مراقبت های پس از زایمان|تغذیه,بستن شکم بند,کاهش وزن,تورم اندام ها

مراقبت های پس از زایمان|تغذیه,بستن شکم بند,کاهش وزن,تورم اندام ها

مراقبت های بعد از زایمان,تغذیه بعد از زایمان,کاهش وزن بعد از زایمان سزارین

مراقبت های ضروری پس از زایمان

مراقبت های ضروری و اولیه برای مادر، شامل مراقبت های نوک پستان، رابطه زناشویی بعد از زایمان، تغذیه، یبوست، دردهای پس از زایمان، ورزش برای برگشت عضلات به حالت اولیه و تنظیم خانواده است.

تغذیه بعد از زایمان
رژیم غذایی مادران شیرده بعد از زایمان در مقایسه با زمان بارداری باید کالری و پروتئین بیشتری داشته باشد زیرا باید پروتئین، کلسیم و سایر موادی که مادر در اثر شیردهی از دست می دهد، تامین شود.

برای جلوگیری از کم خونی و کمبود ویتامین ها نیز مصرف روزانه یک عدد قرص آهن و یک عدد قرص مولتی ویتامین تا 3 ماه پس از زایمان برای مادر ضروری است. در عین حال بهتر است در زمان شیردهی از مصرف غذاهای نفاخ و حساسیت زا مانند: گوجه فرنگی، پیاز، کلم، شکلات و ادویه خودداری شود.

مشکلات گوارشی پس از زایمان

اغلب خانم ها در روزهای اول بعد از زایمان دچار یبوست می شوند که به محض شروع فعالیت بدنی روزانه این حالت از بین می رود. نباید فراموش کرد که رژیم غذایی مناسب و مصرف مواد غذایی دارای فیبر مانند سبزیجات و میوه به درمان یبوست کمک می کند.

چرا گاهی اوقات تورم اندام ها بعد از زایمان از بین نمی رود؟

خونی که به جفت می رسد و و مسئول تغذیه جنین است، تقریبا ۲ لیتر حجم دارد که موجب ادم یا تورم اندام ها در دوران بارداری می شود. به طور کلی حدود 500 سی سی تا 1 لیتر این خون بسته به نوع زایمان (در زایمان با روش سزارین خون بیشتری دفع می شود) از بدن مادر خارج می شود، اما نزدیک به یک لیتر آن در بدن باقی می ماند و طی 10 تا 15 روز بعد از زایمان از طریق خون ریزی و لکه بینی از بدن خارج می شود و کم کم ادم نیز کاهش می یابد و جای هیچ گونه نگرانی نیست.

اما اگر این تورم ها بیشتر از زمان گفته شده طول کشید، ما هم زمان فشار خون مادر و میزان پروتئین ادرار او را اندازه گیری می کنیم تا مطمئن شویم تورم اندام ها و افزایش فشار خون و پروتئین دفع شده در ادرار نشانه ای از مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی و اکلامپسی ) نباشد.

بروز مسومیت حاملگی خطرناک است؟

در پره اکلامپسی خفیف معمولا افزایش قابل ملاحظه فشار خون هرچند در محدوده طبیعی ، پف کردن صورت ، دست ها و پاها و وجود پروتئین در ادرار را شاهدیم اما پره اکلامپسی شدید با افزایش مداوم فشار خون، تورم و پف کردگی مداوم، تاری دید، سردرد و درد شکم بروز می کند.

از طرفی در کلامپسی علاوه بر بدتر شدن علایم گفته شده، تشنج و اغما نیز رخ می دهد که بسیار خطرناک است. بنابراین به خانم ها توصیه می شود تورم اندام ها را در دوران پس از زایمان جدی بگیرند و اگر ورم تا دو هفته بعد زایمان از بین نرفت، حتما به پزشک معالج خود مراجعه کنند.

شیر دادن به نوزاد چگونه باید باشد؟

تغذیه نوزاد با شیر مادر بسیار با اهمیت است زیرا شیر مادر علاوه بر مزایای زیادی که دارد، احتیاجات تغذیه ای نوزاد را در ۴ تا ۶ ماه اول زندگی برطرف می کند. مادر شیرده باید نوک پستان ها را کاملا تمیز نگه دارد و بدون استفاده از مواد شیمیایی و آرایشی و فقط با چند قطره از شیر خود، همیشه آن را چرب و از زخم شدن آن جلوگیری کند.

