کاکایی: اردوغان از وضعیت امنیتی، بهرهٔ انتخاباتی برد

زهره نوروزپور: انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری و پارلمان ترکیه، پایان یافت. روز گذشته کمیسیون انتخاباتی این کشور، اردوغان را پیروز انتخابات اعلام کرد. این سیاستمدار کهنه کار بار دیگر پیروز شد اما تنها سکان ریاست جمهوری را به دست آورد و پارلمان در اختیار مخالفانش قرار گرفت. حزب عدالت و توسعه در انتخابات این دوره نتوانست اکثریت آرای پارلمان را به دست بیاورد به همین دلیل معلوم نیست که آیا اردوغان بتواند دولتی که مطابق سلیقه سیاسی او باشد را تشکیل دهد یا خیر؟ سیامک کاکایی کارشناس ارشد مسائل ترکیه در این باره با خبرآنلاین گفتگو کرده است که از نظر می گذرانید؛

ارزیابی شما از نتایج انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه چیست؟ آیا اردوغان می تواند دولتی مطابق با سلیقه سیاسی خود تشکیل دهد؟

اتتخابات زودهنگام پارلمانی و ریاست جمهوری ترکیه با توجه به شرایط سیاسی و امنیتی این کشور قابل تامل است.
استراتژی احزاب رقیب، بر این بود که انتخابات ریاست جمهوری را به دور دوم بکشانند، اما شرایط به پیروزی اردوغان آنهم در دور اول انجامید‌‌. میزان و سطح مشارکت مردم نشان می دهد که انتخابات این دوره برای جامعه این کشور بسیار مهم بوده است، چرا که نقطه اغازی برای تغییر نظام سیاسی از پارلمانی به ریاست جمهوری است.

در انتخابات ریاست جمهوری نامزد حزب جمهوری خلق محرم اینجه حدود 31 درصد آراء را به خودش اختصاص داد که آرای قابل توجهی است و نشانه مهم برای جایگاه این حزب است.

مساله قابل تامل در انتخابات رشد ملی گرایی در ترکیه است، یک دلیل این است که حزب حرکت ملی که موتلف عدالت و توسعه در انتخابات بود توانست نقش تعیین کننده ای در پیروزی اردوغان ایفا کند‌ و آرای خوبی در انتخابات به دست بیاورد.

در همین حال خانم مرال آکشنر، قبلا از همین حزب جدا شده بود درصد آرای نسبتا مناسبی آورده است. خانم آکشنر حزب جمهوری خلق، حزب سعادت و حزب وطن، اتحادی را به نام ائتلاف ملت تشکیل داده بودند که این حزب نو تاسیس توانست چهل و چهارکرسی در پارلمان به دست بیاورد.

از ابعادی دیگر، نسبت آرای حزب عدالت و توسعه در پارلمان، نسبت به انتخابات قبلی و چند دوره پیش کاهش پیدا کرده است. این نشان می دهد که آرای کلی عدالت و توسعه در حال کاهش است.

وضعیت حزب کردها نسبت به انتخابات قبلی به رغم فشارها، تنگناهای شدید سیاسی و امنیتی که در قبال کردهای ترکیه وجود داشت و با و جود اینکه دمیرتاش رهبر حزب آنها در زندان است، تثبیت شده است و در پارلمان 67 کرسی به دست آوردند.

به طور کلی در تحلیل نتایج انتخابات دو وجه را باید در نظر گرفت: یکی انتخابات ریاست جمهوری که رجب طیب اردوغان توانست به روش سیاسی خود با ابتکارات و طراحی که در عرصه سیاسی و امنیتی کرده بود، پیروز شود در اولین انتخاباتی که در نظام ریاستی قرار می گیرد و دامنه اختیارات و صلاحیت های آن نیز بالا رفته است، به همین دلیل این موضوع برای اردوغان خیلی مهم است.

اما در وجه دوم ارایش پارلمان ترکیه است. در آن غالب آرا به نفع حزب عدالت توسعه نیست. شمار کرسی ها ی این حزب نسبت به دور پیش کم شده است. آنها نیاز دارند که همچنان ائتلاف با حرکت ملی را حفظ کنند. در عین حال به نظر می رسد اردوغان را ناگزیر از دادن پست های کلیدی به حزب موتلف خودش کرده است. بنابراین دولت عدالت و توسعه پس از چهار دوره حکومت نمی تواند مانند سابق یکدست باشد. به هر حال به رغم پیروزی که اردوغان داشته است، ارایش سیاسی پارلمان ممکن است اردوغان را نسبت به پیشبرد برنامه هایش محتاط تر کند.

از لحاظ سیاست خارجی ارزیابی شما چیست... در سطح منطقه ای، اروپا و آمریکا.

انتخابات اگرچه یک امر داخلی است ولیکن بازتاب و پیامدهای بیرونی خواهد داشت. روابط خارجی ترکیه در سه سطح مهم است، منطقه ای، اروپا و آمریکا... به ترتیب اولویت در سه سطح ترکیه دارای چالش ها و مشکلات است.

در صحنه منطقه ای این نکته را باید توجه کرد که یکی از دلایل پیروزی اردوغان شرایط منطقه ای و ترکیه در سیاست تهاجمی ترکیه در سوریه و عراق بوده است. یکی از دلایلی هم که اردوغان اعلام انتخابات زود هنگام کرد، همین موضوع است. اردوغان تلاش کرد از وضعیت سیاسی و امنیتی موجود بهره انتخاباتی ببرد. بنابراین در محیط پیرامونی ترکیه اصطحکاک از جمله با سوریه و عراق دیده می شود.

