سایه سنگین اقتصاد نفتی و سیاسی بر سر معادن کشور

ایران جزو ۱۰ کشور برتر ذخایر معدنی جهان

ایران در منطقه‌ای واقع شده که کشورهای اطراف آن مانند ترکیه و عربستان و کشورهای حوزه خلیج فارس باتوجه به آهنگ رشد و توسعه اقتصادی به منابع معدنی نیاز دارند و این در حالی است که این کشورها از نظر ذخایر معدنی بسیار فقیر هستند؛ حتی این کشورها در صنایعی مانند فولاد سرمایه‌گذاری هم کرده‌اند اما مواد اولیه آنها وارداتی است و ایران می‌تواند منبع خوبی برای تامین نیازهای این کشورها که به سرعت در حال افزایش است محسوب شود. ایران با ۱۸ درصد منابع گاز و ۹ درصد منابع نفت در بین کشورهای معدنی دنیا موقعیت منحصربه‌فردی برای تامین انرژی فعالیت‌های معدنی به‌خصوص در فرآوری و فلزها دارد و قیمت انرژی در ایران باتوجه به منابع عمده بعضا تا۵۰ درصد قیمت جهانی است و این موقعیت شرایطی را فراهم می‌کند که شرکت‌های بزرگ کل عملیات مرتبط با معدن را از استخراج، صنایع تولید فلزها به‌ خصوص فولاد در ایران با قیمت تمام شده مناسب انجام دهند و به بازارهای نزدیک منطقه صادر کنند.

۱۱معدن بزرگ ایران

ایران با دارا بودن ۳۷ میلیارد تن ذخایر قطعی معدنی یکی از غنی‌ترین کشورهای معدنی دنیاست به طوری که وجود معادنی چون مس سرچشمه و سنگ‌آهن چادرملو سبب شده تا ایران دو معدن از پر عیارترین و منحصر به فردترین معادن دنیا را به نام خود ثبت کند.

مس سرچشمه: معدن مس سرچشمه در 160 کیلومتری جنوب غربی کرمان قرار گرفته و بزرگ‌ترین تولید کننده مس ایران است. این معدن یکی از بزرگترین معادن روباز مس دنیا و بزرگترین معدن روباز در خاورمیانه هم محسوب می‌شود.

مس سونگون: معدن مس سونگون ورزقان یکی دیگر از بزرگترین معادن مس ایران است که دارای بیش از یک میلیارد تن ذخیره کان سنگ مس است. عناصر همراه کان سنگ این معدن مولیبدن، طلا، نقره، رینیوم و ... محسوب می‌شود و سابقه معدنکاری در سونگون به دو قرن پیش (دوره قاجاریه) بر می‌گردد.

مس میدوک کرمان: معدن مس میدوک کرمان یکی از بزرگترین معادن مس ایران است که در فاصله ۱۳۲ کیلومتری شمال غرب معدن مس سرچشمه قرار گرفته‌است. نام قدیمی این معدن مس لاچاه بوده‌ است که به سبب نزدیکی به روستای میدوک به این نام تغییر یافته‌ است.

زغال‌سنگ پابدانا: معدن زغال‌سنگ پابدانا، با عمقی در حدود ۶۰۰ متر عمیق ترین معدن زیرزمینی زغال‌سنگ ایران است که در شهرستان کوهبنان و در فاصله ۱۷۰ کیلومتری مرکز استان کرمان قرار دارد. محصول این معدن زغال کک‌شو است که پس از استخراج به کارخانه زغالشویی زرند ارسال می‌شود.

سنگ‌آهن چغارت: اولین معدن سنگ‌آهن ایران، معدن سنگ‌آهن چغارت بافق یزد است که این معدن تغذیه کننده شرکت ذوب آهن اصفهان در زمان تاسیس آن بوده محسوب می‌شود. بلوک معدنى بافق با ذخیره بیش از یک سوم سنگ آهن کشور به عنوان مهمترین زون آهن‌دار ایران شناخته شده است.

سنگ‌آهن چادرملو: معدن سنگ‌آهن چادرملو که در حال حاضر بزرگترین تولیدکننده کنسانتره سنگ‌آهن در کشور است با ذخیره قابل استخراج به مقدار ۳۲۰ میلیون تن در قلب کویر مرکزی ایران واقع شده و در ۱۸۰ کیلومتری شمال شرقی شهرستان یزد قرار گرفته است. عمر ذخایر سنگ‌آهن معدن چادرملو ۱۰ سال دیگر به پایان می‌رسد.

سنگ‌آهن گل گهر: معدن سنگ‌آهن گل گهر در شهرستان سیرجان با ذخیره احتمالی یک میلیارد تن و ذخیره قطعی ۲۱۹ میلیون تن برزگترین معدن شناخته شده سنگ‌آهن خاورمیانه شناخته می‌شود و در حال حاضر تولیدات حاصل از سنگ استخراجی این معدن گندله سنگ‌آهن، کنسانتره سنگ‌آهن و سنگ‌دانه‌بندی شده است.

