الگوی چینی سیاست گذاری برای تعطیلات

قرار گرفتن ۳ روز تعطیل رسمی در تقویم ایام هفته گذشته، تعطیلاتی نسبتا طولانی را به وجود آورد که موجب شد در مقاصد سنتی سفر ازدحام بیش از حد مسافر رقم بخورد و جاده های کشور بار ترافیکی سنگینی را متحمل شوند.

چنین موج های سفری که بدون نظم و برنامه ای رخ می دهد، حجم گسترده ای از خسارات و آلودگی های محیط زیستی به جای می گذارد و به نسبت ظرفیت موجود، عواید اقتصادی چندانی نصیب جوامع میزبان محلی نمی کند. از طرف دیگر به دلیل ازدحام بیش از حد در مقاصد گردشگری و جاده ها در این ایام، مسافران رفاه مطلوبی را در سفر خود تجربه نمی کنند و کیفیت سفرها نیز پایین است.

به باور کارشناسان، این موج های سفر کاذب که تبدیل به پدیده ای تکراری در سبد سفر گردشگران ایرانی شده است از این واقعیت نشات می گیرد که ایرانیان طی ایام سال جز تعطیلات نوروز و کم و بیش فصل تابستان، فرصت های محدودی برای سفر دارند که با توزیعی ناموزون در طول سال پراکنده است.

صاحب نظران بر این باورند معضلی که ریشه بروز این نابسامانی ها در مقاصد سفر و کیفیت پایین سفرها است، عدم سامان یافتن تعطیلات در تقویم رسمی کشور و مهم تر از آن یک روزه بودن تعطیلات پایان هفته است. این در حالی است که قریب به اتفاق کشورهای جهان به این نتیجه رسیده اند که برای افزایش بهره وری کارکنان و شاغلان در طول هفته، باید تعطیلات پایان هفته مناسبی برای آنان در نظر گرفته شود و تقریبا تمامی کشور ها، جز ایران، در پایان هفته خود حداقل ۲ روز تعطیل دارند.

یکی از این کشورها، چین است و با وجود آنکه در اذهان عمومی به داشتن قوانین سفت و سخت کار شهرت دارد، نسبت به تعطیلات توجه ویژه ای داشته و در تقویم رسمی این کشور در پایان هر هفته ۲ روز تعطیل لحاظ شده است. به علاوه، چین از تقویمی برخوردار است که تعطیلات در آن از پیش تعیین شده نیست و هر سال متناسب با شرایط به روز می شود. دولت این کشور، همه ساله و یک ماه پیش از آغاز سال جدید میلادی، تقویم سال بعد را منتشر می کند و در آن روزهای تعطیل پیرامون یک مناسبت خاص به گونه ای تعیین می شود که بهینه ترین حالت تعطیلات رقم بخورد. به این ترتیب چالش استفاده از دو تقویم قمری و شمسی مرتفع شده؛ تجربه ای که از حیث این چالش، مشابه ایران است.

چین از جمله کشورهایی است که به مقوله تعطیلات توجه ویژه ای داشته و سیاست های خاصی را در خصوص آن لحاظ کرده است. به طور کلی و در سطح ملی، در این کشور و در طول سال ۷ مناسبت وجود دارد که برای آن تعطیلات در نظر گرفته می شود.

زمان ۴ مورد از این مناسبت ها بر اساس تقویم میلادی که مبنایی شمسی دارد معین می شوند، اما ۳ مورد دیگر بر مبنای تقویم باستانی چین مشخص می شود که مبنایی قمری دارد. به همین سبب، سیاست گذاران چینی برای رفع چالش چرخشی بودن این ۳ مناسبت در طول ایام سال و ابهاماتی که ممکن است به وجود بیاورد، راهکاری ارائه کردند که توانسته اند تاکنون آن را با موفقیت به کار گیرند.

دولت این کشور هر سال و یک ماه پیش از آغاز سال میلادی جدید تقویم رسمی سال آینده را منتشر می کند که زمان دقیق هریک از مناسبت ها و تعطیلات مربوط به آن را به صورت صریح مشخص کرده است. به عنوان مثال و برای سال ۲۰۱۸، دولت چین برای ۲ مورد از این مناسبت ها یعنی «سال نوی چینی» که برمبنای تقویم قمری معین می شود و «روز ملی چین» که بر مبنای تقویم شمسی مشخص می شود، تعطیلات یک هفته ای در نظر گرفته است.

