علائم افسردگی فصلی چیست و چگونه درمان می شود؟

افسردگی فصلی چیست؟

افسردگی فصلی چیست؟

افسردگی فصلی یا اختلال عاطفی فصلی (SAD) نوعی اختلال روانی و افسردگی است که معمولا به علت تغییر فصل در افراد ایجاد شده و بیشتر در زنان و نوجوانان و جوانان دیده می شود.

علت افسردگی فصلی

علت دقیق افسردگی فصلی مشخص نیست و عوامل موثر در بروز آن در افراد مختلف، متفاوت است. به نظر می رسد نور خورشید از عوامل بسیار مهم و تاثیرگذار در ابتلا به این عارضه می باشد. برخی معتقدند قرار گرفتن در معرض نور خورشید روی ساعت طبیعی زیستی بدن تاثیر گذاشته و خواب و خلق و خوی افراد را تنظیم می کند. برخی دیگر بر این باورند که مواد شیمیایی مغزی وابسته به نور در افراد مبتلا به افسردگی فصلی دچار تغییرات می شود.

از آن جایی که شایع ترین نوع این عارضه، افسردگی فصلی زمستانی است افرادی که در مناطقی با شب های زمستانی طولانی تر زندگی می کنند، بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به آن قرار دارند.

افسردگی تابستانی دقیقا برعکس افسردگی زمستانی است به طوری که در برخی افراد فرا رسیدن فصل تابستان، روزهای آفتابی و نور خورشید ممکن است باعث بروز افسردگی، اضطراب و احساس ناخوشایند شود.

علت افسردگی تابستانی نیز هنوز مشخص نشده اما به نظر می رسد عوامل زیر در بروز علائم آن نقش داشته باشد:

نور خورشید، روزهای طولانی، گرما و رطوبت؛ مخصوصا در مناطق استوایی مانند هند برهم خوردن نظم زندگی؛ از آن جا که روال منظم زندگی از از عوامل کاهنده علائم افسردگی فصلی است به نظر می رسد این نظم در تابستان به دلیل برخی مسائل مانند تعطیلات فرزندان و حضور آن ها در خانه دچار اختلال شده و زمینه لازم برای ابتلا به افسردگی فصلی را فراهم می سازد. مشکلات مالی؛ معمولا هزینه های جانبی و پیش بینی نشده در تعطیلات تابستانی افزایش می یابد و باعث افزایش تنش های روحی و استرس در فرد می شود.

از سوی دیگر خطر ابتلا به افسردگی فصلی در افرادی که در خانواده خود سابقه ابتلا به بیماری های روحی روانی دارند بیشتر از دیگران است.

علائم افسردگی فصلی

علائم افسردگی فصلی معمولا در ماه های آبان یا آذر آغاز شده و تا فروردین یا اردیبهشت ادامه خواهد داشت. اگرچه فرد مبتلا ممکن است قبل یا بعد از این ماه ها نیز علائم آن را مشاهده کند.

به طور کلی دو نوع افسردگی فصلی وجود دارد:

افسردگی فصلی زمستانی افسردگی فصلی تابستانی

از جمله علائم افسردگی فصلی زمستانی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

خستگی روزانه عدم تمرکز ناامیدی حساس شدن عدم علاقه به فعالیت های اجتماعی بی حالی کاهش میل جنسی احساس ناراحتی افزایش وزن

افسردگی تابستانی می تواند با علائم زیر همراه باشد:

آشفتگی مشکلات خواب بی قراری کاهش اشتها کاهش وزن

توجه: در موارد شدیدتر ممکن است افکار خودکشی و تمایل به خودکشی در مبتلایان دیده شود.

تشخیص افسردگی فصلی

علائم افسردگی فصلی ممکن است با برخی اختلالات روحی و جسمی اشتباه گرفته شود. از جمله:

اختلال دو قطبی کم کاری تیروئید مونونوکلئوز (بیماری بوسه)

پزشک برای تشخیص دقیق افسردگی فصلی و رد کردن سایر احتمالات، آزمایشاتی از قبیل آزمایش تیروئید یا آزمایش خون انجام داده و سوالاتی درباره علائم و نشانه های اختلال از بیمار خواهد پرسید.

علائم افسردگی فصلی معمولا هر سال در دوره خاصی در فرد ایجاد شده و در اکثر موارد با حوادث عاطفی مانند شکست عشقی یا از دست دادن عزیزان ارتباطی ندارد.

درمان افسردگی فصلی

درمان افسردگی فصلی می تواند به روش های مختلف از جمله نور درمانی، دارو درمانی و روان درمانی انجام شود. در صورتی که فرد به بیماری اختلال دو قطبی مبتلا باشد لازم است با پزشک در مورد آن صحبت کند زیرا این مسئله در انتخاب گزینه درمانی اهمیت فراوان دارد.

شایان ذکر است هر دو نوع افسردگی فصلی با مشاوره و اقدامات درمانی برطرف می شوند.

نور درمانی (ویژه افسردگی زمستانی)

یکی از درمان های موثر برای افسردگی فصلی زمستانی نور درمانی یا فتو تراپی است. در این روش فرد مبتلا هر روز صبح به مدت حداقل 30 دقیقه در مقابل جعبه نور مخصوص قرار می گیرد. نور درمانی با تقلید نور طبیعی در فضای باز به تغییر مواد شیمیایی مغزی مرتبط با خلق و خو کمک می کند.

نور درمانی یکی از درمان های اولیه برای درمان افسردگی فصلی است که معمولا بین چند روز تا چند هفته انجام شده و ممکن است با عوارض جانبی خفیف نیز همراه باشد.