البته باید تاکید کنم که با وجود بروز درد بعد از زایمان هم نباید شیر دادن به نوزاد را قطع کرد یا کاهش داد زیرا بسیاری از مادران به دلیل بروز این دردها به صورت کمکی از شیر خشک استفاده می کنند و ذائقه نوزاد را تغییر می دهند و همیشه هم این سوال برایشان پیش می آید که چرا نوزادم دیگر شیر من را نمی خورد.

احساس درد زمان شیردهی

این درد به علت انقباض رحم برای خروج باقیمانده لخته های خون است. گاهی در روزهای اول پس از زایمان، دردهایی شبیه به درد قاعدگی وجود دارد که به “پس درد” موسوم است. این درد با شیردهی بیشتر می شود که علت آن وجود هورمونی است که در شیردهی ترشح شده و باعث انقباض رحم می شود.

این دردها خیلی زود برطرف می شود و مانعی برای شیر ندادن به نوزاد نیست اما اگر شدید، مداوم و همراه با تب یا خو نریزی باشد، باید فورا به پزشک مراجعه شود.

رهایی از اضافه وزن بارداری پس از زایمان

متاسفانه بسیاری از خانم های ایرانی در دوران بارداری به علت تغذیه نامناسب و عدم تحرک کافی دچار اضافه وزن غیر طبیعی می شوند و هنگام زایمان به عنوان نمونه از 20 کیلو اضافه وزن فقط 6 کیلوی آن را از دست می دهند و یک اندام نامناسب و بدتر از آن یک شکم بزرگ و شل و آویزان برایشان باقی می ماند.

مهم ترین توصیه پزشکان این است که خانم ها بر اساس صلاحدید پزشک شان (زایمان طبیعی و سزارین با هم متفاوت است) بعد از زایمان و در تمام روز از شکم بند استفاده کنند و تنها زمان خواب، آن را از شکم باز کنند. البته شیر دادن به نوزاد (عدم استفاده از شیر خشک حتی به ندرت) نیز تا حد زیادی در کاهش وزن مادر موثر است.

بستن شکم بند تا چه زمانی باید ادامه پیدا کند؟

تا زمانی که وزن مادر فقط 3 کیلوگرم بیشتر از زمان قبل از بارداری شان باشد اما اگر در بستن شکم بند تنبلی کنند (به ویژه افرادی که سزارین شده اند) قطعا شکم شان بزرگ و شل و آویزان باقی خواهد ماند. در عین حال برای برگشت سریع تر ماهیچه های شکم و سایر قسمت ها به حالت اولیه، انجام حرکات ویژه ورزشی با نظر پزشک ورزشی 6 تا 8 هفته بعد از زایمان طبیعی و 3 تا 4 ماه بعد از سزارین، توصیه می شود.

مراقبت های بعد از زایمان,تغذیه بعد از زایمان طبیعی,استفاده از شکم بند بعد از زایمان,کاهش وزن

نکاتی برای تنظیم خانواده بعد از زایمان

زمان شروع استفاده از روش جلوگیری از بارداری برای مادران شیرده و غیرشیرده، متفاوت است. مادرانی که فقط با شیر خود، نوزادشان را تغذیه می کنند، ۴۰ روز پس از زایمان (چون تا ۴۰ روز احتمال بارداری کمتر است) و مادرانی که اصلا شیر خود را به نوزاد نمی دهند یا از شیر کمکی استفاده می کنند، ۲۰ روز پس از زایمان می توانند استفاده از روش پیشگیری را آغاز کنند.

توصیه‌های غذایی پس از زایمان ، ویتامین‌ها و مواد معدنی

به غیر از آهن نیاز به کلیه ویتامین‌ها و مواد مغذی در دوران شیردهی از دوران بارداری بالاتر است. کمبود دریافت برخی ویتامین‌ها سبب کمبود آن در شیر مادر می‌شود. ویتامین D یکی از ویتامین‌هایی است که کمبود آن شایع می‌باشد. در کسانی که به مدت کافی در معرض آفتاب قرار نمی‌گیرند و مکمل غذایی دریافت نمی‌کنند، مقدار این ویتامین در شیر مادر برای تامین نیاز نوزاد کافی نخواهد بود، بنابراین برای بسیاری از مادران دریافت مکمل غذایی حاوی ویتامین D توصیه می‌شود.

