لیلی و مجنون در ادب فارسی؛ بهترین اشعار درباره لیلی و مجنون

ستاره | سرویس فرهنگ و هنر - شعر در مورد عشق لیلی و مجنون قدمتی طولانی در ادبیات فارسی دارد. داستان لیلی و مجنون شرح دلدادگی عاشق و معشوقی در دو قبیله عرب است. این داستان پیش از نظامی وجود داشت اما نظامی گنجوی آن را پاک و ایرانی‌سازی کرد و مثنوی طولانی «لیلی و مجنون» را در ۴۷۰۰ بیت براساس آن سرود. لیلی و مجنون نظامی از بهترین اشعار نظامی گنجوی بوده و از ۴۶ بخش تشکیل شده که برخی از بخش‌ها عاشق شدن لیلی و مجنون به یکدیگر، رفتن پدر مجنون به خواستاری لیلی، زاری کردن مجنون در عشق لیلی، بردن پدر مجنون را به خانه کعبه، دادن پدر لیلی را به ابن‌سلام، انس مجنون با وحوش و سباع، وفات یافتن ابن سلام شوهر لیلی، در گذشتن لیلی، وفات مجنون بر روضه لیلی و... هستند که می‌توانید عاشق شدن لیلی و مجنون به یکدیگر را در مطلبی جداگانه بخوانید.

علاوه بر آنچه در لیلی و مجنون نظامی وجود دارد، دیگر شاعران نیز این عشق را دستمایه سرودن ابیاتی در غزلیات و رباعیات خود قرار داده‌اند. نمونه معروف آن لیلی و مجنونی‌ست که از زیباترین اشعار وحشی بافقی محسوب می‌شود. در اشعار عاشقانه مولانا از عشق لیلی و مجنون بسیار یاد شده است؛ «قصه دیدن خلیفه لیلی را» در دفتر اول مثنوی معنوی و «نواختن مجنون سگ را که مقیم کوی لیلی بود» در دفتر سوم مثنوی معنوی از معروف‌ترین آنها هستند. دیگر شاعران نیز به فراخور حال و هوای شعر خویش به این حکایت معروف عاشقانه اشاره کرده‌اند. در مطلبی که پیش رو دارید، تک‌بیت‌ها اکثرا از میان غزل‌های شعرا گردآوری شده‌اند. دوبیتی‌ها و رباعیات را به صورت کامل نقل کردیم. شاعران معروف‌تر را در دسته‌های جداگانه و دیگر شاعران را در یک دسته قرار دادیم. آخرین شعر، شعری معاصر است. شما را به مطالعه مجموعه شعر با موضوع مجنون و لیلی دعوت می‌کنیم.

گفت لیلی را خلیفه کان توی
کز تو مجنون شد پریشان و غوی

از دگر خوبان تو افزون نیستی
گفت خامش چون تو مجنون نیستی

~~~~~✦✦✦~~~~~

همچو مجنون کو سگی را می‌نواخت
بوسه‌اش می‌داد و پیشش می‌گداخت

گرد او می‌گشت خاضع در طواف
هم جلاب شکرش می‌داد صاف

بوالفضولی گفت ای مجنون خام
این چه شیدست این که می‌آری مدام

پوز سگ دایم پلیدی می‌خورد
مقعد خود را بلب می‌استرد

عیبهای سگ بسی او بر شمرد
عیب‌دان از غیب‌دان بویی نبرد

گفت مجنون تو همه نقشی و تن
اندر آ و بنگرش از چشم من

کین طلسم بسته مولیست این
پاسبان کوچه لیلیست این

همنشین بین و دل و جان و شناخت
کو کجا بگزید و مسکن‌گاه ساخت

او سگ فرخ‌رخ کهف منست
بلک او هم‌درد و هم‌لهف منست

آن سگی که باشد اندر کوی او
من به شیران کی دهم یک موی او

~~~~~✦✦✦~~~~~

هر کس که مرا جوید در کوی تو باید جست
گر لیلی و مجنون است باری من و باری تو

~~~~~✦✦✦~~~~~

میان ابروی او خشم‌های دیرینه‌ست
گره در ابروی لیلی هلاک مجنونست

