توهم خام‌فروشی به روایت وزیر نفت

هرچند نمایندگان مجلس در جلسه روز گذشته از پاسخ‌های وزیر نفت به سوالات جواد کریمی‌قدوسی قانع شدند، اما طرح چنین سوالاتی در شرایطی که صنعت نفت کشور با مشکلات فراوانی دست به گریبان است جای تامل دارد. وزیر نفت روز گذشته با اشاره به این موضوع که «ما در صنعت نفت به حمایت شما (نمایندگان) نیاز داریم»، تاکید کرد: صنعت نفت‌ از نظر منابع مالی در وضع خوبی نیست و دچار مشکلات جدی است. من نمی‌توانم در جلسه علنی بگویم آمریکا چه برنامه‌هایی دارد و چه حرف‌هایی علیه ما می‌زند، نباید بهانه و امکان سوءاستفاده دست آنها بدهیم.

بخش دیگری از سخنان زنگنه در جلسه علنی روز گذشته به بحث خام‌فروشی نفت خام اختصاص داشت. «خام‌فروشی» انتقادی است که هرازچندگاه از سوی منتقدان علیه وزیر نفت مطرح می‌شود حال آنکه طبق توضیحات زنگنه، صادرات نفت بر اساس راهبرد کلی نظام انجام می‌شود و او در این زمینه ‌سیاستگذار نیست بلکه مجری تصمیمات نظام است. علاوه بر این باید در نظر داشت، صادرات نفت فعالیتی صرفا اقتصادی نیست و اقتدار سیاسی و امنیتی نیز برای کشور به‌همراه دارد.

با توجه به ماهیت سوالاتی که روز گذشته مطرح شد، به نظر می‌رسد «طرح سوال» به‌عنوان اقدامی که می‌تواند منجر به بحث و گفت‌وگوی بیشتر شود، زمانی از اهمیت برخوردار است که به حل مساله‌ای از مسائل بی‌شمار صنعت نفت منجر شود. به این ترتیب به‌نظر می‌رسد تا زمانی که نگاه‌ها به مشکلات صنعت نفت اصلاح نشود، این صنعت مادر که خواه‌ناخواه موتور محرک اقتصاد کشور است، درگیر اثبات بدیهیات بوده و از توسعه بازخواهد ماند. به نظر می‌رسد راه‌حل دور شدن از فضایی که مانع از طرح سوالاتی اثربخش برای مشکلات صنعت نفت می‌شود، همان حرفی باشد که زنگنه روز گذشته در صحن علنی مجلس آن را به زبان آورد. وزیر نفت در بخشی از پاسخ‌های خود گفت: «اختلافات همیشه بوده، از یکدیگر متنفر نباشیم.»

نگرانی‌های بی‌پایان

بر اساس گزارش‌های موجود در خبرگزاری‌ها، کریمی قدوسی روز گذشته در مجلس در بخشی از صحبت‌هایش گفته بود: نگاه به بیرون در اقتصاد نفت زمینه ساز فروپاشی اقتصادی است. بنابراین نقش باشگاه نفت و حضور فامیل‌های ثروت و قدرت در این نگاه و برندسازی جایگاه‌های عرضه سوخت مقدمه تسلط فامیل‌های ثروت و قدرت و باشگاه نفتی بر بخش خصوصی خواهد بود. هرچند وزیر نفت از این نماینده مجلس خواست تا در رابطه با این ادعاها توضیح دهد، اما گزارش‌های موجود حاکی از آن است که قدوسی توضیحات قانع‌کننده‌ای در رابطه با سوالات مطرح شده نداده است. به همین دلیل این نماینده مجلس برای سه بار با تذکر علی مطهری، (نایب‌رئیس‌ مجلس که روز گذشته هدایت جلسه را بر عهده داشت) مبنی بر «خارج نشدن از موضوع اصلی» مواجه شد.

