میخواهیم در این مطلب به جاهای دیدنی گرمسار در پاییز اشاره کنیم .گرمسار غربی‌ترین شهرستان استان سمنان در جوار کویر است. در گرمسار مردمانی با زبان‌های متفاوت در کنار هم زندگی می‌کنند، برخی فارسی زبان و برخی تات‌ زبان هستند؛ همچنین گرمسار را جزیره اقوام نیز می‌نامند، چراکه ۵ قوم مختلف ترک‌ها، لرها، کردها، عرب‌ها و گیلک‌ها در کنار یکدیگر زندگی می‌کند. نام پیشین گرمسار در زمان اشکانیان خواران بوده است، چراکه این منطقه نسبت به مناطق اطرافش در زمینی پست‌تر قرار گرفته است. این درحالی است که امروزه گرمسار یکی از مناطق آباد استان سمنان محسوب می‌شود.

رودخانه حبله‌رود که از رشته کوه‌های البرز مرکزی سرچشمه می‌گیرد و تنها رودخانه دایمی ایران از مرکز ایران تا به شرق است، مناطق اطراف گرمسار را سیراب می‌کند. این منطقه جاذبه‌های گردشگری تاریخی و طبیعی جذابی برای مسافران دارد. از قلعه‌ای با بیش از ۳۵۰۰ سال تا معادن نمک، همگی از دیدنی‌های گرمسار محسوب می‌شوند. از صنایع دستی گرمسار نیز می‌توان به انواع گلیم با طرح‌های سنتی اشاره کرد. این نوع گلیم در میان گردشگران خارجی نیز طرفداران بسیاری دارد.

مجموعه سیاهکوه
کاروانسرای قصر بهرام

مجموعه سیاهکوه در ارتفاعات سیاهکوه در دامنه شمالی آن واقع شده است که محلی‌ها به آن قصر می‌گویند. این مجموعه از قصرهای شاه عباس، عین‌الرشید و حرمسرا تشکیل شده است.

کاروانسرای قصر بهرام از مهم‌ترین بناهای سیاهکوه است که در جنوب گرمسار واقع شده است. بنای بیرونی این قصر چهار گوش و دارای چند برج با دو دروازه شمالی و جنوبی است. اطراف این قصر شش برج بنا شده و سر در آن سنگ بزرگ یکپارچه است. درون بنا محوطه بزرگی است که گرداگرد آن ۲۰ اتاق کوچک و یک در بدون روزن با پوشش گچی قرار گرفته‌ است. زمان احداث این کاروانسرا دقیقا مشخص نیست. این بنا در دوران صفویه بازسازی شده است و به همین دلیل به شاه عباسی نیز شهرت دارد.

قصر عین‌الرشید در قسمت میانی فاصله دریاچه نمک و کویر بزرگ قرار دارد. خرابه‌های قصر و باغ امروز پوشیده از خارهای بیابانی است. بنای عین‌الرشید از خارج ۸۶ متر طول و حداکثر ۴۷ متر عرض دارد. در دو طرف ایوان ورودی دو تالار وجود دارد که هریک پنج در به حیاط قصر دارند.

حرمسرا در یک کیلومتری جنوب شرقی قصر شاه عباسی یا قصر بهرام قرار دارد. این بنا در هنگام مسافرت خاندان سلطنتی، حرمسرا و در سایر مواقع محل سکونت شکارچیان سلطنتی بود. آب آشامیدنی این بنا از چشمه‌های واقع در دامنه سیاهکوه تامین می‌شد. به نظر می‌رسد این بنا براثر زلزله ویران شده است.

جاده سنگفرش
جاده سنگفرش، جاده‌ای دست ساخته است که در میان پارک ملی کویر در جنوب گرمسار و حد فاصل کویر مرکزی ایران و دریاچه نمک قرار دارد. طول آن ۳۵ و عرض آن ۵ کیلومتر است و در مسیر اصفهان به ساری در عهد صفویان ساخته شده است. برای جلوگیری از گزند سیلاب‌ها و زمین‌های گل‌آلود و چسبناک در فصول بارش و عبور سالم کاروان‌ها از میان کویر این جاده احداث شده است. روی این جاده بقایای دو پل سنگی هنوز مشاهده می‌شود. براساس مطالعات تاریخی، این سنگ‌ها به وسیله شتر از کوه‌های سیاهکوه به محل آورده شده است.