~~~~~✦✦✦~~~~~

هر کسی اندر جهان مجنون لیلی شدند
عارفان لیلی خویش و دم به دم مجنون خویش

~~~~~✦✦✦~~~~~

هرگز ندیدست آسمان هرگز نبوده در جهان
مانند تو لیلی جان مانند من مجنون خوش

~~~~~✦✦✦~~~~~

هر آن نقشی که پیش آید در او نقاش می بینم
برای عشق لیلی دان که مجنون وار می گردم

~~~~~✦✦✦~~~~~

مجنون ز غم لیلی چون توبه نکرد ای جان
صد لیلی و صد مجنون درجست در اسرارم

~~~~~✦✦✦~~~~~

نباشد مرغ خودبین را به باغ بیخودان پروا
نشد مجنون آن لیلی به جز لیلی صد مجنون

~~~~~✦✦✦~~~~~

بنواز سر لیلی و مجنون ز عشق خویش
دل را چه لذتی تو و جان را چه مفرشی

~~~~~✦✦✦~~~~~

از لیلی خود مجنون شده‌ام
وز صد مجنون افزون شده‌ام

~~~~~✦✦✦~~~~~

لیلی ما ساقی جان مجنون او شخص جهان
جز لیلی و مجنون بود پژمرده و بی‌فایده

به مجنون گفت روزی عیب جویی
که پیدا کن به از لیلی نکویی

که لیلی گر چه در چشم تو حوریست
به هر جزوی ز حسن او قصوریست

ز حرف عیب‌جو مجنون برآشفت
در آن آشفتگی خندان شد و گفت

اگر در دیده مجنون نشینی
به غیر از خوبی لیلی نبینی

تو کی دانی که لیلی چون نکویی است
کزو چشمت همین بر زلف و روی است

تو قد بینی و مجنون جلوه ناز
تو چشم و او نگاه ناوک انداز

تو مو بینی و مجنون پیچش مو
تو ابرو، او اشارت‌های ابرو

دل مجنون ز شکر خنده خونست
تو لب می‌بینی و دندان که چونست

کسی کاو را تو لیلی کرده‌ای نام
نه آن لیلی‌ست کز من برده آرام

اگر می‌بود لیلی بد نمی‌بود
تو را رد کردن او حد نمی‌بود

~~~~~✦✦✦~~~~~

عیب مجنون مکن ای منکر لیلی که ز دور
حالتی هست که آن بر همه کس ظاهر نیست

~~~~~✦✦✦~~~~~

عشق لیلی سخت زنجیریست مجنون آزما
این کسی داند که زنجیری بود در گردنش

عشق لیلی نه به اندازه هر مجنونیست
مگر آنان که سر ناز و دلالش دارند

~~~~~✦✦✦~~~~~

ای خوبتر از لیلی بیم است که چون مجنون
عشق تو بگرداند در کوه و بیابانم

~~~~~✦✦✦~~~~~

حدیث حسن تو و داستان عشق مرا
هزار لیلی و مجنون بر آن نیفزایند

~~~~~✦✦✦~~~~~

ترسم نکند لیلی هرگز به وفا میلی
تا خون دل مجنون از دیده نپالاید

~~~~~✦✦✦~~~~~

اگر عاقل بود داند که مجنون صبر نتواند
شتر جایی بخواباند که لیلی را بود منزل

~~~~~✦✦✦~~~~~

ای کاش برفتادی برقع ز روی لیلی
تا مدعی نماندی مجنون مبتلا را

~~~~~✦✦✦~~~~~

عاقلان خوشه چین از سر لیلی غافلند
این کرامت نیست جز مجنون خرمن سوز را

~~~~~✦✦✦~~~~~

طاقت مجنون برفت خیمه لیلی کجاست
غفلت از ایام عشق پیش محقق خطاست

~~~~~✦✦✦~~~~~

مجنون ز جام طلعت لیلی چو مست شد
فارغ ز مادر و پدر و سیم و زر فتاد

~~~~~✦✦✦~~~~~

چشم مجنون چو بخفتی همه لیلی دیدی
مدعی بود اگرش خواب میسر می‌شد

~~~~~✦✦✦~~~~~

مگر لیلی نمی‌داند که بی دیدار میمونش
فراخای جهان تنگ است بر مجنون چو زندانی

