کدامیک معضل بدتری است: آلودگی آب‌های زیرزمینی یا آلودگی آب‌های سطحی؟ (1)

طبیعت در کلیت آن، از همان ابتدا از دغدغه‌های روزچین بوده است. پیرو همین مسئله، پیش‌از‌این سلسله مطالبی را درمورد آب و آلودگی آن منتشر کرده‌ایم؛ برای‌مثال می‌توانیم به متن‌ پانزده علت انسانی آلودگی آب (۱ و ۲) اشاره کنیم، از راه‌های مقابله با خشکسالی نوشتیم و چهار راه ساده برای مقابله با آلودگی آب‌ها را به اشتراک گذاشتیم. البته متن‌ها تنها محدود به همین‌ها نیست و برای پیگیری مطالب بیشتر می‌توانید در روزچین جست‌و‌جو کنید. در این متن به یک سؤال اساسی می‌پردازیم: آلودگی آب‌های زیرزمینی بدتر است یا آلودگی آب‌های سطحی؟

می‌دانید کدام نوع آلودگی خطرناک‌تر است؟

در این بخش به آلودگی آب‌های زیرزمینی می‌پردازیم. با ما همراه باشید.

آب‌ زیرزمینی چیست؟

آب‌های زیرزمینی، همان‌طور که از نامش پیداست، منابع آبی موجود در زیر زمین هستند. شاید این آب‌ها برای ما قابل‌رویت نباشند، اما نقش بسیار مهمی در حیات ما دارند.

۷۰ درصد سطح کره‌زمین را آب پوشانده است، ولی تنها ۱ درصد این آب برای مصرف انسانی قابل‌استفاده است. تقریباً همۀ آب موجود روی کره‌زمین آب شور است که مسلماً قابل‌آشامیدن نیست. جالب آنکه ۹۹ درصد این آب شیرین هم در زیرزمین (آب‌های زیرزمینی) قرار دارد. به‌عبارت‌دیگر، از آن ۱ درصد آب شیرین موجود روی کره‌زمین تنها ۱ درصدش به‌صورت آب سطحی (مثل رودخانه‌ها، جویبارها و نهرها) وجود دارد. این واقعیات نشان می‌دهد که ما برای تأمین آب برای کارهایی همچون آشامیدن، شست‌و‌شو، آشپزی و فعالیت‌های روزانه اتکای زیادی به آب‌های زیرزمینی داریم. تقریباً همۀ آبی که وارد تجهیزات تصفیه آب می‌شود و به مصرف خانگی و اداری می‌رسد از منابع زیرزمینی تامین می‌شود. به همین دلیل است که باید نگران آلوده‌شدن این منابع آبی ارزشمند باشیم.

عوامل اصلی آلوده‌کننده آب‌های زیرزمینی کدام‌اند؟

آلاینده‌های آب‌های زیرزمینی اشکال و اندازه‌های مختلفی دارند، ولی مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

· فضولات انسانی: در ایالات متحده آمریکا فضولات انسانی معمولاً به دلیل نشت لوله‌های فاضلاب راهشان را به این منابع آبی باز می‌کنند. سیستم‌های فاضلاب که به‌خوبی نگهداری و بازرسی نمی‌شوند، چاه‌های فاضلابی که به‌شکل مناسبی حفر نشده‌اند و حتی دستشویی‌هایی که کفشان نم می‌دهد همگی می‌توانند منابع آبی زیرزمینی را آلوده کنند. در صورت آلوده‌شدن این منابع آبی، بیماری‌ها و باکتری‌ها به‌سرعت در بین انسان‌ها پخش می‌شوند.

· نمک: شوری آب، خصوصاً در بحث آب آشامیدنی، می‌تواند مشکل بسیار بزرگی باشد. نمکی که در فصل زمستان برای جلوگیری از یخ‌زدگی جاده‌ها روی آسفالت ریخته می‌شود نقش مهمی در این نوع آلودگی دارد. آب شور حاصل از این نمک‌ها به‌تدریج در خاک نفوذ و نهایتاً منابع آبی زیر زمین را آلوده می‌کند.

· زباله‌های خطرناک: همه مواد شیمیایی یا فلزات سنگین -که از طریق دفن‌کردن‌شان یا حضورشان در روان‌آب‌ها به منابع آبی زیرزمینی وارد شوند- جزء زباله‌های خطرناک دسته‌بندی می‌شود. این ترکیبات مواد بسیار خطرناکی هستند که می‌توانند در انسان‌ها و جانوران بیماری‌های مهلکی ایجاد کنند.

· حشره‌کش‌ها: این مواد عامل اصلی آلوده‌کننده آب‌های زیرزمینی در آمریکا هستند. این مواد در خاک زمین‌های کشاورزی تجمع می‌کنند و در اثر آبیاری زمین‌های کشاورزی یا آب حاصل از باران به‌تدریج در عمق خاک نفوذ می‌کنند و نهایتاً از منابع آبی زیرزمینی سر در می‌آورند.

منابع اصلی اینگونه آلاینده‌ها چیست؟

این‌همه مواد آلاینده مختلف از کجا می‌آید؟ در واقع، صنایع و بخش‌های مختلفی در تولید این آلاینده‌ها نقش دارند، ولی برخی از آن‌ها، در مقایسه با سایرین، مشکلات بیشتری ایجاد می‌کنند.

· مناطق مسکونی: سکونت‌گاه‌های انسان مواد شیمیایی، مواد شوینده، فضولات انسانی و حیوانی و آب شور بسیاری تولید و آن‌ها را روانۀ آب‌های زیرزمینی می‌کنند. مواد شوینده و تمیزکننده موجود در فاضلاب خانگی یکی از بزرگ‌ترین منابع آلودگی آب‌های زیرزمینی است.

