تومور ویلمز یا سرطان کلیه کودکان؛ علتها، علائم، تشخیص و انواع روشهای درمانی

تومور ویلمز که به عنوان نفروبلاستوم شناخته می‌شود یک نوع نادر از سرطان کلیه است. این سرطان معمولا روی بچه‌های زیر ۶ سال اثر می‌گذارد. نام این بیماری از ماکس ویلمز پزشک آلمانی گرفته شد که برای نخستین بار در سال ۱۸۹۹ آن را شرح داد و شایعترین تومور کلیه در افراد زیر ۱۵ سال است.

تومور ویلمز چیست؟

تومور ویلمز نادر است اما شایعترین تومور بدخیم کلیه در کودکان است. اگر یک تومور در یک کودک ظاهر شود، به احتمال ۹۰ درصد تومور ویلمز خواهد بود. آنها حدود سنین ۳ تا ۴ سالگی ظاهر می‌شوند و پس از ۶ سالگی بسیار نادر هستند. حدود ۵۰۰ مورد در سال در ایالات متحده گزارش می‌شود. حدود سه چهارم موارد در بچه‌های سالم اتفاق می‌افتد. در حالی که یک چهارم موارد با مشکلات دیگر مرتبط هستند. درمانی معمولا موفقیت بالایی دارد. حدود ۹۰ درصد آنهایی که تحت درمان قرار می‌گیرند حداقل ۵ سال بقا خواهند داشت. در ۹۵ درصد موارد، تومور بر یک کلیه اثر خواهد داشت، اگر چه ممکن است بیشت از یک تومور وجود داشته باشد. در ۵ درصد موارد بر هر دو کلیه اثر می‌گذارد. ظاهرا این تومور از سلولهای بالغ نشده کلیه بوجود می‌آید.

به نظر می‌رسد تومورها ناشی از بین رفتن یا غیر فعال کردن یک ژن جلوگیری کننده به نام QT1 در کروموزم ۱۱ هستند. ژنهای سرکوبگر معمولا مانع از رشد تومور می‌شوند و رشد سلولی را کنترل می‌کنند.

علائم

در طول مراحل اولیه، ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد و حتی تومور بزرگ ممکن است بدون درد باشد. با این حال حتی تومورهای بزرگ معمولا قبل از شروع متاستاز شدن یا گسترش به سایر قسمتهای بدن پیدا می‌شوند.

اگر علامتی بوجود بیاید ممکن است شامل موارد زیر باشد:

اگر تومور به ریه‌ها گسترش یاید ممکن است موجب سرفه، خلط خونی و مشکل در تنفس شود.

درمان

درمان تومور ویلمز بستگی به چند عامل دارد از جمله:

درمان استاندارد معمولا شامل جراحی، شیمی درمانی و گاهی اوقات پرتودرمانی است.

تومور ویلمز نادر است و پزشکان ممکن است توصیه کنند که درمان در مرکز درمانی سرطان کودکان انجام شود.

جراحی شامل نفروکتومی است که جراحی برداشتن بافت کلیه است.

نفروکتومی ساده: کل کلیه با جراحی برداشته می‌شود. کلیه دیگر برای باقی ماندن سلامت بیمار کافی است.

نفروکتومی بخشی یا جزئی: تومور و بخشی از بافت کلیه اطراف آن، به روش جراحی برداشته می‌شود. این نوع جراحی در صورتی انجام می‌شود که کلیه ۱۰۰ درصد سالم نباشد یا اخیرا روی آن جراحی انجام شده باشد.

نفروکتومی شدید: کل کلیه، غده آدرنال و گره‌های لنفاوی برداشته می‌شوند و بافتهای اطراف برداشته می‌شوند.

در طول این فرایند، جراح ممکن است هر دو کلیه و فضای شکم را چک کند. ممکن است برای آزمایش نمونه برداری شود.

گزینه‌های دیگر درمانی

گزینه‌های دیگر شامل:

پیوند کلیه: اگر هر دو کلیه نیاز به خارج شدن داشته باشند، لازم است تا زمان انجام پیوند دیالیز شود.