کارخانه پنبه
کارخانه پنبه در دو طبقه و پلانی مستطیل شکل از خشت و گل ساخته شده است که برخی آن را با کاروانسرا به دلیل معماری‌ ویژه‌اش اشتباه می‌گیرند. این کارخانه د ضلع غربی میدان معلم قرار دارد.

معادن نمک

۲۷ معدن نمک و تونل نمکی در جاده‌های فرعی گرمسار قرار دارد که درجه خلوص نمک بسیاری از این معادن بالای ۹۸ درصد است. معدن نمک کوهدشت کهن و معدن نمک سالار از زیباترین معادن نمک این منطقه است. قندیل‌های زیبای نمکی در این معادن هرساله گردشگران بسیاری را جذب می‌کند. استان سمنان از دیر باز به‌عنوان یکی از مناطق تامین‌کننده نمک کشور شناخته شده است.

بنه کوه
بنه کوه در شمال گرمسار به دلیل قرار داشتن بر سر راه باستانی گرمسار به مازندران، از نظر تاریخی و نظامی دارای اهمیت ویژه‌ای بوده‌ است. قلعه باستانی استوناوند، ریگ تپه و قلعه گبری از جاذبه‌های این منطقه است. انواع پرندگان و ماهی‌ها در این منطقه و در رودخانه حبله رود زندگی می‌کنند.

قلعه استاناوند ناروهه
قلعه استاناوند ناروهه با قدمت بیش از ۳ هزار سال مربوط به عهد اسماعیلیان در روستای ناروهه واقع شده است. این قلعه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. برج‌های دیده‌بانی این دژ بر تمامی طول دره و کناره‌های جنوبی رودخانه تا اراضی هموار حاشیه شمالی کویر ناظر است؛ توانایی سازندگان در ساخت این دژ چنان بوده‌ است که مسیر صعب‌العبور آن را با معماری و کاستن و افزودن بر جسم کوه صد چندان کرده‌ است.

خانه تاریخی باقری‌ها

خانه تاریخی باقری‌ها یا موزه اقوام از یادگاری‌های برجای مانده از عهد قاجار است. این خانه تاریخی در دوطبقه و از خشت خام ساخته شده است. استفاده از آجر های خطایی با بند کشی گچ و خاک منجر به زیبایی بیشتر خانه شده است. هر دو طبقه شبیه به یکدیگر ساخته شده‌اند و طبقه اول پس از ورود به سالن اصلی متشکل از دو اتاق در طرفین سالن است و بعد از گذر از سالن اول برای دسترسی به طبقه دوم بایستی از دو راهرو منتهی به پله عبور کرد. در سال ۱۳۸۹ از این خانه تاریخی در جهت موزه اقوام بهره‌برداری شد که پوشش و زندگی روزمره اقوام مختلف ساکن در شهر گرمسار را معرفی می‌کند.

امامزاده شمس‌الدین و اسماعیل (ع)
امامزاده شمس‌الدین و اسماعیل (ع) در حوالی سه کیلومتری شمال غربی گرمسار قرار دارد. این بنا از خشت و گل در دوران قاجار احداث شده است و مردمان گرمسار اعتقاد بسیاری به این دو امامزاده دارند. دو آرامگاه در کنار هم قرار دارند و به‌وسیله یک دیوار از هم جدا شده‌اند. هر دو آرامگاه یک گنبد دارد که سطح داخلی آن‌ها گچ‌کاری شده است. کل بنا بر پایه مربع مستطیل ساخته شده است که در قسمت شرقی آن رواق و ایوانی وجود دارد که ورودی به بقاع امامزادگان را ممکن می‌سازد. تکنیک ساخت دو گنبد نیز مانند پلاس مربع مستطیل بوده است.