· مزارع کشاورزی: حشره‌کش‌ها نقش انکارناپذیری در آلودگی آب‌های زیرزمینی دارند؛ در‌نتیجه محل استفاده از این محصولات، یعنی همان مزارع کشاورزی، هم یکی از مهم‌ترین منابع ایجاد چنین آلودگی‌هایی است. روان‌آب مزارع کشاورزی که حاوی کودهای شیمیایی و فضولات دامی است معمولاً راهی منابع آب زیرزمینی می‌شود و آنها را آلوده می‌کند. منابع آبی آلوده به حشره‌کش‌ها ممکن است پیش از رسیدن به منابع آب آشامیدنی راهی طولانی را طی کرده باشد.

· کارگاه‌های ساخت‌وساز ساختمانی: این کارگاه‌ها روان‌آبی سمی تولید می‌کنند که به‌تدریج در عمق خاک نفوذ و آب‌های زیرزمینی را آلوده می‌کند. اگر چنین روان‌آب‌هایی را در همان محدودۀ کارگاهی مهار نکنیم، کل منابع آبی نزدیک چنین کارگاه‌هایی در معرض خطر قرار می‌گیرد.

· کارخانه‌ها: کارخانه‌هایی که در فرایندهایشان از محلول‌های شیمیایی خطرناک و فلزات سنگین استفاده می‌کنند، معمولاً روان‌آب‌هایی تولید می‌کنند. همچنین، ممکن است در فرایند نگهداری و حمل‌ونقل این روان‌آب‌های خطرناک هم نشتی‌هایی رخ دهد و این‌گونه خطر بیشتری متوجه ‌منابع آبی زیرزمینی خواهد شد.

چه بخش‌هایی بیش‌از‌همه از آلودگی آب‌های زیرزمینی آسیب می‌بینند؟

با وجود آنکه آب‌های زیرزمینی نقش مهمی در زندگی همه ما دارد، برخی بخش‌ها مستعد آسیب بیشتری هستند. این بخش‌ها عبارت‌اند از:

· بخش خانگی و مسکونی: اگر شما در مناطق پرجمعیت زندگی می‌کنید، احتمال آلودگی آب‌های زیرزمینی در آن منطقه زیاد است. البته تجهیزات تصفیه آب شهری بخش زیادی از این آلودگی‌ها را از آب می‌زدایند، ولی باقی‌ماندن این آلودگی‌ها در آب آشامیدنی می‌تواند خطرات جدی در پی داشته باشد.

· مزارع: آب‌های زیرزمینی آلوده به کودهای شیمیایی و حشره‌کش‌ها مشکلات زیادی برای مزارع کشاورزی در پی دارد. در موارد بسیاری، محصولات عمل‌آمده در چنین خاک‌های آلوده‌ای ممکن است به باکتری ا.کلای یا لیستریا آلوده باشند.

· مناطق نزدیک محل‌های دفن زباله: آب‌های زیرزمینی نزدیک به زمین‌های دفن زباله احتمال آلودگی بیشتری دارند. با دفن زباله‌ها، خصوصاً زباله‌های خطرناکی که باید بازیافت یا به‌شکل مناسبی معدوم شوند، در دل خاک، مواد سمی موجود در آن‌ها به مرور در خاک نفوذ می‌کنند و نهایتاً راهی آب‌های زیرزمینی می‌شوند.

کارهای مختلفی وجود دارد که شما با انجام آن‌ها در خانه‌هایتان می‌توانید به کاهش آلودگی آب‌های زیرزمینی اطرافتان کمک کنید. با وجود آنکه برای محافظت از منابع آبی زیرزمینی در برابر عوامل آلاینده‌ای که در بالا توضیح داده شد قوانین مختلفی وجود دارد، بهترین راه مقابله با این مشکل جهانی آموزش عمومی است. شما با انجام کارهای زیر می‌توانید به کاهش آلودگی آب‌ها کمک کنید:

· ماشین‌تان را در خانه نشویید و تعمیر نکنید. این کار باعث تولید روان‌آبی حاوی روغن، ضدیخ، مواد شوینده و آلاینده خطرناک دیگری می‌شود که برای محیط‌زیست خطرناک هستند. اگر این مواد به خاک نفوذ کنند، به‌راحتی می‌توانند به‌سمت پایین حرکت کنند و خود را به منابع آبی زیرزمینی برسانند.

· برخی مواد شیمیایی مضر، همچون روغن یا مواد شویندۀ خودرو، را در خانه نگهداری نکنید. چون هر آن احتمال نشت یا ریختن این مواد وجود دارد و به‌راحتی می‌توانند در زمین نفوذ کنند.

· در خانه و باغچه‌هایتان از حشره‌کش‌ها استفاده نکنید. حشره‌کش‌ها برای محیط‌زیست و به‌ویژه آب‌های زیرزمینی بسیار خطرناک هستند. اگر حشرات زیادی اذیتتان می‌کنند، به‌دنبال راه‌های طبیعی دفع حشرات باشید. این مواد، برخلاف حشره‌کش‌های صنعتی، خطری برای سلامتی شما و خانواده‌تان هم ندارند.

· اگر منزلتان دارای چاه فاضلاب است باید آن را سالانه بررسی کنید. نشت فاضلاب از این چاه‌ها یکی از دلایل اصلی آلودگی آب‌های زیرزمینی است.

منبع

این مقاله را در شبکه‌های اجتماعی بازنشر دهید