شیمی درمانی: سلولهای تومور آزمایش می‌شوند تا مشخص شود که آیا تهاجمی هستند یا حساس به شیمی درمانی سپس از دارو برای کشتن سلولهای سرطانی استفاده می‌شود. داروهای سیتوتوکسیک از تقسیم و رشد سلولهای سرطانی جلوگیری می‌کنند.

شیمی درمانی سلولهای ناخواسته سرطانی را هدف قرار می‌دهد اما بر سلولهای سالم هم اثر می‌گذارد و ممکن است عوارض جانبی آن شامل موارد زیر باشد:

وقتی درمان تمام می‌شود، عوارض جانبی هم از بین می‌روند.

دوز بالای شیمی درمانی ممکن است به سلولهای مغز استخوان آسیب برساند. اگر دوز بالایی نیاز باشد سلولهای مغز استخوان برداشته شده، فریز می‌شوند و پس از درمان از طریق وریدی به بدن برگردانده می‌شوند.

پرتودرمانی: پرتوهای پر انرژی اشعه ایکس یا ذرات پرتو برای تخریب سلولهای سرطانی استفاده می‌شوند. پرتودرمانی با آسیب زدن به DNA داخل سلولهای تومور عمل می‌کند. این کار توانایی آنها برای تکثیر را از بین می‌برد.

رادیوتراپی چند روز پس از جراحی شروع می‌شود. ممکن است به بیماران کم سن و سال آرامبخش داده شود تا بتوانند در طول جلسه رادیوتراپی آرام باشند. پزشک منطقه را با یک ماده رنگی هدف قرار می‌دهد در عین حال که از نواحی غیر هدف گذاری شده محافظت می‌کند.

عوارض جانبی زیر ممکن است رخ بدهد:

اسهال: اگر شکم هدف قرار بگیرد، علائم ممکن است چند روز پس از شروع درمان رخ بدهند. همچنان که درمان پیش می‌رود، علائم ممکن است بدتر شوند اما معمولا چند هفته پس از کامل کردن دوره ناپدید می‌شود.

خستگی: این شایعترین علامت است.

تهوع: این حالت ممکن است در هر موقعی از دوره درمان یا زمان کوتاهی پس از آن رخ بدهد. باید این موضوع را به پزشک بگویید چون براحتی با دارو قابل درمان است.

خارش پوست: نواحی هدف گذاری شده بوسیله پرتودرمانی قرمز و دردناک می‌شوند. این نواحی باید از نور خورشید، بادهای سرد از خراشیدگی و ساییدگی و از صابونهای عطری محافظت شوند.

مرحله بندی تومور ویلمز

مرحله بندی برای میزان رشد و گسترش سرطان استفاده می‌شود.

مرحله ۱: سرطان را می‌توان بوسیله جراحی کامل از بین برد.

مرحله ۲: سرطان به بافتها ساختارهای نزدیک به کلیه همچون رگهای خونی و چربی می‌رسد. با این حال هنوز هم می‌توان آ« را بوسیله جراحی بطور کامل برداشت.

مرحله ۳: سرطان بیشتر گسترش یافته و به گره‌های لنفاوی نزدیک یا بخشهای دیگر شکم رسیده است. جراحی برداشتن کامل ممکن است لازم نباشد.

مرحله ۴: سرطان به بخشهای بیشتر از سایر نقاط بدن گسترش یافته از جمله احتمالا مغز، کبد یا ریه‌ها

مرحله ۵: هر دو کلیه سلول سرطانی دارند.

درمان بر حسب مراحل پیشرفت سرطان

درمانها با توجه به مرحله سرطان ممکن است به روشهای زیر انجام شود:

مرحله ۱ یا ۲: اگر نوع سلول سرطانی مهاجم نیست، کلیه، بافتهای اطراف و بعضی از گره‌های لنفاوی نزدیک به آن با جراحی برداشته خواهد شدد. در ادامه شیمی درمانی انجام خواهد شد. در بعضی موارد، مرحله ۲ ممکن است شامل پرتودرمانی هم لازم باشد.

مرحله ۳ یا ۴: اگر سرطان به داخل شکم پیش رفته باشد، برداشن آن ممکن است به عروق بزرگ خونی یا بافتهای کلیدی دیگر صدمه بزند. در این مورد، ترکیبی از جراحی، پرتودرمانی و شیمی درمانی استفاده می‌شود. شیمی درمانی ممکن است قبل از جراحی برای کوچک و جمع شدن تومور استفاده شود.

