وقوع یک ماه گرفتگی کامل تا یک هفته آینده؛ زمین قمر خود را سرخپوش خواهد کرد!

تا یک هفته آینده ساکنان نیمکره شرقی دنیا شاهد وقوع طولانی ترین خسوف قرن خواهند بود؛ اما در جریان این ماه گرفتگی کامل ، رنگ قمر زمین به سیاهی نخواهد گرایید.

در شامگاه جمعه پنجم مرداد تا سحرگاه شنبه ششم مرداد، زمین با قرار گرفتن مابین خورشید و ماه، سایه خود را بر این قمر 4.5 میلیون ساله خواهد افکند تا طولانی ترین ماه گرفتگی قرن بیست و یکم را رقم بزند. ماه در جریان این پدیده به رنگ نارنجی تا قرمز خونین و خوفناک، رخ نشان خواهد داد. اما چگونه ماه گرفتگی سبب سرخپوش شدن ماه می‌شود؟

دلیل قرمز به نظر رسیدن ماه در جریان ماه گرفتگی کامل

وجه اشتراک وقوع کسوف و خسوف کامل؛ قرار گرفتن خورشید، زمین و ماه در یک خط است. اما فارغ از ترتیب قرارگیری آن‌ها، عامل دیگری که تفاوت را رقم می‌ز‌ند ویژگی‌های خاص این دو کره خاکی است. در جریان پدیده خورشید گرفتگی، ماه بین زمین و خورشید قرار می‌گیرد و سایه خود را روی سیاره ما می‌اندازد. البته این سایه بی‌رنگ است چرا که ماه، اتمسفری برای پراکنش یا انکسار نور خورشید ندارد؛ اما زمین داستان دیگری دارد.

اتمسفر سیاره ما که سرشار از نیتروژن است، نور سفید خورشید (ترکیبی از تمامی طیف‌های رنگی) را می‌گیرد و تنها رنگ آبی آن را پراکنده می‌سازد. به همین دلیل آسمان در طول روز، آبی رنگ و خورشید به رنگ زرد جلوه می‌کند. اما هنگام طلوع و غروب خورشید، نوری به چشم ما می‌رسد که با شدت و حدت بیشتری پراکنده شده است. به همین دلیل، تنها نور آبی نیست که یکه‌تازی کند و در نتیجه آسمان به رنگ نارنجی یا حتی قرمز دیده می‌شود.

زمین با فاصله‌ی 386 هزار کیلومتری از قمر خود، به مانند یک لنز عمل کرده و سبب انکسار نوری می‌شود که از خورشید به ماه می‌تابد. به گفته «دیوید داینر» از لابراتوار پیشرانه جت ناسا: اگر هنگام وقوع یک خسوف روی سطح ماه ایستاده باشید، نظاره‌گر غروب و طلوع خورشیدی که پشت زمین پنهان شده است خواهید بود. علاوه بر این، می‌توانید پرتوهای منکسر و پراکنده شده‌ی خورشید در اتمسفر پیرامونی زمین را نیز تماشا کنید.

در جریان ماه گرفتگی کامل ، طیف قرمز نور خورشید که توسط اتمسفر زمین دچار شکست و انکسار شده است، در قالب یک سایه مخروطی شکل موسوم به Umbra روی کره ماه می‌تابد و به همین دلیل، ماه قرمز به نظر می‌رسد. از طرفی سطح این کره خاکی، با لایه‌ای از مواد خاکستر گونه‌ی رگولیت که دارای خاصیت بازپراکنش (back-scatter) هستند پوشیده شده است. این خاصیت سب می‌شود بخش زیادی از نور ساطع شده به ماه دوباره به منبع خود که در اینجا منظور زمین است، بازگردد (پدیده بازپراکنش، دلیل روشن‌تر به نظر رسیدن ماه شب چهاردهم نسبت به ماه سایر شب‌ها را نیز توضیح می‌دهد).

بنابراین هنگام تماشای ماه گرفتگی کامل ، در واقع نور منکسر شده‌ی غروب و طلوع خورشید را که به سمت خودمان بازگشته است می‌بینیم. البته نور قرمزی که از ماه به سمت زمین بازتاب می‌یابد، به علت فعالیت‌های بشری و فرآیندهای طبیعی اثرگذار روی اتمسفر، دست‌خوش تغییر می‌شود. بدین صورت که آلاینده‌های موجود در جو زمین و ذرات گرد و غبار یا گازی شکل ناشی از فعالیت‌های آتشفشانی، سبب تیره‌ترشدن رنگ و تشدید این سایه‌ی سرخ فام می‌شوند.