ولی باید در نظر گرفت که ترکیه تنها بازیگر اصلی صحنه سوریه نیست. در واقع موضوع سوریه با توجه به شرایطی که در داخل این کشور حادث شده است، دولت بشار نسبت به سالهای گذشته از قدرت مانور بیشتری برخوردار است. بازیگران متعدد منطقه ای وبین المللی هم تاثیر گذار هستند. به هرحال حل و فصل سوریه می تواند بر سیاست خارجی ترکیه تاثیر داشته باشد.

اما این احتمال وجود دارد که دامنه نگاه سیاست خارجی ترکیه در ارتباط با مساله کردها همچنان در فرامرز خودش باقی بماند، مساله کردها در سوریه، همچنین مساله پ ک ک در شمال عراق، اینها موضوعاتی است که در سیاست خارجی خاورمیانه ای ترکیه نمود دار‌د ‌در ارتباط با اتحادیه اروپا پیروزی اردوغان شاید برای اروپایی ها چندان خوش آیند نباشد اما قابل پیش بینی بود.

اروپا انتقادهای جدی را متوجه حزب عدالت و توسعه نسبت به رویکردهای اردوغان کرده است در ارتباط با بسته شدن فضای سیاسی در پسا کودتا نظامی، همین امر موجب شد که مذاکرات ترکیه و اروپا هم متوقف شود.
شاید اردوغان نگاه تقابلی را با اتحادیه اروپا ادامه دهد، ولی در یک فراگرد کلی ترکیه به اتحادیه اروپا نیاز دارد، با اینکه گفتگوها در محاق قرار گرفته، اما به این آسانی ها نمی شود این موضوع به روال عادی خودش برگردد. مگر اینکه در نوع تعامل اروپا و ترکیه تغییراتی ایجاد شود.

در ارتباط با امریکا در واقع امریکا و ترکیه، وجه مهم آن همکاری استراتژیک آنها است که پابرجاست. اخیرا توافقاتی هم درباره منبج کرده اند. روابط ترکیه با غرب به طور کلی تابع شرایطی است که دو طرف دارند. به خصوص نوع نگاه، مطالبات، یا سیاست هایی که اروپا و امریکا دارند، در موضوع ترکیه تاثیر گذار است.

درباره ایران چه طور؟ روابط این دو کشور را با توجه به اختیارات اردوغان دراین دوره چه طور ارزیابی می کنید.

در ارتباط با ایران و ترکیه به چند نکته باید توجه کنیم.

اول اینکه ایران و ترکیه از قرنها پیش در دوره امپراطوری عثمانی و سه قرن پیش از این و چه در حدود یکصد سال اخیر جمهوری ترکیه، یک روابط نسبتا پایداری بین ایران و ترکیه وجود داشته است. بخشی از آن به فضای همسایگی، مبادلات تجاری، همکاری های سیاسی و سطوح مختلف جنبه های اقتصادی، فرهنگی و تاریخی برمی گردد و بسیار تاثیر گذار است.

موضوع دوم اینکه ایران با ترکیه در سالهای اخیر روابط متناسبی داشتند. آمد و رفت مقام های عالی دو کشور، نشست هایی که در زمینه های مختلف سیاسی، امنیتی، اقتصادی برگزار می کنند، اینها همه نشانه و نکاتی است که سطح روابط و امیختگی این روابط را نشان می دهد.
مساله سوم

برای ایران انتخابات ترکیه ثبات سیاسی و اقتصادی در این کشور مهم است. همسایگان بر مسائل داخلی و محیط پیرامونی تاثیر گذار است و به نظر می رسد که ایران و ترکیه جدای از روابط دو جانبه که با یکدیگر دارند اراده لازم هم بر گسترش این مناسبات، حتی در زمینه اقتصادی وجود داشته و دارند.

در ارتباط مسائل منطقه ای هم دارای گفتگو ها، مذاکرات، همکاری ها و با چالش هایی مواجه هستند. یکی از این چالش ها سوریه است که در غالب گفتگو هایی که در سالهای اخیر برقرار بوده است، دو کشور به عنوان بازیگر مهم منطقه ای نقش به سزایی داشته اند.

به نظر می رسد ادامه حکومت اردوغان، برای ایران قابل پیشبنی بوده است که این وضعیت ادامه پیدا کند. همچنین ایران تاکید بر حسن همجواری، گسترش همکاری روابط دو جانبه مسائلی از این قبیل داشته و دارد. اراده سیاسی در روابط دو کشور کاملا مشهود است.
در چشم انداز روابط ایران و ترکیه به دو موضوع باید توجه کنیم که در روابط دو کشور تاثیر گذار است.

یک؛ اراده مبتنی بر گسترش روابط همکاری ها و مناسبت ها است که در سالهای اخیر برقرار بوده و ادامه خواهد داشت . این مساله پایداری روابط ایران و ترکیه را نشان می دهد.

دوم؛ با اینکه ایران و ترکیه همچین سابقه همکاری داشتند و همچنان دارند، لیکن در مسائل منطقه ای با چالش های جدی مواجه بوده اند. قابل پیش بینی است که در برخی مسائل این چالش ها فراخور نوع نگاه دیپلماتیک دو طرف، همچنان ادامه داشته باشد. با این حال هر دو وجه روابط ایران و ترکیه به عنوان دو بازیگر مهم همچنان باقی است.

52310