محققان به فرمول ساخت داروی ضد پیری دست یافتند!

بشر از مدت‌ها پیش در جستجوی یافتن ترکیبی موثر برای تولید داروی ضد پیری یا اکسیر جوانی بوده؛ حالا یک قرص آزمایشی، این رویا را دست یافتنی جلوه داده است.

تست‌‌های بالینی یک داروی آزمایشی جدید روی افراد سالخورده، چنان نتایج امیدبخشی را در تقویت سیستم ایمنی داوطلبان به همراه داشته است که می‌توان نام داروی ضد پیری را روی آن نهاد؛ البته نه دقیقا بدین معنا که این قرص به گونه‌ای معجزه‌آسا، سرچشمه جوانی باشد.

در واقع این ترکیب دارویی سبب کاهش اثرات مخرب کهولت سن روی سیستم ایمنی افراد شده و از این طریق، بروز عفونت در بدن آن‌ها را تا 40 درصد کاهش داده است؛ عاملی که می‌تواند طولانی‌تر شدن عمر سالمندان را در پی داشته باشد.

این داروی ضد پیری با اثر بازدارندگی روی آنزیم mTOR ایفای نقش می‌کند

در این کارآزمایی بالینی که به روش تصادفی دوسویه کور، توسط مرکز تحقیقات زیست پزشکی نوارتیس (Novartis) در ماساچوست امریکا انجام شد، تعداد 264 داوطلب بالای 65 سال به مدت شش هفته تحت تیمار با دو داروی بازدارنده‌ی آنزیم mTOR (هدف راپامایسین در پستانداران) قرار گرفتند. این آنزیم در تنظیم مجموعه‌ای از پروسه‌های سلولی، تنظیم رشد سلول‌ها، تنظیم حرکت و بقای آن‌ها نقش کلیدی ایفا می‌کند. همچنین در فرآیند حذف نورون‌های زائد که هنگام رشد و نمو مغز رخ می‌دهد نیز تاثیرگذار است.

اما به نظر می‌رسد mTOR در پروسه مسن شدن بیولوژیکی نیز دخالت داشته باشد؛ کمااینکه محققان با بلاک کردن یک آنزیم مشابه در موجودات مختلفی چون مگس میوه، شاهد افزایش طول عمر آن‌ها بوده‌اند.

همچنین مطالعات پیشین از افزایش شدت فعالیت mTOR در موش‌های سالخورده حکایت داشت؛ عاملی که موجب رو به زوال نهادن سلول های بنیادی خون، کاهش اثر حافظتی واکسن و افزایش خطر ابتلای آن‌ها به سرطان بوده است. اما محققان با جلوگیری از فعالیت این آنزیم، تعداد بیشتری سلول بنیادی در خون موش‌ها یافتند که این امر در افزایش کارایی برخی واکسن‌ها موثر نشان داد.

در حال حاضر داروهای بازدارنده‌ی mTOR برای بیمارن مبتلا به سرطان و افرادی که تحت جراحی پیوند عضو قرار گرفته‌اند تجویز می‌شود. با این اوصاف همواره بررسی اثر چنین داروهایی در جلوگیری از مسن شدن سلول‌های انسانی و به اصطلاح، کارکرد به عنوان داروی ضد پیری نیز ایده وسوسه‌انگیزی بوده است.

البته این اولین باری نبود که انستیتو نوارتیس اثر بازدارنده‌های mTOR را روی انسان به آزمایش می‌گذاشت. در مطالعه‌ای که چندین سال پیش با تمرکز روی یکی از این دو دارو صورت گرفت هم، افزایش 20 درصدی واکنش سیستم ایمنی داوطلبان پس از تزریق واکسن آنفولانزا مشاهده شده بود.

در این آزمایش بالینی تازه اما، محققان دو نوع مختلف از بازدارنده‌های mTOR را با یکدیگر ترکیب کردند تا اثر توامان آن‌ها در جلوگیری از فعالیت آنزیم را مورد بررسی قرار دهند. داوطلبان به شکل تصادفی در هشت گروه تقسیم شدند، به طوری که نیمی از آن‌ها دارونما و نیمی دیگر، چهار دُز مختلف از این داروی ضد پیری را دریافت کردند.

پس از گذشت شش هفته از شروع تیمار و دو هفته استراحت، تمامی داوطلبان تحت تزریق واکسن آنفولانزای فصلی قرار گرفتند و یک ماه بعد برای بررسی سطح آنتی‌بادی موجود در بدن آن‌ها، آزمایش خون گرفته شد. نتایج بار دیگر از افزایش 20 درصدی آنتی‌بادی‌های خون دریافت کنندگان دارو نسبت به گروه دریافت کننده دارونما حکایت داشت. همچنین وضعیت سلامت همه افراد به مدت یکسال از طریق مکالمات تلفنی هفتگی، مورد رصد قرار گرفت.

نه تنها هیچیک از دو بازدارنده‌ی mTOR اثرات جانبی مضری را به بار نیاوردند، بلکه طی دوره 12 ماهه نرخ عفونت در افراد دریافت کننده داروی ضد پیری نسبت به گروه دیگر، کمتر (1.49 در برابر 2.41) گزارش شد. شاید این اختلاف چندان قابل توجه به نظر نرسد؛ اما برای افراد پا به سن گذاشته حتی بروز یک برونشیت یا عفونت گوارشی کمتر در سال نیز، می‌تواند منجر به افزایش طول عمر آن‌ها شود.

عفونت‌های دستگاه تنفسی یکی از عمده‌ترین دلایل مرگ و میر، به ویژه در بین سالمندان به شمار می‌رود و داروهایی از این دست، می‌توانند از چنین تلفاتی جلوگیری کنند. همچنین یافتن راه‌هایی برای تولید واکسن‌های بیشتر با اثربخشی مضاعف نیز در افزایش سلامت عمومی جوامع، بسیار حائز اهمیت است.

پروفسور «دبورا دان-والترز» از دانشگاه ساری انگلستان، عضو این تیم تحقیقاتی نبوده است اما اثرات وجود چنین دارویی را بسیار مثبت ارزیابی می‌کند. به گفته‌ی این متخصص ایمنی شناسی:

در آینده‌ نزدیک، به شمار افراد سالخورده در کشور ما افزوده خواهد شد. اگر بدن سالمندان واکنش مناسبی نسبت به تزریق واکسن نداشته باشد، درصد قابل توجهی از جمعیت در مقابل بسیاری از بیماری‌ها آسیب‌پذیر خواهند بود و احتمال سرایت عفونت به سایرین نیز افزایش خواهد یافت.

البته فعلا برای پیش‌بینی کارایی این داروی ضد پیری کمی زود است و هیچ چیز برای مقابله با اثرات کهولت سن، بهتر از تغذیه سالم و داشتن فعالیت بدنی نیست؛ اما حتی اگر این قرص در افزایش طول عمر انسان بی‌تاثیر باشد، از نقش چنین داروهایی در تقویت سیستم ایمنی بدن نمی‌توان گذشت و تحقیقاتی از این دست، در سال‌های آینده ارزش پیگیری خواهند داشت.