~~~~~✦✦✦~~~~~

علاج درد مشتاقان طبیب عام نشناسد
مگر لیلی کند درمان غم مجنون شیدا را

~~~~~✦✦✦~~~~~

الا مگر آنکه روی لیلی دیدست
داند که چه درد می‌کشد مجنون را

~~~~~✦✦✦~~~~~

سعدیا شرط وفاداری لیلی آن است
که اگر مجنون گویند به سودا نرویم

~~~~~✦✦✦~~~~~

عیبی نباشد از تو که بر ما جفا رود
مجنون از آستانه لیلی کجا رود؟

در ره منزل لیلی که خطرهاست در آن
شرط اول قدم آن است که مجنون باشی

~~~~~✦✦✦~~~~~

برقی از منزل لیلی بدرخشید سحر
وه که با خرمن مجنون دل افگار چه کرد

~~~~~✦✦✦~~~~~

حکایت لب شیرین کلام فرهاد است
شکنج طره لیلی مقام مجنون است

~~~~~✦✦✦~~~~~

عماری دار لیلی را که مهد ماه در حکم است
خدا را در دل اندازش که بر مجنون گذار آرد

✦
✦
✦

ز بوی زلف تو مفتونم ای گل
ز رنگ روی تو دلخونم ای گل

من عاشق زعشقت بیقرارم
تو چون لیلی و من مجنونم ای گل

~~~~~✦✦✦~~~~~

دلا چونی دلا چونی دلا چون
همه خونی همه خونی همه خون

ز بهر لیلی سیمین عذاری
چو مجنونی چو مجنونی چو مجنون

~~~~~✦✦✦~~~~~

خوشا آن دل که از خود بیخبر بی
ندونه در سفر یا در حضر بی

بکوه و دشت و صحرا همچو مجنون
پی لیلی دوان با چشم تر بی

~~~~~✦✦✦~~~~~

چه خوش بی‌مهربانی هر دو سر بی
که یکسر مهربانی دردسر بی

اگر مجنون دل شوریده‌ای داشت
دل لیلی از آن شوریده تر بی

✦
✦
✦

رفیقی گفت با مجنون گمراه
که لیلی مُرد گفت الحمدلله

چنین گفت او که ای شوریده دین تو
چو می‌سوزی چرا گوئی چنین تو

چنین گفت او که چون من بهره زان ماه
ندیدستم نبیند هیچ بدخواه

خبر از خرده راز دل لیلی دارد
گر چه از هر دو جهان نیست خبر مجنون را

✦

گر به ظاهر لیلی از احوال مجنون غافل است
در لباس چشم آهو دیده بانی می کند

✦

در بیابان خار اگر در پای مجنون می رود
جوی خون از دیده لیلی به هامون می رود
صائب تبریزی

~~~~~✦✦✦~~~~~

اگر لیلی طمع بودش که حسنش جاودان ماند
دل مجروح مجنون را نمی‌بایستش آزردن

✦

هر که را سودای لیلی نیست، مجنون آن‌کس است
ورنه مجنون را چو نیکو بنگری دیوانه نیست

✦

مگر به دیده مجنون نظر کنی ورنی
چگونه در نظر آید جمال طلعت لیلی
خواجوی کرمانی

~~~~~✦✦✦~~~~~

فصاد، به قصد آنکه بردارد خون
می‌خواست که نشتری زند بر مجنون
مجنون بگریست، گفت: زان می‌ترسم
کاید ز دل خود غم لیلی بیرون
شیخ بهایی (رباعیات)

~~~~~✦✦✦~~~~~

آن نه شبنم بود در ایام لیلی، هر صباح
آسمان شب تا سحر بر حال مجنون می گریست

✦

کمند زلف لیلی می‌کشد از ذوق مجنون را
که از شهر عدم بیخود به صحرای جهان آمد

✦

گر بگذری بناز، چو لیلی، بطرف دشت
مجنون شوند مردم صحرانشین همه
هلالی جغتایی

~~~~~✦✦✦~~~~~

حسن لیلی جلوه گر در چشم مجنون بود و بس
ظن مردم این که لیلی چهره زیبا نداشت
محتشم کاشانی

