وقتی فیفا هم سانسورچی می‌شود

صبح نو: فدراسیون جهانی فوتبال فیفا به شرکت‌های پخش مسابقات فوتبال در جام‌جهانی دستور داده است که از پخش تصاویر تماشاگران زنان نیمه‌برهنه در مسابقات فوتبال جام‌جهانی خودداری کنند. این خبر واکنش‌های زیادی را در رسانه‌ها به‌دنبال داشت و این سؤال مطرح شد که حدتعادل به تصویر کشیدن زنان در رسانه‌ها کجاست؟

بی‌بی‌سی در این‌باره گزارش داده است که آقای «اینفانتینو» رییس فیفا این دستور را برای جلوگیری از تبعیض جنسیتی انجام داده است. در متن خبر آمده فدریکو آدیکی، رییس بخش توسعه پایدار اجتماعی و فرهنگی فیفا موضع فیفا را «سیر تکامل فرهنگی» بیان کرده است. همچنین رییس سازمان غیر دولتی فوتبال علیه نژاد‌پرستی تعداد رویداد‌های تبعیض جنسیتی را در جام‌جهانی روسیه بیش از ۳۰۰‌مورد خوانده و احتمالاً همین مسأله نیز سبب چنین دستوری از سوی فیفا شد. همچنین کارشناسان این سازمان می‌گویند موارد مربوط به جنسی‌گرایی رایج‌تر از نقض نژادپرستانه است.
دستور فیفا در بایکوت خبری رسانه‌های معاند با وجود اینکه رسانه‌هایی مانند بی‌بی‌سی فارسی و یورونیوز در تلاش‌اند که از پوشش خبری مهم‌ترین رویداد سال‌۲۰۱۸ تا این لحظه، چیزی فرو نگذارند. هیچ‌کدام از آن‌ها دستور فیفا را مبنی بر عدم پخش تصاویر نیمه‌برهنه به زبان فارسی ترجمه و منتشر نکرده‌اند. این رسانه‌ها در گذشته علیه سانسور چنین تصاویری در مسابقات فوتبال و والیبال از تلویزیون ایران واکنش‌های زیادی نشان داده‌اند و اکنون با دستور فیفا سکوت خبری را در پیش گرفته‌اند. رسانه‌هایی که روزی عدم پخش تصاویر زنان بدحجاب را در دغدغه اول جامعه و به‌عنوان مطالبه عمومی جامعه داخلی ایران نشان دادند حالا در مقابل بخشنامه اخیر فیفا سکوت خبری را انتخاب کرده‌اند.

زنان کجای بازی قرار دارند؟
خانم «حلیه صبور‌نژاد» پژوهشگر رسانه در گفتگو با خبرنگار «صبح نو» می‌گوید: «در سال‌۲۰۱۴ آمار‌هایی منتشر شد مبنی بر اینکه هواداران زن در جام‌جهانی آن سال تعدادشان بیشتر از جام‌جهانی‌های گذشته بود. در همان زمان مقالات دانشگاهی و یادداشت‌های ژورنالیستی زیادی درباره نوع پوشش خبری رسانه‌ها نوشته شد که در آن فیفا را متهم به استفاده ابزاری از حضور زنان در ورزشگاه‌ها می‌کند. چرا که در کنار فوتبال یک بازار سود‌ده تبلیغ در حال رشد است و این صنعت همانند صنایع دیگر تبلیغاتی روز‌به‌روز بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود. به‌نظر می‌رسد بخش‌نامه سازمان فیفا سرچشمه گرفته از آن انتقاد‌ها است.» صبور‌نژاد می‌گوید: «من به‌عنوان یک پژوهشگر رسانه این اقدام فیفا را یک اقدام مثبت می‌دانم. در این جام‌جهانی تعداد هواداران زن نسبت به دوره‌های قبل بیشتر شده است و زنان به حضور در این رویداد ورزشی متمایل شده‌اند.» نقش هواداری در مطالعات فرهنگی به‌عنوان یک موضع منفعل و صرفاً در نقش یک تماشاگر بودن قلمداد نمی‌شود. چرا‌که هر جامعه هواداری در حال ساختن هویت خود است. جامعه زنان نیز به جامعه هواداری اضافه شدند و این می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. جوامع هواداری همواره محل شور و شوق و ابراز عواطف و احساسات است، علاوه برآن در این مهمل‌ها می‌توان به میل رقابت‌جویی که در انسان وجود دارد پاسخ داد که زنان را بیش از پیش تشویق به حضور می‌کند. این کارشناس مطالعات فرهنگی ادامه می‌دهد: با توجه به کارکرد‌های مختلف هواداری ورزشی برای زنان، اگر رسانه‌ها زنان را به‌عنوان اشیای تزیینی برای بازار فوتبال معرفی کنند در حقیقت این کارکرد‌ها را از زنان گرفته و آن‌ها را در موضع انفعالی قرار می‌دهند. زنان حق دارند این هواداری را بدون فشار‌های اجتماعی تجربه کنند که با این نگاه رسانه‌ها از آن محروم خواهند شد.

