سیستانی‌ها غوطه ور در باد، نور و بحران

نعمتی که بلای جان مردم سیستان و بلوچستان شده است

انرژی تجدیدپذیر یا برگشت‌ پذیر به انواعی از انرژی گفته می شود که منبع تولید آن بر خلاف انرژی ‌های تجدید ناپذیر (فسیلی مثل نفت) قابلیت آن را دارد که توسط طبیعت در بازه زمانی کوتاه مجددا به وجود آمده یا به عبارتی تجدید شود.

بر اساس آمارهای موجود در سال‌ های اخیر و باتوجه به این که منابع انرژی تجدیدناپذیر رو به اتمام هستند، این منابع مورد توجه قرار گرفته‌ اند به طوری که در سال ۲۰۰۶ حدود ۱۸درصد از انرژی مصرفی جهانی از راه انرژی ‌های تجدیدپذیر به دست آمده و استفاده از انرژی باد با رشدی سالانه حدود ۳۰درصد در سال ۲۰۰۹، به صورت وسیعی در اروپا، آسیا و ایالات متحده به چشم می‌ خورد.

ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خود منابع تجدید پذیر بسیاری دارد که بخش عظیمی از این منابع را می توان در منطقه سیستان واقع در شمال سیستان و بلوچستان مشاهده کرد. انرژی‌های حاصل از بادهای شدید 180 روزه و تابش نور مستقیم آفتاب در منطقه سیستان واقع در شمال سیستان و بلوچستان ظرفیتی گرانبهاست که به دلیل استفاده نشدن به بحران های این منطقه تبدیل شده‌اند.

ظرفیت عظیم تابشی و بادی سیستان بلوچستان

بر اساس گزارش ها، شمال سیستان و بلوچستان ایده آل ترین منطقه تابشی است که بر اساس اطلس نقشه خورشید ایران که توسط سازمان انرژی های نو تهیه شده، این منطقه در هر متر مربع بین 2.5 تا 4.5 کیلو وات ساعت و نیز بر اساس آمار اطلس ماهواره ای ناسا از 6 تا هشت کیلو وات ساعت تابش دریافت می کند.

تابش خورشید در این منطقه تقریبا عمود بوده و به گفته کارشناسان گاه در برخی ایام تابستان دما در آن تا بیش از 54 درجه نیز می رسد، گرمای هوا در این منطقه چنان زیاد است که بسیاری از مردم آن در فصل تابستان و ایام تعطیلی مدارس به سایر شهرستان‌های این استان و گاه خارج از استان سفر می کنند.

منطقه سیستان از دیرباز با بادهای فصلی 120 روزه خود معروف بوده (به طوفان های 180 روزه تبدیل شده است) که بر اساس شواهد موجود این پدیده در طول تابستان رخ می دهد، اما باید توجه داشت که وزش باد تنها محدود به 120 روز نیست بلکه در این مدت به صورت مداوم و با شدت زیاد می وزد در حالی که در سایر فصل های سال نیز وزش باد در منطقه وجود دارد و به گفته برخی افراد بومی، حدود 80 درصد ایام سال باد در حال وزیدن است.

ظرفیتی عظیم و تنها یک توربین بادی

منطقه سیستان با در اختیار داشتن این ظرفیت‌های بی نظیر تاکنون تجربه عملی مزارع انرژی های نو را نداشته و نیز هیچ سرمایه گذاری برای بهره گیری از این انرژی ها گام بر نداشته است.

هوشنگ ناظری، معاون استاندار سیستان و بلوچستان و فرماندار شهرستان ویژه زابل در این زمینه گفت: در منطقه سیستان تنها یک توربین بادی در محدوده شهر رامشار فعال است. این توربین در سال 87 با سرمایه گذاری 10 میلیارد ریالی و با مشارکت شهر رامشار، وزارت نیرو و دانشگاه زابل نصب و راه اندازی شد. این توربین بادی در سال‌های اخیر توانسته بیشترین راندمان تولید را در کشور و در همسنجی با توربین های بادی منطقه منجیل داشته باشد.

به گفته وی، گرچه محدوده هزار هکتاری در سال 87 برای نصب توربین های بیشتر در منطقه رامشار در نظر گرفته شده اما به دلیل نبود سرمایه گذار هیچ پیشرفتی در این زمینه حاصل نشده است.