با این‌حال، این نماینده مجلس در بخش دیگری از صحبت‌های خود گفت: وزارت نفت پیش از انقلاب انگلیسی‌ترین وزارتخانه ایران بود و حتی اساسنامه این وزارتخانه را انگلیسی‌ها تدوین کرده بودند که امروز قصد داریم از بروز این حوادث تلخ جلوگیری کنیم چرا که صنعت نفت به‌عنوان یک پیشران اقتصادی از اهمیت بالایی برخوردار است.نماینده مردم مشهد گفت: صنعت نفت کشورمان باید به‌عنوان یک رقیب بزرگ برای شرکت‌های مهم دنیا باشد، اما متاسفانه با روند رو به افول این وزارتخانه روبه‌رو هستیم، در‌حالی که در گذشته نفت در جریان انقلاب و دفاع مقدس نقشی سرنوشت ساز داشت.

کریمی قدوسی در ادامه گفت: باید در تمام حوزه‌ها همه ظرفیت‌ها را فعال کنید، اگر تکنولوژی نداریم می‌خریم، مگر شرکت توتال همه تکنولوژی‌ها را دارد آنها هم تکنولوژی می‌خرند. اشاره این نماینده مجلس به خرید تجهیزات در حالی است که بحث مدیریت پروژه یکی از بحث‌های اساسی در صنعت نفت دنیا است. از طرفی خرید تجهیزات به سرمایه‌گذاری نیازمند است، اتفاقی که با عدم ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور ممکن نخواهد بود. قدوسی در ادامه افزود: اگر وزیر نفت به‌جای وقت گذاشتن روی باشگاه ۲۰۰ نفره اندیشه‌ورزان نفت و نیرو، برای تاسیس شرکت سهامی تعاونی تلاش می‌کرد، تاکنون ۴۰ میلیون ایرانی در آن عضو شده بودند و نقدینگی مردم تجمیع می‌شد که در این صورت می‌توانستیم وزیر نفت را ژنرال زنگنه معرفی کنیم.

نماینده مردم مشهد ادامه داد: نگرانی بنده از موقعیتی است که باشگاه اندیشه‌ورزان نفت و نیرو در ساختار نفت و گاز دارد. انتقال بسیاری از ظرفیت‌های صنعت نفت و گاز به این باشگاه و دست‌درازی کردن جلوی آن را قبول ندارم. باشگاه نفت و نیرو در حالی تشکیل شده که مدیران دولت‌های گذشته و فعلی به وزارت نفت در سایه تبدیل شده‌ است، این باشگاه وزرای نفت را مدیریت می‌کند.

وی در ادامه به ایجاد دو قطبی در حوزه نفت و نیرو اشاره کرد و گفت: اینکه یک طرف پیمانکار داخلی و یک طرف پیمانکار خارجی، یعنی چه؟ چرا از ظرفیت بالای قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا استفاده نمی‌کنید، این قرارگاه شش، هفت فاز پارس جنوبی و فازهایی از پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس را اجرا کرد،‌ چرا از این ظرفیت در قراردادهای آی‌پی‌سی استفاده نمی‌کنید؟

این اظهارات نیز در حالی است که نگاهی به گذشته نشان می‌دهد بسیاری از پروژه‌هایی که قدوسی از آن نام برده است، با تاخیر زمانی فراوان و هزینه‌هایی بسیار بیشتر از پیش‌بینی‌ها مواجه بوده است.

نماینده مردم مشهد در ادامه به انتصابات وزیر نفت در شرکت‌های تابعه این وزارتخانه اشاره کرد و گفت: تمام افرادی که تا قبل از رئیس فعلی شرکت ملی نفت در این مسوولیت منصوب شدند همه مدیرانی استخوان خردکرده در صنعت نفت بودند که از نظر فنی و کارشناسی مدیران خبره‌ای بودند اما رئیس کنونی شرکت ملی نفت، مدیری مالی است و نه فنی یا مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فردی است که هیچ سابقه‌ای در نفت ندارد.

نایب رئیس مجلس شورای اسلامی در رابطه با این اظهارات قدوسی و بخشی دیگر که در آن نام افراد مشخصا مطرح شد، گفت: نام بردن از افراد در جریان سوال از وزیر نفت برای آنها حقی در مجلس ایجاد می‌کند و کار صحیحی نیست.