مرز تعادل به تصویر کشیدن زنان
اگرچه موضوع سانسور چه در ایران و چه در سایر کشور‌های دیگر همواره با افراط و تفریط همراه بوده، اما همیشه این سؤال مطرح است که مرز به تصویر کشیدن زنان در رسانه‌ها دقیقاً کجاست. صبور‌نژاد در این‌باره می‌گوید: ما اگر در صداوسیما بازی فوتبال را تماشا کنیم حضور زنان را کمتر خواهیم دید، از طرفی دیگر اگر همان فوتبال را از رسانه‌هایی غیر از صداوسیما تماشا کنیم زنانی که می‌بینیم تمام زنانی که هوادار فوتبال هستند؛ نمایندگی نمی‌کنند. این سیاست‌های هویتی، چون گوناگونی را در این گروه اجتماعی به رسمیت نمی‌شناسد آن را وارد چرخه تبعیض می‌کنند. هنگامی که ما گوناگونی یک جامعه را در نظر نمی‌گیریم و فقط یک گروه خاص را به‌عنوان نماینده آن‌ها معرفی می‌کنیم نوعی فشار بر آن جامعه تلقی می‌شود که نتیجه آن بخشنامه اخیر فیفا برای به تصویر نکشیدن زنان نیمه‌برهنه در بازی‌های جام‌جهانی خواهد بود. مد‌های زیبایی یا بیوتی‌بلاگر‌ها نیز یک الگویی از زیبایی را تعریف می‌کنند و سعی دارند همه زنان جامعه را در آن الگو جا دهند. همه این‌ها مواردی است که نشان می‌دهد چگونه زنان را در قالب‌های مختلفی که می‌خواهند تعریف می‌کنند. حد تعادلی نقطه‌ایست که تکثر در آن منعکس شود و همه به یک شکل دیده نشوند. رسانه باید بتواند تفاوت‌ها را نمایندگی کند و اگر صرفاً روی یک ویژگی و خصلت متمرکز شود در حقیقت مسیر درستی را انتخاب نکرده است.

کاربران ایرانی همیشه در صحنه
به‌نظر می‌رسد این خبر بیشتر از آنکه در شبکه‌های مجازی در سراسر جهان تبدیل به موضوعی داغ شود در میان کاربران ایرانی بیش از همه مورد توجه قرار گرفته است. کاربران توییتر و اینستاگرام با هشتگ #فیفای_سانسورچی پیرامون این موضوع بحث می‌کردند.
نکته جالب‌تر اینکه خطاب اکثر کاربران به خانم مسیح علی‌نژاد، مجری بی‌بی‌سی بود که مدت‌هاست با کمپین‌های متعدد غرب را مهد آزادی زنان و ایران را خفقان‌گاهی برای زنان سرزمینش به تصویر می‌کشید.