همچین دولت این کشور برای ۵ مورد دیگر تعطیلاتی ۳ روزه را به گونه ای مشخص کرده که روزهای تعطیل آخر هفته را نیز شامل شود تا ابهامی در خصوص تعطیلات وجود نداشته باشد. مساله مواجهه دولت چین با تعطیلات و سامان دهی تعطیلات در این کشور از چند جنبه برای سیاست گذار ایرانی می تواند قابل توجه باشد؛ نخست آنکه چین نیز، مانند ایران، برای تعیین روز برخی از مناسبت های خود از تقویم قمری بهره می گیرد و با این وجود موفق شده است که تعطیلات خود را ساماندهی کند و این درحالی است که بسیاری از مسوولان و قانون گذاران ایران در سال های اخیر همین مساله را بهانه ای برای پیچیدگی ساماندهی تعطیلات در ایران دانسته اند و رسیدگی به این موضوع را به تعویق انداخته اند.

مورد دوم، اثری است که این سیاست گذاشته است؛ کشور چین یکی از پربازده ترین نیروهای کار را در جهان دارد و در کنار آن نیز مردم آن بیشترین جامعه گردشگر جهان را تشکیل می دهند. این واقعیت ها نیز می تواند پاسخی بر بهانه عده ای از سیاست گذاران باشد که تصور می کنند در صورت ساماندهی تعطیلات در کشور و ۲ روزه شدن تعطیلات آخر هفته، کشور دچار رکود خواهد شد.

سیاست ساماندهی تعطیلات و ۲ روزه کردن تعطیلات پایان هفته، در کنار افزایش سطح بهره وری و نشاط جامعه، موجب می شود توده مردم با برخورداری از ۲ روز تعطیل در پایان هفته های خود، در تمامی ایام سال فرصت سفر داشته باشند و بنابر همین استدلال است که ۲ روزه شدن تعطیلات پایان هفته و سامان یافتن تعطیلات رسمی یکی از مطالبات دیرینه فعلان و کارشناسان گردشگری و حتی سایر اقشار جامعه بوده است که همواره بر لزوم تحقق آن تاکید داشته اند.

فواید تعطیلات ۲ روزه

صاحبنظران معتقدند به موجب این سیاست، گردشگران کشور علاوه بر تعطیلات عمده ای همچون نوروز، در طول ایام سال نیز فرصتی برای سفر خواهند داشت که این مساله موجب توزیع سفر های آنان در طول سال می شود؛ پدیده ای که در صورت تحقق موجب توزیع زمانی و مکانی سفرهای گردشگران خواهد شد و اهمیت این موضوع را دوچندان می کند. در واقع به باور کارشناسان، توزیع زمانی سفرها باعث می شود بنگاه های فعال در حوزه گردشگری در طول سال بازدهی اقتصادی داشته باشند و سوددهی کسب وکارشان تنها محدود به فصول اوج سفر نباشد. به این ترتیب بنگاه ها، دیگر نیازی ندارند خدمات خود را در فصول اوج سفر به حدی گران کنند که به موجب آن سود مدنظر خود در طول سال را به صورت یک جا به دست آورند.

همچنین در شرایطی که کسب وکار یک بنگاه در طول سال همواره از رونق خوبی برخوردار باشد، اقدام به جذب بلندمدت نیروهای حرفه ای و متخصص خواهند کرد که باعث ارتقای کیفیت خدمات خواهد شد. در عین حال، توزیع مکانی سفرها علاوه بر آنکه از حجم ازدحام در مقاصد سنتی سفر و ترافیک جاده‎ ها در تعطیلات کم خواهد کرد، قدرت ریسک مردم را برای انتخاب مقاصد جدید سفر نیز بالا می برد و به این ترتیب انحصار مقاصد سنتی سفر پایان می یابد؛ مقاصد کمتر شناخته شده ای مطرح می شوند که به یکنواخت تر شدن توزیع حضور گردشگران در سطح کشور منجر می شود.

این امر، در صورت تحقق، همچنین باعث می شود مشاغل در روستاها و مناطق محروم زنده بماند و با توسعه کسب وکارهای مرتبط با گردشگری در این مناطق، عواید اقتصادی بیشتری نصیب ساکنان محلی آن بشود.