کمبود ویتامین B12 در زنان گیاه‌خوار شایع است. در صورت “کمبود ویتامین B12” مقدار آن در شیر نیز کم خواهد بود و بنابراین در این زنان نیاز به دریافت مکمل وجود دارد.

اما در مورد برخی دیگر از ویتامین‌ها و مواد معدنی نظیر کلسیم، روی و آهن چنین نیست. حتی اگر بدن مادر دچار کمبود باشد، مقدار آن در شیر کاهش نمی‌یابد. این بدان معنی است که مادر از ذخایر بدن خود برای تامین آن‌ها در شیر استفاده می‌کند و در صورت عدم جبران، مادر بیشتر از نوزاد متضرر خواهد شد و به علت استفاده از ذخایر بدن جهت تولید شیر باکیفیت مناسب امکان دارد دچار عوارضی نظیر پوکی استخوان و کم خونی شود.

بنابراین تغذیه مادر در دوران بارداری و شیردهی بسیار حائز اهمیت است و مادران قبل ورود به دوره بارداری باید از رژیم غذایی مناسبی پیروی نمایند تا در دوران بارداری و شیردهی با مشکل مواجه نشوند. مطالعات انجام‌گرفته در برخی کشورهای فقیر، نشان می‌دهد که میزان ایمونوگلبولین‌های سری G و A در شیر مادران مبتلا به سوءتغذیه پایین‌تر از مادرانی است که تغذیه مناسبی داشته‌اند، بنابراین احتمال بروز انواع بیماری و عفونت‌ها در نوزادان این مادران بیشتر می‌باشد.

چه عواملی شیر مادر را کاهش می‌دهند؟

یکی از عواملی که سبب کاهش ترشح شیر می‌شود، استرس است. بسیاری از مادران خصوصاً پس از اولین زایمان دچار استرس و افسردگی می‌شوند. افسردگی تمایل مادر را برای شیردهی کاهش می‌دهد و چنانچه شیردهی به طور منظم و مکرر انجام نشود میزان تولید شیر کاهش می‌یابد. از طرفی استرس سبب کاهش ترشح هورمون اکسی‌توسین (که برای ترشح شیر ضروری است) می‌شود.

سیگار نیز از دیگر عواملی است که سبب کاهش ترشح شیر می‌شود. طبق بررسی‌های انجام‌گرفته مصرف سیگار در زنان شیرده هورمون پرولاکتین را (که سبب تولید شیر می‌شود) کاهش می‌دهد. نتایج این بررسی‌ها بیانگر آن است که میزان این هورمون در مادران سیگاری کمتر از دیگر مادران است. همچنین نیکوتین موجود در سیگار ممکن است روی طعم شیر مادر اثر گذاشته و سبب بی‌میلی نوزاد شود، بنابراین سیگار با دو مکانیسم سبب کاهش ترشح شیر می‌شود: اول آنکه موجب کاهش پرولاکتین می‌شود و دوم آنکه سبب بی‌میلی نوزاد و در نتیجه کاهش مکیدن سینه مادر می‌شود.

همانطور که ذکر شد کاهش مکیدن سینه مادر خود سبب کاهش تولید و ترشح شیر می‌شود. مصرف چای پررنگ و قهوه نیز می‌تواند به‌طور غیرمستقیم باعث کاهش شیرمادر شود. کافئین موجود در چای و قهوه مدر است و باعث اتلاف آب از بدن مادر می‌شود. از آنجا که دریافت آب کافی برای تولید شیر ضروری است، چنانچه مادر جبران آب از دست رفته از بدن را ننماید در تولید شیر دچار مشکل خواهد شد، بنابراین بهتر است مصرف چای پررنگ و قهوه در دوران شیردهی محدود باشد و مادران شیرده باید توجه کنند که از چای به عنوان منبع تأمین‌کننده آب و مایعات استفاده ننمایند. علاوه بر موارد فوق کافئین به شیرمادر منتقل می‌شود و امکان دارد سبب بی‌خوابی در نوزاد شود.

انرژی و پروتئین

میزان تولید شیر در مادران در 6 ماه اول به طور متوسط روزانه 750 میلی‌لیتر است. برای تولید هر 100 میلی‌لیتر شیر بدن انسان نیاز به صرف 85 کیلوکالری انرژی دارد. همچنین شیر یکی از منابع اصلی پروتئین است، بنابراین مادران شیرده به متوسط باید روزانه 25 گرم پروتئین، بیشتر از دیگر زنان دریافت کنند.

