کاهش تنوع زیستی و انقراض گونه‌ها

علی‌رغم آنکه دیری‌ست بشر به اهمیت تنوع زیستی پی برده است، فعالیت‌های بشری هنوز یکی از مهم‌ترین عوامل انقراض‌ گونه‌های جانوری و گیاهی به شمار می‌آید. طبق گزارش Environment New Service در آگوست ۱۹۹۹ سرعت کنونی انقراض گونه هزار برابر سریع‌تر شده است و پیش‌بینی می‌شود با ادامه این روند سرعت انقراض گونه‌ها در قرن آینده ۱۰هزار برابر شود. با مجله آنلاین روزچین همراه باشید و این نوشتار را بخوانید.

برای کاهش چربی خون چه بخوریم؟

آیا با 15 ماده غذایی قاتل چربی خون آشنا هستید؟
اگر به دنبال راهی بی‌دردسر برای کم کردن کلسترول خون هستید این کتاب الکترونیکی برای شماست
کافی است نشانی ایمیل خود را در فرم زیر وارد کنید تا یک نسخه از این کتاب ارزشمند را رایگان برای شما بفرستیم​

دانلود رایگان

انقراض‌ بزرگ ناشی از فعالیت‌های بشری

طبق گزارش ارزیابی اکوسیستم هزاره (Millennium Ecosystem Assessment) که در مارس ۲۰۰۵ منتشر شد، بخش بزرگی از حیات روی کره زمین از بین رفته است و تخمین زده می‌شود که به‌دلیل فعالیت‌های انسانی ۱۰ تا ۳۰ درصد از گونه‌های پستانداران و پرندگان و دوزیستان در معرض خطر انقراض قرار داشته باشند. سازمان صندوق جهانی طبیعت (WWF) اشاره می‌کند که زمین توانایی برآوردن نیازهای روزافزون ما را ندارد.

اتحادیه بین‌المللی محافظت از طبیعت (IUCN) گزارش داده است که بسیاری از گونه‌های جانوری در خطر انقراض قرار دارند. علاوه‌‌براین، ۱ پرنده از هر ۸ پرنده، ۱ پستاندار از هر ۴ پستاندار، ۱ گونه از هر ۴ گونه مخروطیان (درختانی مثل کاج و سرو)، ۱ دوزیست از هر ۳ گونه دوزیست و ۶ لاک‌پشت دریایی از هر ۷ لاک‌پشت دریایی در خطر انقراض قرار دارند. ضمن اینکه

افزون بر این‌ها، ۷۵ درصد از تنوع ژنتیکی محصولات کشاورزی از بین رفته است. ۷۵ درصد از منابع تولید ماهی و آبزیان دریایی نیز به‌صورت کامل بهره‌برداری شده است و در صورتی که میانگین دمای کره زمین بیش از ۵/۳ درجه سانتی‌گراد افزایش یابد، حدود ۷۰ درصد از گونه‌های جانوری و گیاهی شناخته‌شده در خطر انقراض قرار خواهند گرفت.

متأسفانه لازم به ذکر است که حدود یک‌سومِ صخره‌های مرجانی دنیا در معرض نابودی قرار دارند و بیش از ۳۵۰ میلیون نفر از جمعیت انسانی هم به آب آشامیدنی دسترسی ندارند.

آیا این همان دنیایی‌ست که ما در پی آن هستیم؟ تحقیقات نشان داده است که حیات ما روی این کره خاکی ارتباط تنگاتنگی با تنوع زیستی دارد و اگر می‌خواهیم به زندگی روی کره زمین ادامه دهیم باید از تنوع زیستی آن محافظت کنیم.

گونه‌های جانوری و گیاهی در بخش‌های مختلف دنیا با سطوح مختلفی از خطرات مواجهند. ولی الگوهای کلی نشان می‌دهد در بیشتر موارد شاهد روندی نزولی در موضوع تنوع زیستی هستیم.

همان‌طور که در چشم‌انداز تنوع زیستی جهانی سازمان ملل بیان شده است، ۵ عامل اصلی در روند کاهش تنوع زیستی در سراسر جهان نقش دارد و در طول زمان تأثیر این ۵ عامل نه‌تنها کاهش نیافته، بلکه تشدید هم شده است:

ازبین رفتن زیستگاه‌ها تغییر اقلیم بار تغذیه‌ای اضافی و انواع آلودگی‌ها استفاده ناپایدار و بهره‌برداری بیش‌ازحد از منابع هجوم گونه‌های مهاجم

بسیاری از دولت‌های جهان به کنوانسیون تنوع زیستی سازمان ملل گزارش داده‌اند که این عوامل بر تنوع زیستی در کشورهای‌شان تأثیرات منفی می‌گذارند.

اتحادیه بین‌المللی محافظت از طبیعت (IUCN) لیست قرمزی تهیه کرده است که در آن وضعیت گونه‌های مختلف جانوری را در سطح جهان بررسی می‌کند.

ولی سرعت انقراض گونه‌ها بسیار بیشتر از سرعت فعالیت‌هایی‌ست که دولت‌ها برای محافظت از تنوع زیستی به‌کار می‌بندند. دوزیستان بیش از هر گروه دیگری در خطر انقراض قرار دارند، البته در سال‌های اخیر سرعت نابودی صخره‌های مرجانی هم به‌شکل چشمگیری افزایش یافته است.