وی افزود: انرژی باد همواره در سیستان وجود دارد و حتی در برخی شرایط تا 180 روز به صورت پیوسته و شدید وزش داشته است. همچنین در سایر اوقات سال وزش این بادها وجود دارد و طبیعت مواد اولیه ایجاد انرژی های نو از این طریق را در اختیار سرمایه گذاران قرار داده است.

فرماندار زابل خاطرنشان کرد: انرژی خورشید نیز یکی از مواد اولیه بی پایان در این منطقه به منظور بهره برداری برای تولید انرژی های نو است به طوری که به علت نزدیکی منطقه سیستان به نصف النهار مبدا تابش خورشید حداقل برای 12 ساعت در روز در این منطقه وجود دارد.

توسعه نیافتن نیروگاه‌های بادی به علت مسایل بانکی

چرا با وجود اینکه ایران کشوری مستعد برای استفاده از انواع انرژی های تجدیدپذیر و پاک است اما هنوز به جایگاه واقعی خود نرسیده است؛ محمد ساتکین، مدیر کل دفتر پتانسیل سنجی و ارزیابی منابع انرژی سازمان انرژی های تجدیدپذیر و بهره وری انرژی برق ( ساتبا) معتقد است علت این امر گران بودن تاسیسات انرژی بادی و پیچ های بانکی برای دادن تسهیلات است.

وی در این خصوص گفت: یکی از بزرگترین مشکلاتی که اکنون در مسیر توسعه نیروگاه های بادی قرار دارد، بحث فاینانس و مسایل بانکی است که کار را مشکل کرده است، یعنی اگر کسانی بخواهند در زمینه انرژی بادی یا حتی خورشیدی فعالیت کنند باید بتوانند از بانک ها وام بگیرند که گرفتن وام در ایران برای کار در حوزه انرژی بسیار سخت است و از آنجا که کارمزد بانک ها در این زمینه بسیار بالا و غیر معمول است سرمایه گذاران امکان سرمایه گذاری در این زمینه را کمتر پیدا می کنند.

رییس انجمن علمی انرژی ایران افزود: سرمایه گذاران خارجی هم که می توانند از بانک های خارجی وام بگیرند یا فاینانس دریافت کنند به علت محدودیت های بین المللی ایجاد شده اخیر تا حدودی نگران این موضوع هستند که شاید از نظر بین المللی با مشکلاتی مواجه شوند که این مسایل نیز تا حدودی کار را کند کرده است.

چانه زنی با افغانستان بر سر سهم آبی تالاب هامون

از سوی دیگر استفاده نکردن از این ظرفیت های گرانبها، مشکل های زیست محیطی زیادی برای مردم این منطقه به وجود آورده است. علی محمد طهماسبی بیرگانی، مدیر ستاد مقابله با گرد و غبار کشور چندی پیش در این خصوص گفت: طوفان‌های سیستان و بلوچستان معروف به طوفان‌های 120 روزه که به طوفان های 180 روزه تبدیل شده است؛ به طور روتین از ادیبهشت ماه هر سال شروع می شود و تا پایان تیر و حتی گاه تا پایان مردادماه ادامه می یابد. البته طوفان های سیستان امسال زودتر از هر سال آغاز شده است، یعنی در کل فصل بهار سیستان با این گرد و غبارها درگیر شده است.

به گفته طهماسبی، این بادها تازگی ندارند و از قدیم وجود داشته اما در گذشته که هامون ها آب داشت، بادی که به سیستان می‌رسید؛ تنها از دشت زابل و زهک بارگیری می کرد، متاسفانه هم اکنون از دشت و تالاب ها برداشت خاک صورت می گیرد.

مدیر ستاد مقابله با گرد و غبار کشور گفت: در این مقطع سال باید جریان سیلابی خوبی به سمت تالاب هامون جریان می یافت اما متاسفانه به دلیل کم بارشی شدید در سال زارعی جاری، نه از فراه و نه از هیرمند آبی وارد هامون نشده است.

وی در ادامه در مورد تامین حق آبه زیست محیطی تالاب هامون تصریح کرد: قصد داریم با کشور افغانستان در مورد سهم آبی تالاب هامون چانه زنی کرده و به توافق برسیم. چون افغانستان به جز 820 میلیون متر مکعبی آبی که سهم ایران از رودخانه هیرمند است؛ آب دیگری به ایران نمی دهد که طبیعتا راه اندازی تاسیسات، سدسازی و توسعه کشاورزی در این منطقه از سوی افغانستان مانع اختصاص حق آبه طبیعی هامون شده است.