مرحله ۵: اگر هر دو کلیه سلولهای تومور را داشته باشند، بخشی از سرطان از هر کلیه با جراحی برداشته خواهد شد در همین حال گره‌های لنفاوی نزدیک آزمایش می‌شوند تا ببینند سلول سرطانی دارند یا خیر. بعد از این بیمار شیمی درمانی خواهد شد تا تومور باقی مانده کوچک شود. بعد بیشتر تومور با جراحی برداشته می‌شود. جراحی سعی می‌کند تا جایی که امکان دارد بافت کلیه خوب حفظ شود. ممکن است در ادامه پرتو درمانی یا شیمی درمانی انجام شود.

عوامل ایجاد کننده

علت دقیق تومور ویلمز ناشناخته است اما احتمالا قبل از تولد به هنگامی که سلولهای کلیه به خوبی رشد نمی‌کنند، شروع می‌شود. سلولهای غیر طبیعی در وضعیت اولیه خود تکثیر می‌شود و تبدیل به تومور می‌شوند که معمولا در سنین ۳ تا ۴ سالگی قابل تشخیص است.

عوامل ژنتیکی: ژنهایی که رشد سلولی را کنترل می‌کنند یا تغییر می‌دهند به سلولها اجازه می‌دهند تقسیم شوند و خارج از کنترل رشد کنند. دو ژن مورد مطالعه قرار گرفته‌اند: تومور ویلمز ۱ یا ۲ (WT1 یا WT2). همچنین ممکن است جهش در سایر کروموزومها وجود داشته باشد.

سابقه خانوادگی: تومور ویلمز ممکن است از یک نقص ژنتیکی که بوسیله والدین انتقال داده شده، نشات گرفته بشاد اما اکثرا غیر ارثی است. در کمتر از ۲ درصد موارد خویشاندی والدین موثر است.

بیشتر تومورهای ویلمز به صورت تصادفی اتفاق می‌افتند. آنها پراکنده است که ناشی از جهش‌های ژنتیکی است که بر رشد سلولی کلیه اثر می‌گذارد. این تغییرات معمولا پس از تولد شروع می‌شوند.

بیماریهای مرتبط با آن

سندرم WAGR: در تعداد کمی از موارد، یک تومور در کنار برخی از بیماریهای ژنتیکی دیگر ظاهر می‌شود.

WAGR مخفف چهار بیماری است:

WAGR به هنگامی رخ می‌دهد که ژن WT1 از بین رفته باشد یا روی کروموزم ۱۱ حذف شده باشد. WT1 یک ژن سرکوب کننده تومور است. این یعنی که رشد تومور را کنترل کرده یا سرکوب می‌کند و رشد سلول را هم کنترل می‌کند.

شخصی که سندرم WAGR دارد ۴۵ تا ۶۰ درصد شانس بروز تومور ویلمز را دارد.

سندرم دنیس دراش (DDS): این یک اختلال بسیار نادر است که موجب نارسایی کلیه قبل از سن سه سالگی می‌شود. رشد غیر طبیعی اندامهای جنسی بوجود می‌آید. خطر بالای بروز بعضی از انواع دیگر سرطان به غیر از ویلمز وجود دارد. همچنین بوسیله غیر فعال شدن یا از دست رفتن WT1 ایجاد می‌شود.

سندرم بک ویت ویدمن: این یک اختلال بیش از حد رشد با علائم مختلف است. وزن هنگام تولد به میزان زیادی بیشتر از حد نرمال است و نوزاد زبان بزرگ، اندامهای بزرگ (به استثنا کبد)، رشد بیش از حد یک سمت بدن، کاهش قند خون در نوزاد، گوش چروک و حفره دار می‌شود. بدن به صورت نامتقارن رشد می‌کند.

به نظر می‌رسد ناشی ازکپی برداری یک انکوژن بیش فعال روی کروموزم ۱۱ (IGF2) حاصل شود. انکوژنها رشد سلول را تنظیم می‌کند. اگر چیزی اشتباه انجام شود، رشد سلول ممکن است خارج از کنترل باشد.