کریمی قدوسی در ادامه به مدل قراردادهای برندسازی جایگاه‌های عرضه بنزین انتقاد کرد و گفت: این شیوه قرارداد موجب رها کردن کار توسط جایگاه‌داران و فروش جایگاه‌شان می‌شود، به این قراردادها اشکال بسیاری وارد است. وی در ادامه خطاب به دستگاه‌های نظارتی گفت: تذکر و کارت زرد مجلس و اظهار نگرانی کارشناسان هیچ فایده‌ای ندارد. رئیس قوه‌قضائیه برای رعایت حقوق عامه مردم وارد این مساله شود.

پاسخ به ادعای خام‌فروشی

وزیر نفت روز گذشته در حالی پاسخ قانع‌کننده‌ای از نماینده سوال‌کننده درباره منظورش از طرح برخی سوال‌های خاص دریافت نکرد که درباره افزایش تولید و صادرات نفت و خام‌فروشی که مورد انتقاد نماینده مشهد بود، افزایش تولید و صادرات نفت را سیاست کلی نظام دانست که از سوی مقام معظم رهبری در بخش نفت و گاز ابلاغ شده است و گفت: مجری سیاست‌های نظام هستم.

زنگنه توضیح داد: مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۹ سیاست‌های کلی بخش نفت و گاز را ابلاغ کردند که دربند ۲ آن آمده است «افزایش ظرفیت تولید صیانت شده نفت متناسب با ذخایر موجود و برخورداری کشور از افزایش قدرت اقتصادی، امنیتی و سیاسی»، نگفتند فقط قدرت اقتصادی، بلکه فرمودند امنیتی و سیاسی. وزیر نفت ادامه داد: برای نمونه روسیه روزانه ۱۰ میلیون بشکه نفت و سالانه ۶۰۰ میلیارد مترمکعب گاز تولید می‌کند و همچنین سالانه ۲۰۰ میلیارد مترمکعب گاز به اروپا صادر می‌کند. هیچ کس در دنیا جرات ندارد صادرات گاز و نفت روسیه را تحریم کند، زیرا خودشان فلج می‌شوند، به این موضوع وابستگی متقابل نرم می‌گویند زیرا اگر اروپا روسیه را تحریم کند خودش زمین می‌خورد، بنابراین به‌طور حتم صادرات نفت قدرت امنیتی را بالا می‌برد، اما این تصمیم من نبوده و تصمیم نظام بوده است. وی با تاکید بر اینکه افزایش تولید نفت به حضور ما در بازارها از نظر امنیتی هم کمک می‌کند، تصریح کرد: دنیا با کشوری که یک میلیون بشکه نفت صادرات دارد و کشوری که ۵ میلیون بشکه نفت صادر می‌کند، یکسان برخورد نمی‌کند.

وزیر نفت در ادامه با بیان اینکه می‌گویند وزارت نفت انگلیسی‌ترین وزارتخانه پیش از انقلاب بوده است، گفت: این وزارتخانه سال ۵۸ و پس از انقلاب تشکیل شده است. او افزود: درباره مشکلات جوانان استان خوزستان صحبت شده است که باید عنوان کنم همه درآمد حاصل از صادرات نفت خام و فرآورده‌های آن به خزانه واریز می‌شود و مجلس برای ریال به ریال آن تصمیم‌گیری می‌کند و در اختیار وزارت نفت نیست، نمایندگان محترم خوزستان می‌دانند که من از مصرترین افراد برای تخصیص بخشی از درآمد نفت به توسعه مناطق نفت‌خیز هستم و در این زمینه از هیچ کوششی دریغ نمی‌کنم.

از خارجی‌ها نترسیم

وزیر نفت همچنین به بند ۱۴ سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی که از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شد نیز اشاره کرد و افزود: در این بند آمده است «افزایش ذخایر راهبردی نفت و گاز کشور به منظور اثرگذاری در بازار جهانی نفت و گاز و تاکید بر حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید نفت و گاز، به‌ویژه در میادین مشترک.»