تقویم تعطیلات در جهان

پیش تر به برخی از تجربیات جهانی در خصوص ساماندهی تعطیلات و بررسی الگوی تعطیلات آنها پرداخته بود. یکی از این کشورها آلمان بود که بررسی تقویم رسمی آن نشان می دهد این کشور علاوه بر برخورداری از ۲ روز تعطیل در پایان هفته، قانونی برای بین‎ التعطیلین های خود نیز وضع کرده است که به موجب آن اگر یک روز کاری میان ۲ روز تعطیل واقع شود، آن روز نیز بدون هیچ ابهامی و به طور خودکار به عنوان روز تعطیل لحاظ می شود.

همچنین در یکی از جدیدترین سیاست گذاری ها، لبنان که تا چندی پیش تنها یک روز تعطیل در هفته داشت، تعداد روزهای تعطیل خود را به ۲ روز رساند. سیاست گذاران این کشور که این تصمیم را به منظور افزایش بهره وری در میان کارکنان خود گرفته بودند در عوض حدود ۲ ساعت به ساعت کاری دیگر روزهای شاغلان این کشور افزودند و به این ترتیب در عین افزایش بهره وری و افزایش تعطیلات در این کشور، لبنانی ها به طور میانگین به جای ۳۳ ساعت در هفته ۳۵ ساعت کار می کنند.

اما در ایران یک مانع برای ساماندهی تعطیلات و ۲روزه شدن تعطیلات پایان هفته، این باور غلط در اذهان عمومی است که به موجب آن تصور می شود تعداد روزهای تعطیل در ایران زیاد است. این در حالی است که تنها با یک نگاه به وضعیت تعطیلات در سایر کشورهای جهان نادرست بودن این ادعا به روشنی مشخص می شود.

واقعیت این است که حجم تعطیلات در ایران زیاد نیست، بلکه تقویم رسمی کشور نسبت به میانگین جهانی، حدود ۴۰ روز تعطیلات کمتری دارد! از طرف دیگر، ایران در میان کشورهای جهان بیشترین تعطیلات مناسبتی را دارد که احتمالا همین موضوع باعث شکل گیری باور غلط «زیاد بودن تعطیلات در ایران» شده است؛ بنابراین باید اصلی ترین دلیل این اختلاف شگرف با میانگین جهانی را یک روزه بودن تعطیلات پایان هفته در کشور دانست. مضاف بر این مساله، تعطیلات در تقویم رسمی کشور دچار بی نظمی هایی است که برای ساماندهی آن تاکنون قانونی تصویب نشده است.

در ایران تعطیلات بر مبنای دو تقویم هجری شمسی و هجری قمری تعیین می شود. تقویم هجری شمسی، تقویم رسمی کشور است اما به دلیل ماهیت چرخشی تقویم قمری، تعطیلاتی که بر این مبنا مشخص می شود هر سال و در طول ایام سال در حال چرخش هستند و این مساله وضعیت تعطیلات را قدری مبهم می کند.

یکی از مهم ترین عوارض نیز شکل گیری ناگهانی تعطیلاتی بعضا بلند است که به مدد برخی بین التعطیلین ها بر ابهام موجود نیز افزوده می شود و بعضا کشور را به مدت یک هفته، بدون داشتن آمادگی لازم، دچار تعطیلی می کند. این مساله علاوه بر آنکه باعث بروز عوارضی می شود که ذکرشان رفت، امکان برنامه ریزی میان مدت و بلندمدت را از بنگاه های اقتصادی موجود در کشور سلب می کند و موجب اختلال در کسب وکار آنان می شود.

بنابراین و برای حل معضلات موجود، باید طرح جامعی برای سامان دهی تعطیلات در کشور تدوین شود که گام نخست آن با ۲ روزه شدن تعطیلات آخر هفته برداشته شود. در گام بعدی نیز با مطالعه ای همه جانبه و سنجیدن تمام جوانب، باید تعطیلات موجود در تقویم رسمی کشور ساماندهی شود و در صورت لزوم تعداد آنها کاهش پیدا کند و با الگوبرداری از تجربیات موفق جهانی طرح آخرهفته های بلند جایگزین شود.

تنها پس از انجام چنین اصلاحاتی است که می توان به طرح هایی همچون تعطیلات زمستانی فکر کرد؛ در غیر این صورت این تعطیلات که در ذات خود منجر به توزیع مکانی و زمانی تعطیلات نمی شود، عوارضی مانند سایر تعطیلات کنونی خواهد داشت.