خطر ابتلا به تومور ویلمز و همچنین هپاتوبلاستوما، نوروبلاستوما، سرطان آدرنال و رابدومیوسارکوم وجود دارد.

عوامل دیگر

بعضی از عوامل دیگر باعث ایجاد تومور ویلمز بیشتر می‌شود.

جنسیت: زنان دارای خطر بالای ایجاد تومور ویلمز نسبت به مردان هستند.

ریشه‌های قومی: افراد از نژاد آفریقایی دارای احتمال بالایی از رشد تومورهای ویلمز هستند. در ایالات متحده، آسیای آمریکایی‌ها دارای کمترین خطر هستند.

بیضه نهفته: اگر یک یا هر دو بیضه به داخل پوست بیضه فرو روند، ممکن است خطر ابتلا به تومور ویلمز بیشتر است.

هیپوسیادیاس: مردانی که با مجرای ادراری که در نوک آلت تناسلی قرار نگرفته و جای دیگری است متولد می‌شوند، خطر ابتلای بیشتری به تومور ویلمز را دارند.

تشخیص

پزشک درمورد نشانه‌ها و علائم خواهد پرسید، سابقه پزشکی بیمار و جزئیات مربوط به بارداری را بررسی کرده و معاینه فیزیکی را انجام می‌دهد.

آزمایشهای زیر ممکن است به تشخیص تومور ویلمز کمک کند:

آزمایش خون: این آزمایش نمی‌تواند تومور ویلمز را تشخیص دهد اما می‌تواند اطلاعاتی در مورد وضعیت عمومی سلامتی فرد و بیماری کبد و کلیه را تامین می‌کند.

آزمایش ادرار: این آزمایش می‌تواند قند، پروتئین، خون و باکتری را ارزیابی کند.

سونوگرافی شکم: این روش یک نمای داخلی از بافتهای شکم و حفرات بدن می‌دهد و یک طرح کلی از کلیه‌ها و تومور می‌دهد. این کار می‌تواند مشکلات را در دستگاه ادراری و یا بخشهای دیگر شکم تشخیص دهد. هر دو کلیه بررسی خواهد شد.

سایر تکنیکهای تصویر برداری که ممکن است استفاده شود سی تی اسکن یا MRI است. عکسبرداری از قفسه سینه که نشان می‌دهد که سرطان گسترش به ریه‌ها گسترش یافته است یا خیر یا متاستاز یا پیشرفت داخل ریه‌ها.

در بیوپسی، قطعه کوچکی از تومور خارج می‌شود و زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود.

دورنمای تومور سرطانی ویلمز

تومور ویلمز می‌تواند مطلوب یا نامطلوب باشد. اگر به صورت آناپلاستیک شرح داده شده باشد، درمان و رفع آن نامطلوب و مشکلتر است. آناپلاسی زمانی است که هسته سلول بزرگ شده و از شکل طبیعی خارج شده باشد.

به غیر از این، عوامل دیگری که می‌توانند بر چشم انداز بیماری اثر بگذارند عبارتند از:

درمان سریع و تهاجمی احتمالا بهترین نتایج را به بار می‌آورد. مراقبت پیگیر هم ضروری است.

برای کسانی که در زمان تشخیص زیر ۱۵ سال هستند، شانس بقای ۵ ساله یا بیشتر ۸۸ درصد در سال ۲۰۱۰ در مقایسه با ۷۴ درصد در سال ۱۹۷۵ بود.

با توجه به جامعه آمریکایی سرطان، شانس بقا برای موارد زیر حداقل ۴ سال است:

برای تشخیص در مرحله ۱: ۸۳ درصد برای تومور آناپلاستیک و ۹۹ درصد برای مورد بافت شناسی مطلوب

برای تشخیص در مرحله ۵: ۵۵ درصد برای تومور آناپلاستیک و ۸۷ درصد برای بافت شناسی مطلوب

آزمایشات بالینی

آزمایشات بالینی در صورتی که به درمانهای موجود پاسخ ندهد، می‌تواند یک انتخاب باشد. درمانهایی مثل طب سنتی بیشتر برای موقعی است که سرطان در مرحله حادی نباشد.

ترجمه اختصاصی توسط مجله قرمز

منبع: medicalnewstoday