~~~~~✦✦✦~~~~~

روزی به هوای عشق سیری میکرد
لیلی صفتی بدید و مجنون شد و رفت
ابوسعید ابوالخیر

نه زلف و خال و رخ لیلی، آن دگر چیز است
که آفت دل و صبر و قرار مجنون است
هاتف اصفهانی

~~~~~✦✦✦~~~~~

جسمی دارم چو جان مجنون همه درد
جانی دارم چو زلف لیلی همه تاب
خاقانی

~~~~~✦✦✦~~~~~

ز عشق صورت ‌لیلی چه باعث‌ گشت مجنون را
که در کوه و بیابان سر نهاد آخر به رسوایی
قاآنی

~~~~~✦✦✦~~~~~

درد طلب عشق در آفاق‌ که دارد
کم نیست‌ که لیلی غم مجنون به عرب برد

✦

بیتاب عشق را ز در و دشت چاره نیست
لیلی خیال ما ز چه مجنون نمی‌شود
بیدل دهلوی

~~~~~✦✦✦~~~~~

مجنون ز غم لیلی بگرفت ره صحرا
من در دل دیوانه صحرای دگر دارم
فیض کاشانی

~~~~~✦✦✦~~~~~

جستم از خیل عرب واقعه مجنون را
لیلی از خیمه برون تاخت که مجنون من است
فروغی بسطامی

~~~~~✦✦✦~~~~~

صبا از کوی لیلی گر وزد بر تربت مجنون
کند آتشفشان چون شمع، استخوانش را
عرفی شیرازی

~~~~~✦✦✦~~~~~

غمش در نهان‌خانه دل نشیند
به نازی که لیلی به محمل نشیند
طبیب اصفهانی

~~~~~✦✦✦~~~~~

مجنون همه لیلی، لیلی همه مجنون
این جا نه دویی باشد لیلی چه و مجنون که

✦

گر نمی‌خواست که مجنون شود آشفته عشق
روی، لیلی ز پی فتنه چرا می‌آراست؟
نزاری قهستانی

~~~~~✦✦✦~~~~~

تو مپندار که مجنون، سر خود مجنون گشت
از سمک تا به سهایش کشش لیلی برد
علامه طباطبایی

یک شبی مجنون نمازش را شکست
بی وضو در کوچه لیلا نشست

عشق آن شب مست مستش کرده بود
فارغ از جام الستش کرده بود

سجده‌ای زد بر لب درگاه او
پر ز لیلا شد دل پر آه او

گفت یا رب از چه خوارم کرده‌ای
بر صلیب عشق دارم کرده‌ای

جام لیلا را به دستم داده‌ای
وندر این بازی شکستم داده‌ای

نشتر عشقش به جانم می‌زنی
دردم از لیلاست آنم می‌زنی

خسته‌ام زین عشق، دل خونم مکن
من که مجنونم تو مجنونم مکن

مرد این بازیچه دیگر نیستم
این تو و لیلای تو… من نیستم

گفت: ای دیوانه لیلایت منم
در رگ پنهان و پیدایت منم

سال‌ها با جور لیلا ساختی
من کنارت بودم و نشناختی

عشق لیلا در دلت انداختم
صد قمار عشق یک جا باختم

کردمت آواره صحرا نشد
گفتم عاقل می‌شوی اما نشد

سوختم در حسرت یک «یا رب‌»ت
غیر لیلا بر نیامد از لبت

روز و شب او را صدا کردی ولی
دیدم امشب با منی گفتم بلی

مطمئن بودم به من سر می‌زنی
در حریم خانه‌ام در می‌زنی

حال این لیلا که خارت کرده بود
درس عشقش بی‌قرارت کرده بود

مرد راهم باش تا شاهت کنم
صد چو لیلا کشته در راهت کنم
مرتضی عبداللهی

امیدواریم از مجموعه شعر درباره مجنون و لیلی لذت برده باشید. با ارسال نظر برایمان بنویسید کدام شعر بیشتر از بقیه توجه شما را به خود جلب کرد.