دست‌درازی به فضای شخصی آدم‌ها هر روز بیشتر می‌شود/تقسیم خشونت پنهان میان صابر ابر، امیر آقایی و الهام کردا

«مالی سویینی» یکی از نمایشنامه‌های بزرگ ادبیات نمایشی و یکی از چند نمایشنامه مونولگ بزرگ جهان است که می‌توان مفاهیم آن را به زندگی شخصی، اجتماعی، مهاجرت، فضای شخصی و خصوصی و... بسط داد.

به گزارش خبرنگار ایلنا، مرتضی میرمنتظمی (کارگردان نمایش مالی سویینی) با بیان اینکه «آدم‌ها برای خودشان یک فضای شخصی دارند اما افراد دیگری می‌آیند با خشونت پنهانی که در جامعه و همه ارتباطات‌مان هست، آن فضای شخصی را از بین می‌برند در صورتی که اغلب قصدشان این‌ست که می‌خواهند اتفاق بهتری بیفتد» گفت: به نظرم دست‌درازی به فضای شخصی آدم‌ها نه تنها هر روز تکرار بلکه بیشتر و بیشتر هم می‌شود و باتوجه به رشد فضای مجازی این قضیه بیشتر هم شده است.

قصه نمایش درباره «مالی سویینی» زنی نابیناست، که در پی تلاش‌ها و اصرارهای همسرش، چشمانش را عمل می‌کند و قدم در دنیای بینایان می‌گذارد. وی در ابتدا بسیار هیجان‌زده است اما پس از مدتی دچار بیماری می‌شود؛ مغزش، اطلاعات اشیاء دیده شده را مخابره نمی‌کند و او با وجود دید دقیق کاملا کور است. مالی پس از این اتفاق کاملا افسرده و بیمار می‌شود. او که چهل سال در دنیای نابینایی زندگی کرده است، از اینکه از این دنیا مهاجرت کند واهمه دارد و پس از بهبود به خوبی درک می‌کند تمام دنیای زیبای نابینایی را که مختص به خود بوده را از دست داده است. «مالی سویینی» نمایشی براساس متنی از برایان فریل و به کارگردانی مرتضی میرمنتظمی است که یکبار در سال 94 روی صحنه رفته بود. در اجرای دوباره؛ این اثر با بازی صابر ابر، الهام کردا و پیوستن امیر آقایی در تالار اصلی تئاترشهر روی صحنه رفته است.

میرمنتظمی با اشاره به تغییرات اجرا نسبت به سه سال پیش به جز پیوستن امیر آقایی به عنوان بازیگر نقش دکتر رایس به‌جای عباس جمالی، گفت: تغییراتی در کلیه طراحی‌ها یعنی هم صحنه و لباس و نور داشتیم. به‌طوری‌که طراحی لباس کلا عوض شد، طراحی‌های صحنه و نور هم تغییرات اندکی داشتند. البته این تغییرها نسبت به عوض شدن سالن از ایرانشهر به تئاترشهر انجام گرفت.

او با اشاره به حضور امیر آقایی در «مالی سویینی» بعد از ۱۵ سال دوری این بازیگر از صحنه تئاتر گفت: چون عباس جمالی نتوانست در این کار حضور داشته باشد؛ من گزینه‌های مختلف جایگزین او را برای خودم نوشتم و باید بگویم امیر آقایی جزو اولین گزینه‌ها بود. وقتی هم با او صحبت کردم و هم نمایشنامه و هم فیلم اجرای قبلی را به او دادم خوشبختانه موافقت کرد و به گروه پیوست.

میرمنتظمی ادامه داد: من در انتخاب بازیگر یکسری معیار دارم؛ معمولا خود متن به من می‌گوید چه کارهایی می‌توانم بکنم. براساس متن و اجرایی که در ذهنم است بازیگران را انتخاب می‌کنم و امیر آقایی هم بر این اساس انتخاب شد. ضمن اینکه فکر می‌کنم علاوه بر توانمندی‌اش که در آن شکی نیست، شکل اجرا و بازی‌اش به شخصیت دکتر رایس این نمایش می‌خورد.

کارگردان نمایش «بکت» در پاسخ به سوالی درباره نوع بازی الهام کردا در نقش یک زن نابینا که دور از تصویرهای غالب و رایج اغراق شده از چنین کاراکترهایی است، گفت: اتفاقا جالب است که بگویم «مالی سویینی» نمایشنامه خیلی عجیبی است چون هیچ‌گونه پیشنهادی برای اجرا به کارگردان نمی‌دهد و فقط متنی شامل مونولوگ‌هاست. تنها در اول نمایشنامه توضیحی داده که دقیقا می‌گوید برای شخصیت مالی ترجیحا از تیپ‌های غیر رایج استفاده شود. مثلا از عصای سفید استفاده نشود. این تنها پیشنهادی است که برایان فریل می‌دهد و به نظر من الهام کردا به خوبی از عهده این نقش برآمد چراکه بدون اینکه بخواهد کارهای رایج یک نابینا را انجام دهد اما در نهایت ما باور می‌کنیم که او فردی نابیناست.