وی با تاکید بر اینکه وزارت نفت باید سیاست‌های کشور را اجرا کند، ادامه داد: در قانون برنامه ششم توسعه تصویب شده است که تولید نفت در پایان برنامه به روزانه ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه برسد. این به آن معناست که باید افزون بر جلوگیری از یک میلیون بشکه افت تولید، یک میلیون نیز به ظرفیت تولید اضافه شود. زنگنه با بیان اینکه برای توسعه صنعت نفت ۲۰۰ میلیارد دلار در برنامه ششم توسعه پیش‌بینی شده است، افزود: از این میزان ۱۳۰ میلیارد دلار باید در بخش بالادستی صنعت نفت سرمایه‌گذاری شود.

وزیر نفت افزایش ضریب بازیافت نفت را موضوعی حیاتی دانست و گفت: برای تحقق این مهم باید با شرکت‌های خارجی کار کنیم، زیرا افزون بر سرمایه، به فناوری هم نیاز داریم. وی به میدان منصوری اشاره کرد و با بیان اینکه تولید این میدان هم‌اکنون حدود ۷۰ هزار بشکه در روز است که با کاهش نیز همراه است، تصریح کرد: برآورد ما این بود که در مدت ۳۰ سال، تولید این میدان ۳۰۰ میلیون بشکه می‌شود، در حالی که برآورد شرکت خارجی حاکی از آن است که این میدان می‌تواند ۲ میلیارد و ۲۰۰ میلیون بشکه نفت تولید کند که ۷ برابر است.

زنگنه با تاکید بر اینکه ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه را نمی‌توان از بازار داخلی تامین کرد و چنین ظرفیتی وجود ندارد، افزود: معتقدم تا جایی که می‌شود باید از منابع داخل استفاده کرد. وزیر نفت افزود: ما در قراردادهای خارجی هم حداقل ۲۰ درصد را سهم ایرانی‌ها در نظر گرفتیم، ضمن اینکه حضور خارجی‌ها به افزایش امنیت ملی ما هم منجر می‌شود. وی به حضور شرکت فرانسوی توتال در طرح توسعه فاز ۱۱ پارس جنوبی هم اشاره کرد و گفت: در مناقصه‌هایی که با توتال برگزار شد، ۸۰ درصد ایرانی‌ها برنده شدند. در واقع آنها منابع، مدیریت و فناوری می‌آورند و در کنارش ایرانی‌ها کار را جلو می‌برند.

نقش وزیر در تاسیس شرکت‌های ایرانی

زنگنه با بیان این‌که عنوان می‌کنند شما نگاه به داخل ندارید و نگاه شما به خارج است، افزود: خداوکیلی من نگاه به خارج دارم؟ مپنا و پتروپارس را که هم اکنون سبب افتخار است چه کسی در کشور درست کرد؟ چه کسی تحول عظیم صنعت پتروشیمی را برای جلوگیری از خام فروشی ایجاد کرد؟

وی ادامه داد: ما در سال ۷۶، یک میلیارد دلار تولید پتروشیمی داشتیم و هم اکنون این میزان ۲۰ میلیارد دلار است که طی پنج سال آینده به ۴۰ میلیارد دلار هم خواهد رسید. وزیر نفت گفت: با حمایت چه کسی قرارداد ۵۶۰ میلیون دلاری برای تولید لوله CRA با شرکت‌های ایرانی و خارجی برای تولید آن در داخل کشور به امضا رسیده است؟ چه کسی ساخت ۱۰ گروه کالاهای کاربردی صنعت نفت را در داخل کشور پیگیری کرده است؟

زنگنه با بیان این‌که هزینه‌کرد ۱۵ تا ۱۶ هزار میلیارد تومان برای گازرسانی روستایی افزون بر تامین منافع مردم سبب ایجاد اشتغال شده، اظهار کرد: من معتقد نیستم که برای عزت ایران باید بگوییم خارجی‌ها به کشور نیایند. وقتی تیم ملی فوتبال مربی خارجی دارد و همه شما آن را قبول دارید، تیم پرسپولیس و استقلال‌ هم مربی خارجی دارند، ما نباید از شرکت‌های خارجی کمک بگیریم و با آنها همکاری داشته باشیم. این ترس از خارجی چه معنایی دارد؟

