در «برزخی‌ها» بازی کرد و در برزخ ماند/ مشاور میرحسین، فقط ملک مطیعی را ممنوع‌الکار نکرد

سرویس فرهنگی فردا: صبح یکشنبه ۶ خرداد تشییع جنازه ناصر ملک مطیعی بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون با حضور هنرمندان، چهره‌های فرهنگی و دوستداران این هنرمند برگزار شد. ملک مطیعی متولد ۱۳۰۹ در تهران بود و در حدود ۱۰۰ فیلم و سریال در قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایفای نقش کرده بود. وی علاوه بر بازیگری، سابقه نویسندگی و تهیه‌کنندگی سینما را نیز در کارنامه فعالیت‌های فرهنگی و هنری خود داشت. ملک‌مطیعی پس از پیروزی انقلاب اسلامی سال ۶۱ در فیلم «برزخی‌ها» ساخته ایرج قادری و سال ۹۲ در فیلم سینمایی «نقش نگار» به کارگردانی علی عطشانی مقابل دوربین رفت.

مراسم تشییع جنازه این بازیگر پیشکسوت با حاشیه‌های فراوانی مربوط به ممنوع التصویری این چهره در رسانه ملی همراه بود. بازی ملک مطیعی در «نقش نگار» و اکران این فیلم نشان دهنده عدم ممنوع التصویری او در سینماست، اما چه اتفاقی افتاد که بعد از حضورش در برنامه «دورهمی» و «من و شما»، جلوی پخش تصویر او گرفته شد؟ برنامه‌هایی که هر دو دارای ناظر پخش هستند و طبیعتا ورود هر مهمانی بدون هماهنگی‌های قبلی با این افراد صورت نمی‌پذیرد.

عدم پخش چهره ملک مطیعی در رسانه ملی به مدیران فرهنگی این سازمان برمی گردد. مدیرانی که تشخیص می‌دهند حضور چهره‌هایی همچون ملک مطیعی با ۸۸ سال سن می‌تواند بسیار مخرب‌تر از نابازیگران جوانی باشد که یک شبه سر از یک سریال تلویزیونی در می‌آورند و چند روز بعد با شلوار‌های پاره در پاساژ‌های پایتخت عکس سلفی می‌اندازند. شاید چنین تفکری در ابتدای انقلاب - زمانی که فقط چند سال از اکران فیلم‌های تولید شده در دستگاه فرهنگی نظام طاغوت می‌گذشت- منطقی به نظر می‌رسید؛ زمانی که هنوز ستاره های سینما روی عامه مردم تاثیر فراوانی داشتند و تصویری که از حضور آن‌ها در فیلم‌های سینمایی در ذهن مردم وجود داشت، با آرمان‌های انقلاب اسلامی همخوانی نداشت.

برخی از بازیگران هم از این شانس برخوردار بودند که با وجود حضور در آثار سینمایی قبل از انقلاب، بعد از انقلاب نیز به فعالیت خود ادامه دهند. حمیده خیرآبادی، ثریا قاسمی، جمشید مشایخی، محمدعلی کشاورز و... همگی جزء کسانی بودند که توانستند بعد از انقلاب هم به فعالیت خود ادامه دهند.

ملک مطیعی، اما یکی از کسانی بود که به خاطر حضور در فیلم‌هایی عاشقانه که نقش اصلی آن ها را نیز برعهده داشت، موفق به کسب مجوز برای ادامه فعالیت نشد. فیلم «میهمان» ساخته کامران قدکچیان یکی از همین فیلم‌ها بود. فیلمی که ملک مطیعی در کنار حمیده خیرآبادی و لیلا فروهر نقش اصلی آن را برعهده داشتند. حضور ملک مطیعی در صحنه‌های عاشقانه این فیلم مانند چند فیلم دیگری که در آن‌ها به ایفای نقش پرداخته بود باعث شده بود تا حساسیت زیادی از سوی مدیران فرهنگی روی این بازیگر به وجود بیاید. گویی تصویر زوج عاشق ملک مطیعی و لیلا فروهر در «میهمان»، عمیقتر از تصویر برادر غیرتمند و ناموس پرست فیلم «قیصر» در ذهن مدیران فرهنگی باقی حک شده بود. دلیلش هم چیزی نیست جز کسب مجوز کارگردان این فیلم (کامران قدمچیان) برای فعالیت پس از انقلاب. اینکه چگونه کارگردان یک فیلم می‌تواند به فعالیتش ادامه دهد، اما بازیگر آن باید ممنوع التصویر باشد، سوالی است که باید بسیاری از مدیران فرهنگی بعد از انقلاب به آن پاسخ دهند.

ملک مطیعی، اما بعد از انقلاب در فیلم «برزخی‌ها» به کارگردانی ایرج قادری نقش آفرینی کرد. فیلمی با مضمونی انقلابی و با رویکردی دفاعی از ایران که ملک مطیعی در آن در کنار قادری، فردین و سعید راد به ایفای نقش پرداخت. فیلمی که نویسندگی آن را سعید مطلبی (نویسنده سریال ستایش) بر عهده داشت. ملک مطیعی پیش از انقلاب نیز تجربه همکاری با ایرج قادری و سعید مطلبی را داشت و «برزخی‌ها» که با استقبال زیاد مردم به فروشی ۸ میلیون تومانی در سال ۶۱ دست یافت، می‌توانست سکوی پرتابی بشود برای ستاره‌های پیش از انقلاب تا به فعالیتشان ادامه دهند، اما نشد و همه این بازیگران ممنوع الکار شدند.

ممنوعیت فعالیت این بازیگران نتیجه نگاه فرهنگی جریانی بود که یک سال بعد با تاسیس فارابی، سینمای ایران را کنترل و مدیریت کردند. سید محمد بهشتی که از دوستان میرحسین موسوی و همچون او فارغ التحصیل رشته معماری بود، از سال ۶۲ تا ۷۳ مدیریت این بنیاد را برعهده داشت و در جریان مدیریت او در بنیاد فارابی، بازیگران زیادی ممنوع الکار شدند. عده‌ای همچون سوسن تسلیمی عطای سینما را به لقایش بخشیدند و رفتند و برخی مثل سعید راد و جمشید هاشم پور آنقدر منتظر ماندند تا نوبتشان شود.

سید محمد بهشتی که از مدیران صدا و سیمای جمهوری اسلامی نیز بود و سمت‌های زیادش در این سازمان او را تبدیل به یکی از تاثیرگذارترین مدیران این سازمان کرده، در جریان انتخابات سال 88 مشاور میرحسین موسوی بود و آخرین بار با پخش مستند انتخاباتی اسحاق جهانگیری در سال 96 توانست دقایقی به سخنرانی در رسانه ملی بپردازد.

تفکر فرهنگی مدیرانی همچون بهشتی همچنان در رسانه ملی وجود دارد و نباید خیلی تعجب کرد که افرادی، چون ناصر ملک مطیعی و ناصر چشم آذر اجازه حضور جلوی دوربین رسانه ملی را ندارند. باید از کارگردان هایی که پیش از انقلاب سابقه همکاری با ملک مطیعی را داشتند اما با وجود کسب اجازه فعالیتشان بعد از انقلاب، حاضر نشدند یک پلان از او فیلمبرداری کنند تعجب کرد. باید مجری-بازیگر‌هایی تعجب کرد که همزمان در شبکه‌های مختلف رسانه ملی برنامه اجرا می‌کنند و به عدم حضور این پیشکسوتان در رسانه ملی نیز اعتراض می‌کنند.