طلای زرشوران: معدن طلای زرشوران به عنوان بزرگترین معدن طلای ایران که سال گذشته به صورت رسمی آغاز به کار کرد در ۳۵ کیلومتری شهرستان تکاب و ۱۵ کیلومتری مجموعه میراث فرهنگی و گردشگری تخت سلیمان واقع شده است. این معدن ۱۵۰ تن ذخیره طلای خالص دارد و قرار است با تولید کارخانه زرشوران میزان تولید شمش طلای کشور دو برابر و به ۵ /۵ تن برسد.

فیروزه نیشابور: معدن فیروزه نیشابور نه تنها در کشور بلکه در سطح جهان بزرگترین معدن فیروزه است که مرغوب‌ترین سنگ‌ها را داراست تا جایی که در تمام کشورها ارزش فیروزه خود را با فیروزه نیشابور ایران مقایسه می‌‌کنند. این معدن با ذخیره ۹ هزار تن و ظرفیت تولید سالانه ۱۹ تن در ۵۵ کیلومتری شمال غربی نیشابور، در جاده قدیم سبزوار و در روستای «معدن» قرار دارد. محاسبات نشان داده از هر تن سنگ فیروزه خام این معدن ۸ تا ۱۰ کیلوگرم فیروزه به دست می‌آید.

سرب و روی انگوران: معدن سرب و روی انگوران در ۱۳۵ کیلومتری غرب شهر زنجان واقع شده که این معـدن بزرگترین معدن سرب و روی خاورمیانه محسوب می‌شود و با ذخیره ۹ میلیون تن قرار است تا ۱۲ سال آینده خوراک کارخانه‌ها را تامین کند اما با توجه به اینکه ذخایر این معدن رو به پایان است، مقرر شده معدن‌ مهدی‌آباد یزد جایگزین آن شود. انگوران به دلیل خلوص بالای روی آن یکی از استاثنایی ترین معادن روی دنیا به شمار می آید.

سرب وروی مهدی آباد: معدن سرب وروی مهدی آباد پس از انگوران دارای بزرگترین ذخایر سرب و روی جهان است که هم اکنون بالاترین میزان استخراج باریت کشور را هم به خود اختصاص داده است. قرار است با به پایان رسیدن ذخایر معدن انگوران معدن مهدی‌آباد جایگزین این معدن سرب و روی شود. احداث کارخانجات ۱۰۰ هزار تنی شمش روی و ۱۰۰ هزار تنی کنستانتره روی از برنامه‌های آینده این معدن است.

ایران جزو ۱۰ کشور برتر ذخایر معدنی جهان

محمدرضا بهرامن، رییس خانه معدن گفت: ایران از نظز تنوع و جغرافیای طبیعی در دنیا کم نظیر است و در کنار آب و هوای مختلف از نظر آب و خاک نیز منحصربه فرد است. این ویژگی ها باعث شده که از نظر کانی های فلزی و غیرفلزی نیز جزو کشورهای ممتاز در جهان به حساب آییم.

وی افزود: کشورمان از نظر ذخایر معدنی جزو ۱۰ کشور برتر جهان محسوب می شود و در زمینه سنگ های ساختمانی نیز در میان ۳ کشور نخست به شمار می رویم اما به تناسب این ظرفیت ها نتواسته ایم از این ذخایر در جهت اقتصاد ملی و اشتغال بهره بگیریم.

وی اضافه کرد: مواد معدنی نظیر مس، سنگ آهن، سرب و روی، انواع سنگ های تزئینی و … از مزیت ها و جاذبه های لازم برای سرمایه گذاری برخوردارند و می توانند به ارزش افزوده بالا منجر شوند.

سهم ۷ درصدی ایران از کل حجم معادن در جهان

احمد شریفی، دبیر انجمن سنگ ایران گفت: کشور ایران حدود ۷ درصد از معادن جهان را در اختیار دارد و این عدد قابل توجهی است.

وی با بیان اینکه سهم معدن در تولید ناخالص حدود ۱ درصد است، افزود: با توجه به این ذخایر معدنی باید به بخش معدن توجه بیشتری کنیم. اشتغال زایی بخش معدن از بخش های دیگر بیشتر است اما هزینه سرمایه گذاری ما برای اشتغال در بخش معدن حداقل در بخش سنگ های تزئینی بسیار پایین است.

وی خاطرنشان کرد: به ازای هر ۵۰ میلیون تومان می توانیم در این حوزه یک شغل ایجاد کنیم درصورتی که در بخش های دیگر این امکان وجود ندارد. در بخش سنگ های تزئینی ما ۲۷ میلیون تن ظرفیت تولید داریم درحالی که که کمتر از ۱۰ میلیون تن تولید می کنیم.