میرمنتظمی درباره مفهوم کلی این نمایش گفت: اساس نمایشنامه‌ای که برایان فریل نوشته به موضوع دنیای خصوصی و شخصی آدم‌ها می‌پردازد که درک هرکسی از زندگی تنها مختص اوست نه دیگری. و باید بگویم یکی از علت‌های انتخاب این متن برایم در سال 94 و اجرای دوباره‌اش در امسال همین بود.

او ادامه داد: به نظرم دست‌درازی به فضای شخصی آدم‌ها نه تنها هر روز تکرار بلکه بیشتر و بیشتر هم می‌شود. باتوجه به رشد فضای مجازی این قضیه بیشتر هم شده است. هرچند در فضای حقیقی هم این مسائل وجود دارد و باتوجه به این مسائل، به نظرم ضرورت اجرا رفتن این اثر حتی بیشتر از دو سال پیش شده است.

میرمنتظمی درباره دخالت از سر دوستی و آگاهانه یا ناآگاهانه افراد در زندگی شخصی دیگران، که در این نمایش هم بسیار به چشم می‌خورد، گفت: فکر می‌کنم در متن نمایش هم مقداری از این دخالت در فضای خصوصی این زن نابینا از سر ناآگاهی و مقداری کاملا آگاهانه است. البته قضیه فضای مجازی را می‌توانیم به فضای جامعه خودمان بسط دهیم. در نمایش «مالی سویینی» این دخالت فقط بر دوش دکتر رایس و فرانک (همسر مالی) نیست؛ بلکه خود مالی سویینی هم در این کار دخیل است. حداقل در اجرا سعی کردم نشان دهم که هر سه نفر به یک اندازه انتخاب می‌کنند و خود مالی هم کمک می‌کند. اگر بخواهیم این ایده را به جامعه بسط دهیم می‌بینیم که در جامعه هم همین‌طور است. قسمتی از این دخالت‌ها دوستانه است و از ارتباطات دوستی و رفاقتی شکل می‌گیرد در صورتی که در ادامه اتفاق‌های بدی می‌افتد و قسمتی هم غیرآگاهانه است که بازهم اتفاقات بدی در پیش دارد.

کارگردان نمایش «پنج ثانیه برف» همچنین به مهاجرت به عنوان مفهوم مهم دیگری در این نمایش اشاره کرد و گفت: اساس نمایشنامه‌های برایان فریل درباره مهاجرت است و «مالی سویینی» را هم می‌توان استعاره‌ای از مهاجرت گرفت. می‌توانیم همان دنیایی که نویسنده تعریف می‌کند یا کشور ایرلندی که خود فریل در آن زندگی می‌کرده را درنظر بگیریم و به تمام مهاجرت‌های جهان بسط دهیم.

میرمنتظمی ادامه داد: به خاطر همین هم «مالی سویینی» یکی از نمایشنامه‌های بزرگ ادبیات نمایشی و یکی از چند نمایشنامه مونولگ بزرگ جهان است. علت اهمیت این متن این است که به همه چیز می‌توانیم مفاهیمش را بسط دهیم؛ به زندگی شخصی، اجتماعی، مهاجرت، فضای شخصی و خصوصی و... تم همه نمایشنامه‌های فریل درباره مهاجرت است و این اثر هم با نگاه دیگری درباره مهاجرت صحبت می‌کند.

او همچنین در پاسخ به سوالی درباره نزدیکی‌های مفهومی متن با مخاطب ایرانی و همذات‌پنداری با آنها در مفاهیمی مانند محدود کردن آزادی‌های فردی، فضای خصوصی، مهاجرت و مانند آن که در نمایشنامه پررنگ است، گفت: من در اجرا نمی‌خواهم چیز خاص و عجیبی بگویم. از نمایشنامه چیزی می‌گیرم و سعی می‌کنم آن را پررنگ کنم مثلا قسمت مهاجرت را خیلی پررنگ نمی‌کنم می‌گویم تماشاچی باید درک خودش را داشته باشد. این از قوت یک نمایشنامه است که می‌تواند بسط پیدا کند.

میرمنتظمی تصریح کرد: مساله خشونت پنهان و رابطه‌ها و فضای خصوصی برایم در متن جذاب‌تر بود. و شاید همین جذابیت باعث شده احتمالا بیشتر نشانش دهم. اما به طور کلی سعی کردم همان نمایشنامه را اجرا کنم و برداشت‌ها را بگذارم به عهده مخاطب که خودش ببیند چه کانسپتی می‌خواهد از این اثر بگیرد.