آلودگی هوا؛ همه آنچه باید درباره آن بدانید (1)

مه‌دود و دوده و گازهای گلخانه‌ای و دیگر مواد آلاینده بر کره‌زمین و سلامتمان تأثیرگذارند. آلودگی هوا، به‌خصوص در شهرهای بزرگی مثل تهران و اصفهان، یکی از عوامل اصلی کاهش کیفیت زندگی‌ست. در این سری از مقالات این مشکل مدرن جوامع بشری را بررسی می‌کنیم. با روزچین همراه باشید.

آلودگی هوا چیست؟

منظور از آلودگی هوا انتشار مواد آلاینده در هواست که درنهایت به کاهش کیفیت سلامتی انسان‌ها و کل کرۀ زمین منجر می‌شود.

در کشورهای مختلف قوانین گوناگونی برای محافظت از سلامتی شهروندان از طریق نظارت بر انتشار چنین مواد آلاینده‌ای تصویب شده است.

دلایل آلودگی هوا چیست؟

جان والکه، مدیر پروژه هوای پاک که بخشی از برنامه اقلیم و هوای پاک در NRDC است، معتقد است که بیشتر آلاینده‌های موجود در هوا ناشی از فرآیندهای تولید و مصرف انرژی هستند. سوختن سوخت‌های فسیلی باعث آزاد‌شدن گازها و مواد شیمیایی در جَو می‌شود و طی یک حلقه بازخورد مخرب، آلودگی هوا نه‌تنها در تغییر اقلیم نقش دارد، بلکه باعث تشدید آن هم می‌شود.
والکه می‌افزاید: «آلودگی هوا به‌شکل گازهای دی‌اکسیدکربن و متان باعث افزایش دمای کره زمین می‌شود و با افزایش دمای زمین شکل خطرناک‌تری از آلودگی هوا یعنی مه‌دود اتفاق می‌افتد. مه‌دود در هوای گرم رخ می‌دهد و در این حالت تشعشعات فرابنفش (از عوامل اصلی ایجاد سرطان پوست و آسیب‌ به چشم) بسیار بیشتر می‌شود.»

تغییر اقلیم هم باعث افزایش تولید مواد آلاینده آلرژی‌زا مثل کپک‌ها و گردۀ گل‌ها (به‌دلیل طولانی‌ترشدن فصل گرده‌افشانی و تولید گرده‌های بیشتر) می‌شود.

تأثیرات آلودگی هوا

درحالی‌که طی ۴۰ سال اخیر به لطف قانون هوای پاک، کیفیت هوا در برخی کشورها مثل ایالات متحده بهتر شده است، تغییر اقلیم سبب شده که دستیابی به استانداردهای آلودگی هوا که برای محافظت از سلامتی انسان‌ها تدوین شده است سخت‌تر و سخت‌تر شود.

مه‌دود و دوده

مه‌دود و دوده شایع‌ترین آلاینده‌های هوا محسوب می‌شوند. مه‌دود بر اثر واکنش گازهای حاصل از سوختن سوخت‌های فسیلی با نور خورشید ایجاد می‌شود. دوده یا ذرات جامد هم از ذرات ریز شیمیایی، خاک، دود، گردوغبار یا مواد آلرژی‌زا به‌شکل گاز یا ذرات جامد تشکیل شده که در هوا معلق است. در دستورالعمل قانون هوای پاک بیان شده است که در بخش‌های مختلفی از دنیا، این‌گونه آلودگی‌ها باعث کاهش ۷۰ درصدی میدان دید افراد می‌شوند.

مه‌دود و دوده منشأ مشترکی دارند. هر دو آلاینده از اگزوز خودروها و کامیون‌ها و دودکش‌های کارخانه‌ها و نیروگاه‌های انرژی و کلاً بخش‌های استفاده‌کننده از سوخت‌های فسیلی مثل زغال‌سنگ، گاز یا گاز طبیعی تولید می‌شوند.

دوده ریزترین آلاینده هواست که می‌تواند به‌صورت گاز یا ذرات جامد باشد. ازآنجایی‌که این ذرات به‌راحتی به درون ریه و جریان خون راه می‌یابند، می‌توانند با وخیم‌تر‌کردن برونشیت در افراد، خطر حمله قلبی و حتی مرگ زودرس را افزایش دهند.

مه‌دود به‌خصوص در کودکان و افراد سالمند و کسانی که در فضای باز کار می‌کنند، می‌تواند باعث سوزش چشم‌ها و گلو و آسیب ریوی شود. قرارگرفتن در معرض این آلاینده‌ها برای افراد مبتلا به آلرژی یا آسم می‌تواند بسیار خطرناک‌تر باشد، زیرا این مواد نشانه‌های چنین بیماری‌هایی را تشدید می‌کنند و می‌توانند به حمله آسمی منجر شوند.

آلاینده‌های خطرناک

حتی مقدار کم این مواد هم می‌تواند کشنده باشد یا خطراتی جدی را متوجه سلامتی افراد بکند. حدود ۲۰۰ ماده خطرناک در قانون مشخص شده است که رایج‌ترینشان سرب، جیوه، دیوکسین و بنزن است. والکه می‌گوید: «این مواد اغلب حین سوختن گاز و زغال‌سنگ یا مثل بنزن بر اثر سوختن بنزین در موتور خودروها تولید می‌شوند.»

بنزن ماده‌ای سرطان‌زا محسوب می‌شود که می‌تواند در کوتاه‌مدت باعث سوزش چشم و پوست و شش‌ها و در بلندمدت باعث اختلالات خونی شود. دیوکسین که اغلب در غذاها یافت می‌شود ولی به‌مقدار اندک در هوا هم وجود دارد، در کوتاه‌مدت می‌تواند به آسیب کبدی و در بلندمدت به آسیب سیستم ایمنی و سیستم عصبی و درون‌ریز و حتی اخلال در تولیدمثل افراد منجر شود. مقادیر زیاد سرب موجود در هوا ممکن است به بروز آسیب مغزی و کلیوی در کودکان منتهی شود و حتی مقادیر کم آن می‌تواند بر هوش یا IQ کودکان و توانایی یادگیری‌شان تأثیر منفی داشته باشد. جیوه هم می‌تواند بر عملکرد سیستم عصبی مرکزی (شامل مغز و نخاع) تأثیرگذار باشد.

هیدروکربن‌های آروماتیک چندحلقه‌ای یا اصطلاحاً PAHها هم ترکیباتی سمی هستند که از سوختن بنزین یا گازوئیل در موتور خودروها یا سوختن چوب تولید می‌شوند. مقدار زیاد این ماده باعث سوزش چشم‌ها و ریه، مشکلات کبدی و خونی و حتی بروز سرطان می‌شود. در تحقیق جدیدی مشخص شد که کودکان مادرانی که در دوره بارداری در معرض PAH زیادی قرار داشته‌اند، نشانه‌های بیش‌فعالی یا ADHD شدید‌تری داشتند و سرعت پردازش مغزی‌شان هم کندتر بود.

ادامه دارد…

منبع

این مقاله را در شبکه‌های اجتماعی بازنشر دهید