شریفی در ادامه بیان داشت: ما در بخش سنگ های تزئینی به ازای هر معدن تقریبا ۷۰۰ میلیون تومان سرمایه گذاری داریم. ۲ هزار واحد معدنی داریم و حداقل نیاز سرمایه گذاری ۳ میلیارد تومان است و به جای اینکه حمایت کنیم دائم مانع ایجاد می کنیم.

دبیر انجمن سنگ ایران همچنین در ادامه مطلب تصریح کرد: دولت باید بخش کارشناسی را به تشکل های کارفرمایی که تخصصی هستند واگذار کند. بزرگترین اشکال این است که دولت به تشکل ها بها نمی دهد ما نظر کارشناسی تشکل ها را به وزارتخانه می دهیم اما آنها عکس این نظرات عمل می کنند.

وی با بیان اینکه بخش خصوصی و تشکل ها هیچ جایگاهی در دولت ندارند خاطرنشان ساخت: در ارتباط با بحث ارزش افزوده باید مشوق هایی را در نظر گرفت اما بر عکس واحد تولیدی که در این راستا سرمایه گذاری کرده تنبیه می شود.

سایه سنگین اقتصاد نفتی برسر معادن کشور

مهرداد شکوهی، مدیرعامل شرکت استخراج سهم معدن را حدود یک درصد در تولید نا خالص تخمین زد و افزود: مراحل دیگر زنجیره تولید در حوزه معدن حدود ۱۷درصد تولید ناخالص داخلی خواهد بود.

این عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران با انتقاد از اینکه نقش معدن همواره دست کم گرفته شده است، افزود: متاسفانه همواره معدن در سایه نفت قرار گرفته است. آنچه در زندگی روزمره شاهد هستیم از حوزه معدن استخراج شده است و ما معدنکاران ادعا می کنیم [ارزش افزوده] را فراهم خواهیم کرد؛ اما متاسفانه سنگ های بسیاری پیش روی ماست.

این فعال حوزه و معدن با انتقاد از اینکه روی سنگ معدن عوارض بسته می شود، بار دیگر تاکید کرد که این ماده معدنی جز مواد خام محسوب نمی‌شود و ادامه داد: حقوق دولتی معادنِ زیان ده باید کاهش یابد تا قادر به ادامه فعالیت باشند.

نقش کمرنگ حوزه معدن در اقتصاد کشور

حمیدرضا صالحی، عضو اتاق بازرگانی نیز در رابطه با نقش کمرنگ حوزه معدن در اقتصاد کشور اظهار کرد: این مساله به دلیل رقابت حوزه خصوصی و دولتی است و متاسفانه سهم بخش خصوصی در معدن پایین نگه داشته شده است.

وی با گلایه از اینکه معدن عمدتا در دست دولتی ها و خصولتی هاست، ادامه داد: بخش های خصوصی کوچک و متوسط آنطور که باید مورد حمایت قرار نمی گیرند و در وضعیت نا برابر با بخش دولتی قرار دارند. این نگاه فقط در حوزه معدن نیست و در بسیاری حوزه های دیگر نیز مشکلی در حوزه رقابت بخش خصوصی و دولتی شاهد هستیم.

وی بخش خصوصی در این حوزه را جوان و نوپا خواند افزود: ۹۶ درصد پروانه های معادن مختص بهره برداری در بخش‌های کوچک و متوسط است و سیاست دولت ناظر بر حمایت از بخش های بزرگ معدنی است.

نقشه راه معدن و صنایع معدنی به زودی رونمایی می‌شود

محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، ‌معدن و تجارت از رونمایی نقشه راه توسعه معدن و صنایع معدنی در آینده نزدیک خبر داد و گفت: توجه ویژه ای بر استفاده از ذخایر و معادن کوچک در این نقشه راه داشته ایم و راه حل هایی را برای استفاده از ذخایر معادن کوچک برای توسعه معدنی پیش بینی کرده ایم.

وی افزود: نبود نقشه جامع حوزه معدن و صنایع معدنی باعث ایجاد بی توازنی در زنجیره حوزه صنایع معدنی اعم از حوزه کنسانتره، آهن اسفنجی گندله و .. شده بود که به تدریج و با دسترسی به این سند جامع برطرف می شود .

وی تاکید کرد: با تهیه نقشه جامع راه ۴ ساله توسعه معدنی ایران، ما برای اولین بار در تاریخ، تقسیم کار روشنی بین فعالیت‌های سازمان های زمین شناسی و اکتشافات معدنی ایران و ایمیدرو داریم که با استفاده از همه توان بخش خصوصی برای توسعه اکتشاف -که پایه توسعه معدنی هست- قدم های اساسی تری بر می داریم .

وی در ادامه از اکتشاف یک ذخیره بزرگ سنگ آهن در استان یزد سخن گفت و افزود: هم اینک در استان یزد معادل همه ذخایر سنگ آهن موجود کشور، ذخایر سنگ آهن شناسایی (به صورت زیرزمینی) کشف کرده ایم که به تدریج دارای صرف اقتصادی خواهد شد.

گزارش: فرزانه صدقی