برندینگ اختیاری است، اجباری نیست

وزیر نفت به طرح برندینگ اشاره کرد و با بیان این‌که این طرح از اول اختیاری بود و اجباری در کار نبوده است، افزود: هدف این طرح کاهش تصدی دولت در مرحله نخست و ارائه خدمات بهتر به مردم و مصرف‌کنندگان و بهبود روابط مالی دولت با جایگاه‌داران و کامیون‌داران در مرحله بعدی بوده است.وی ادامه داد: این‌که برداشت می‌شود قرار است در این طرح انحصار ایجاد شود، چنین چیزی نیست و کسی نمی‌تواند بیشتر از ۲۰ درصد نازل‌ها در کشور، ۳۰ درصد در استان‌ها و ۵۰ درصد در شهرستان‌ها را در اختیار داشته باشد.

یک عضویت ساده

وزیر نفت صحبت‌های پایانی خود را به پرسشی درباره باشگاه نفت و نیرو اختصاص داد و یادآور شد: باشگاه اندیشه‌ورزان نفت و نیروی ایرانیان در سال ۹۱ ثبت و در سال ۹۳ فعال شد و به صراحت عنوان می‌کنم من یک عضو ساده در این باشگاه هستم. وی با بیان این‌که این باشگاه یک اتاق فکر مجانی برای دولت است و هیچ پولی از دولت دریافت نمی‌کند و با حق عضویت اعضا اداره می‌شود، افزود: این باشگاه ماهانه یک جلسه برگزار می‌کند که آن جلسه به‌صورت کتابچه منتشر می‌شود، همچنین در سال یک کنفرانس برگزار می‌کند. زنگنه ادامه داد: نشست‌های این باشگاه در محل اجاره‌ای برگزار می‌شود و هر کسی تمایل داشته باشد، می‌تواند در آن شرکت کند. وی با بیان این‌که برای باشگاه نفت و نیرو وقتی نگذاشته و تنها در پنج سال، دو سخنرانی برای آنها انجام داده است، تصریح کرد: به من می‌گویید ۲۰۰ شرکت ایجاد کنید؛ برای ایجاد شرکت‌های اکتشاف و تولید چقدر مخالفت شد؟ باید فضای کسب‌وکار درست باشد و همه همدل باشیم تا کار کنیم.

برای آبرویم می‌ایستم

وزیر نفت تصریح کرد: یک عمر در این کشور با آبرو کار کردم و تنها چیزی که خدا به من داده آبروست و برای آن می‌ایستم و مقاومت می‌کنم. زنگنه افزود: چرا اینقدر به وزیر خودتان سوء‌ظن دارید؟ به من می‌گویید کار سّری می‌کنم، آیا منظورتان کار غیرقانونی است؟ اگر اینگونه است که من جانی، جنایتکار و خیانتکار هستم و نباید اینجا باشم. اگر هم اینگونه نیست، فقط به من توهین نمی‌شود، به ۲۹۰ نماینده‌ای که من را انتخاب کردند، توهین می‌شود. زیرا به من اعتماد و من را به‌عنوان وزیر انتخاب کرده‌اند.وی ادامه داد: اگر من کار خلاف کنم به اعتماد ملت و نمایندگان خیانت کرده‌ام. وزیر نفت با بیان این‌که چه اشکالی دارد یک عده‌ای که با شما همفکر نیستند یک اتاق فکر درست کنند، افزود: اگر این باشگاه کار خلاف می‌کند دستگاه‌های امنیتی و قضایی با آن برخورد کنند. از کدام فامیل ثروت و قدرت و کدام آقازاده صحبت می‌کنید؟ وی با بیان این‌که تشکیلات باشگاه نفت و نیرو طبق قانون و متشکل از ۲۰۰ مدیر ارشد باسابقه برق و نفت است که باید به آنها احترام گذاشت، تصریح کرد: آیا حتما همه امور باید در دولت باشد؟ یک نهاد غیردولتی می‌خواهد به کشور خدمت کند. ما باید با هم با دوستی و بدون سوء‌ظن کار کنیم.زنگنه گفت: جایی هم که اطمینان به یک کار خلاف داریم آن را به قوه قضائیه و دستگاه‌های امنیتی بسپاریم تا بررسی کند. اما اگر چنین چیزی نیست، به افراد توهین نشود.