دلایل این اتفاقات متنوع است و از بهره‌برداری بیش‌ازحد از منابع گرفته تا تغییر اقلیم، تخریب و جداسازی زیستگاه‌ها و اسیدی‌شدن اقیانوس‌ها را شامل می‌شود.

بررسی‌ روندهای بلندمدت با استفاده از فسیل‌ها نشان می‌دهد که پس از هر موج انقراض، تنوع زیستی به‌سختی و به‌کندی می‌تواند افزایش یابد. از این رو، انقراض سریع گونه‌ها بدان معناست که سرعت بازیابی طبیعت بسیار کندتر خواهد بود و به مدت‌زمان بسیار بیشتری نیاز خواهد بود.

دکتر یان سورکولا از مؤسسه (PSRAST) درباره‌ تأثیر گرمایش زمین بر اکوسیستم‌ها و تنوع زیستی می‌گوید: «افزایش روزافزون انقراض گونه‌های جانوری و گیاهی در کره زمین باعث بدترشدن شرایط زیست‌محیطی روی این کره خاکی خواهد شد. سرعت انقراض گونه‌ها در قرن بیستم حدود ۱۰۰۰برابر بیشتر از سرعت آن در ۶۵ میلیون سال گذشته بوده است. این روند می‌تواند به ناپایدارشدن بسیاری از اکوسیستم‌ها از جمله سیستم‌های کشاورزی منجر شود.»

او اضافه می‌کند که اگر سرعت انقراض گونه‌ها کم باشد، مکانیسم‌های متعادل‌کننده مختلفی می‌توانند شکل بگیرند که نتایج منفی این روند را به‌نوعی کاهش دهند. ولی امروزه کسی نمی‌داند که نتیجه این روند سریع انقراض در آینده چه خواهد بود. تنها نکته معلوم آن است که تاکنون سیستم اکولوژیکی دنیا به واسطه برهم‌کنش‌های پیچیده و چندوجهی بین تعداد بسیار زیادی از گونه‌های جانوری و گیاهی توانسته است نوعی تعادل در دنیا ایجاد کند. ولی این روند انقراض گونه‌های مختلف ممکن است این تعادل چندمیلیون‌ساله را از بین ببرد و اکوسیستم‌های مختلف را در مقیاس جهانی به زوال بکشد. پیش‌بینی می‌شود که این روند مسائل مختلفی را در مقیاس بزرگ برای کشاورزی در سطح دنیا ایجاد کند و روند تولید و تأمین غذا برای صدها میلیون انسان را مختل کند. البته این پیش‌بینی اکولوژیکی نقش گرمایش زمین را در محاسباتش وارد نکرده است وگرنه نتایج آن بسیار بدتر خواهد شد.

ماهیگیری در مقیاس صنعتی هم نقش مهمی در انقراض گروهی از گونه‌های آبزی ایفا می‌کند. تحقیق جدیدی نشان داد که ۹۰ درصد از گونه‌های ماهیان بزرگ اقیانوسی در ۵۰ سال اخیر از بین رفته‌اند؛ این‌ها همه از نتایج ماهیگیری در مقیاس صنعتی است. این تحقیق که انجامش ۱۰ سال به طول انجامیده است و نتایج آن در مجله معتبر نیچر منتشر شده است، تصویری ناامیدکننده از وضعیت کنونی گونه‌هایی مثل کوسه‌ها، نیزه‌ماهی‌ها و ماهیان تُن را ارائه می‌دهد.

در این تحقیق گفته شده است که ازبین‌رفتن ماهیان شکارچی در دریاها تأثیرات بسیار نامطلوبی بر اکولوژی دریایی برجای خواهد گذاشت.

نابودی صخره‌های مرجانی در اقیانوس‌ها یکی دیگر از دلایل انقراض ماهیان گزارش شده است. نابودی صخره‌های مرجانی حاصل ترکیبی از عوامل مختلف از جمله گرمایش اقیانوس‌ها، آسیب‌های ناشی از برخورد ادوات ماهیگیری با این مرجان‌ها و آلوده‌شدن ارگانیسم‌های مرجانی درنتیجۀ آلودگی اقیانوس‌هاست. برای بازیابی آنچه طی این چنددهه از بین رفته است ممکن است به صدها هزار سال زمان نیاز باشد.

طبق تحقیقاتی که در این زمینه صورت گرفته است، طی ۵۰ سال آینده بیش از ۱ میلیون گونه جانوری و گیاهی از بین خواهند رفت. دانشمندان مهم‌ترین عامل دخیل در این انقراض عظیم را تغییر اقلیم می‌دانند؛ اتفاقی که بخش بزرگی از آن نتیجۀ فعالیت‌های انسانی‌ست.

البته تا اینجا تنها بر مهم‌ترین مشکلات زیست‌محیطی دنیا اشاره شد و از مثلاً آلودگی شیمیایی حرفی به میان نیامد. آلودگی شیمیایی یکی از مشکلات بزرگ امروز دنیای ماست که به‌شکل چشمگیری تعادل اکولوژیکی محیط‌زیست را مختل کرده است.

ادامه دارد…

منبع

این مقاله را در شبکه‌های اجتماعی بازنشر دهید