محدودیت دریافت انرژی نظیر آنچه در سوءتغذیه و یا رژیم‌های غذایی کاهش وزن دیده می‌شود در مقدار تولید شیر تأثیر منفی دارد. چنانچه مقدار انرژی دریافتی محدود باشد، مقدار تولید شیر کم می‌شود. دریافت روزانه 3 واحد لبنیات (3 لیوان شیر و ماست) و 3-2 واحد گوشت می‌تواند هم به دریافت پروتئین و هم به دریافت انرژی مورد نیاز مادر شیرده کمک نماید. حبوبات نیز از منابع خوب پروتئین‌های گیاهی محسوب می‌شوند، اما باید توجه نمود امکان بروز نفخ در نوزاد بر اثر مصرف زیاد حبوبات وجود دارد.

شیردهی و کاهش وزن مادر

در دوران شیردهی وزن مادر به تدریج کم می‌شود و شیردهی مکرر و منظم به نوزاد علاوه بر اینکه به تولید شیر بیشتر کمک می‌کند به کاهش وزن و بازگشت رحم به اندازه قبل از بارداری کمک می‌کند. بسیاری از مادران به منظور کاهش وزن سریع و بازگشت به سایز قبلی از رژیم‌های غذایی بسیار سخت پیروی نموده و ورزش می‌کنند.

مادران باید توجه نمایند این نوع رژیم‌های غذایی سبب کاهش تولید شیر شده و چنانچه ورزش از نوع هوازی نباشد، مقدار اسیدلاکتیک خون بالا رفته و وارد شیر خواهد شد. بو و طعم اسیدلاکتیک برای بسیاری از نوزادان نامطلوب است و امکان دارد نوزاد از شیر خوردن امتناع کند، بنابراین در صورت نیاز به کاهش وزن پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و ورزش سبک و از نوع هوازی توصیه می‌شود.

امگا3 و امگا6

مقدار و نوع چربی که در شیر مادر وجود دارد به طور مستقیم با نوع و مقدار چربی موجود در رژیم غذایی ارتباط دارد. برخی از انواع خاص اسیدهای چرب برای رشد و تکامل سلول‌های بدن خصوصاً سلول‌های مغز و سلول‌های بینایی ضروری هستند. اسیدهای چرب غیراشباع از نوع امگا6 و امگا3 درصد بالایی از غشای سلول‌های مغز را تشکیل می‌دهند.

چنانچه مادر شیرده از منابع غذایی که حاوی این نوع اسیدهای چرب هستند به مقدار کافی استفاده نکند، رشد سلول‌های بینایی و رشد و تکامل سلول‌های مغز دچار اختلال خواهد شد، بنابراین توصیه می‌شود زنان شیرده روزانه از انواع ماهی و در صورت لزوم کپسول‌های امگا3 و نیز روغن‌هایی نظیر روغن زیتون و روغن کانولا در رژیم غذایی خود استفاده کنند.

فواید شیر دادن

شیر مادر نه تنها فواید بی‌شماری برای نوزاد دارد، بلکه شیردهی فواید زیادی برای مادر خواهد داشت. تحقیقات نشان می‌دهند که شیوع سرطان سینه، رحم و تخمدان‌ها در زنان شیرده کمتر است و هر چقدر تکرر و نظم در شیردهی بیشتر باشد، خطر بروز این نوع سرطان‌ها کمتر است. همچنین در دوران شیردهی به علت تغییرات هورمونی احتمال بارداری کاهش می‌یابد. این مسئله به فاصله‌گذاری مناسب بین فرزندان کمک می‌کند، بنابراین مادران باید برای شیردهی موفق آموزش ببینند و از عواملی که سبب کاهش تولید شیر می‌شوند جلوگیری نمایند.

آب

دریافت آب به میزان کافی بسیار ضروری است. آب یکی از اجزای اصلی شیر می‌باشد، بنابراین بدیهی است که مادر شیرده نیاز بیشتری به دریافت آب دارد. توصیه می‌شود مادران شیرده روزانه 3-2 لیتر آب بنوشند که طبیعتاً در فصول گرم سال نیاز به آب بیشتر از این مقدار خواهد بود و بهتر است مادران پس از هر نوبت شیردهی یک لیوان آب بنوشند.

منابع: دنیای تغذیه- niniban.com-گفتگو با دکتر صفارزاده