اگرچه تحقیقات در این زمینه اندک است اما تجربه نشان داده این روش در اکثر افراد موثر بوده است.

لازم به ذکر است روش های مختلف نور درمانی فقط تحت نظارت پزشک و با استفاده از دستگاه های تایید شده قابل انجام است و لازم است قبل از خرید جعبه نور با پزشک درباره بهترین و ایمن ترین برند موجود در بازار مشورت شود.

دارو درمانی

گاهی پزشک برای درمان افسردگی شدید فصلی داروهای ضد افسردگی تجویز خواهد کرد. از جمله این داروها می توان به فلوکستین و بوپروپیون اشاره کرد.

احتمالا به بیمار توصیه می شود مصرف داروها را قبل از شروع علائم هر ساله آغاز کرده و تا برطرف شدن علائم به مصرف ادامه دهد.

نکته: در نظر داشته باشید که ممکن است چند هفته طول بکشد تا تاثیر مثبت داروهای ضد افسردگی در فرد بیمار ظاهر شود، همچنین گاهی لازم است زیر نظر پزشک داروهای مختلف امتحان شده تا موثرترین آن ها که عوارض کمتری نیز به همراه دارد انتخاب شود.

روان درمانی

روان درمانی که به نام صحبت درمانی نیز شناخته شده می تواند به روش های زیر به فرد مبتلا به افسردگی فصلی کمک کند:

شناسایی و تغییر افکار و رفتارهای منفی در فرد
یادگیری راه های سالم برای مقابله با افسردگی فصلی
یادگیری کنترل و مدیریت استرس

تغییر سبک زندگی

برخی تغییرات در محیط و سبک زندگی تاثیر زیادی در درمان افسردگی فصلی خواهد داشت. توصیه می شود:

1. فضای منزل را روشن تر کنید؛ استفاده از پرده های روشن، کوتاه کردن شاخه های درختان مانع ورود نور، استفاده از پنجره در اتاق خواب یا محل کار

2. مدت زمان بیشتری را بیرون از منزل بگذرانید؛ پیاده روی، صرف غذا در پارک و طبیعت و قرار گرفتن بیشتر در معرض نور خورشید بخصوص در روزهای سرد زمستانی

3. ورزش کنید؛ ورزش و فعالیت های جسمی منظم به کاهش استرس و اضطراب کمک کرده و برای درمان افسردگی فصلی مفید است.

4. خواب منظم داشته باشید؛ نظم بخشیدن به ساعات خواب و بیداری در شبانه روز

درمان افسردگی فصلی با تغذیه سالم

1. مصرف پروتئین؛ مصرف غذاهای پروتئینی مانند آجیل، دانه ها، لوبیا و سویا به افزایش انرژی بدن کمک کرده و خستگی را برطرف می کند. پروتئین کم چرب با بهبود عضلات و افزایش متابولیسم بدن احساس بهتری به فرد خواهد داد.

2. اجتناب از غذاهای حاوی کربوهیدرات و قندی از جمله برنج سفید و نان سفید

3. کاهش مصرف کافئین

4. مصرف میوه ها و سبزیجات مخصوصا انواع توت ها مانند توت فرنگی، تمشک، زغال اخته

5. مصرف ویتامین ها بخصوص ویتامین B12 و D که تاثیر زیادی در درمان بیماری های مزمن فصلی دارند

6. استفاده از منابع طبیعی تریپتوفان مانند موز؛ تریپتوفان از مواد شیمیایی است که برای آرامش مغز ضروری است.

7. مصرف مواد غذایی سرشار از امگا 3 مانند دانه های کتان و اسفناج

8. مصرف شکلات تلخ

سایر روش های پیشگیری و درمان افسردگی فصلی

برخی تکنیک های آرام سازی بدن و ذهن نیز می تواند برای کاهش علائم و درمان افسردگی فصلی مفید باشد. از جمله:

تکنیک های آرام سازی همچون یوگا و تای چی مراقبه تکنیک تصاویر هدایت شده موسیقی و هنر درمانی

درمان افسردگی تابستانی

علاوه بر رژیم غذایی سالم و دارو درمانی که در بالا ذکر شد، افراد مبتلا به افسردگی تابستانی لازم است برای درمان به موارد زیر توجه داشته باشند:

1. مراجعه به روانپزشک

برای درمان این نوع افسردگی فصلی نیز لازم است هرچه سریع تر با مشاور یا روانپزشک صحبت کرده تا در صورت نیاز داروهای افسردگی برای کاهش علائم تجویز شود. همچنین اواخر بهار هر سال مجددا به پزشک مراجعه کرده تا تغییرات احتمالی مورد نیاز برای تغییر دوز داروها انجام شود.

2. برنامه ریزی

نکته مثبت افسردگی های فصلی این است که زمان آن قابل پیش بینی بوده و می توان به موقع اقدامات پیشگیرانه انجام داد. معمولا افسردگی تابستانی هر سال و از اواسط خرداد ماه آغاز شده و تا اواخر شهریور ادامه پیدا می کند، بنابراین فرد می تواند در فصل بهار برای جلوگیری از استرس های احتمالی در طول تابستان برنامه ریزی کند.

3. خواب

تعطیلات تابستانی و کوتاه شدن شب ها می تواند باعث کمبود خواب در فصل تابستان شود که از عوامل مهم بروز علائم افسردگی تابستانی می باشد.

4. ورزش

ورزش و فعالیت بدنی منظم تاثیر زیادی در پیشگیری و درمان افسردگی فصلی دارد. توصیه می شود در ساعاتی از شبانه روز که هوا خنک تر است پیاده روی کرده و در بخش های خنک تر منزل تمرینات ورزشی منظم داشته باشید.

منبع: healthline – mayoclinic – sad – webmd