد: قوانین اجتماعی ما با سرعت فرهنگی پیش نرفت. یعنی قوانین ما برای دهه ۴۰ است ولی مبانی فلسفی و فرهنگی تغییرات زیادی کرده است. اساس و بنیان آن این است که ما از ادبیات فاصله گرفته‌ایم که ریشه اصلی همه ما انسان‌هاست. حذف ادبیات و روایت یک عامل خیلی مهم در ایجاد شکاف نسل‌ها بوده است.

در پایان یکی از دانشجویان درخواست کرد «سه شنبه‌های مشاور‌ه‌ای» دانشجومحور و گفت‌وگو محور باشد تا دانشجویان فرصت بروز بیشتری داشته باشند.

منبع: عطنا