آب‌انبار مسیر امامزاده اسماعیل و شمس‌الدین

آب‌انبار مسیر امامزاده اسماعیل و شمس‌الدین به آب حوض شهرت دارد و قدمت آن به دوران قاجار می‌رسد و از آجر ملات ساخته شده است. این آب‌انبار دارای مخزن و بادگیر، پاشیر، پلکان و سردر است. سقف پلکان پاشیر با آجرهایی به فرم حصیری و به‌صورت ضربی ساخته شده است. برخلاف اکثر آب‌انبارهای منطقه، پلان آن بر پایه مربع مستطیل است و مخزن آن فرم ۴ گوشی دارد که یک ستون در وسط آن تعبیه شده و روی ستون بادگیر قرار دارد. تویزه‌هایی از ۴ طرف به شکل علامت جمع بر پایه ستون نشسته‌اند و ۴ گنبد روی آن‌ها قرار گرفته است و پوشش مخزن را کامل می‌کند.

آب‌انبار بزرگ
آب‌انبار بزرگ در مرکز گرمسار در جنوب میدان امام خمینی (ره) و در ضلع شمالی مسجد جامع گرمسار قرار دارد. این آب‌انبار با ۴۰ پله و مخزن استوانه‌ای شکل در دوران قاجار ساخته شده است. عمق این آب‌انبار ۱۴ متر است و از دیدنی‌های تاریخی و محبوب گرمسار محسوب می‌شود.

آب‌انبار ناسار
آب‌انبار ناسار یا همان ۹ حصار در جنوب قلعه ناسار واقع شده است. براساس نوشته بالای سردر این آب‌انبار، سازنده آن مرحوم سیف‌الله معماریان سمنانی است. منبع اصلی این آب‌انبار از نظر فیزیکی با سایر آب انبارها در سطح استان متفاوت و در نوع خود بی‌نظیر است.

روستای رامه

روستای رامه با مناطق طبیعی چشم‌نواز به ویژه ارتفاعات آن و حیات وحش متنوع و غنی، از جلوه‌های طبیعی این منطقه است. طبیعت این منطقه واقع در بخشی از منطقه شکار ممنوع خنار است.

روستای قالیباف
روستای قالیباف از نظر اقلیمی از مناطق سرد و معتدل است. پوشش گیاهی منطقه متنوع و از نظر حیات وحش نیز در مجاورت منطقه شکار ممنوع خنار با پوشش جانوری مناسب قرار دارد و از حیوانات شکاری مختلف غنی است. سایر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی این منطقه نیز شامل آبشار، جنگل طبیعی بکر و بناهای تاریخی و امامزاده‌هایی که در ارتفاع کوه قرار دارند، می‌شود.

دشت گرمسار
دشت گرمسار یکی از مناطق کویری و صحرایی گرمسار سمنان است که طول شرق به غرب آن ۴۸ کیلومتر و شمال به جنوب آن ۲۷ کیلومتر است و دارای ۴ ایل بزرگ به نام‌های زندی، الیکایی، اصانلو و ایل پازوکی است.

کوه اژدها
کوه اژدها یکی از کوه‌های جالب با چین‌خوردگی‌های عجیب زمین‌شناسی است که بر اثر فعل و انفعالات زمین‌شناسی در طی سالیان دراز بوجود آمده است. این کوه نوارهای قرمز، قهوه‌ای و سفید رنگ به شکلی موج وار و درهم تنیده‌اند که یک ساختار خاص را پدید آورده‌اند. این چین‌ها در ترکیب بین سنگ ماسه، شن و سنگ جوش ایجاد شده است. ارتفاع این کوه ۱,۲۶۵ متر است.

کویر ریگ جن
کویر ریگ جن منطقه‌ای ناشناخته که از آن به‌عنوان مثلث برمودای ایران هم یاد می‌شود. این کویر مخوف به دلایلی همچون وسعت زیاد و و عدم وجود چشمه یا چاه آب هیچگاه مورد علاقه‌ی کاروان‌ها نبوده و همین مورد آن را ترسناک می‌کند، چرا که ناشناخته‌های زیاد در آن وجود دارد. تلماسه‌های فراوان، باتلاق‌های نمکی، شنزارهای روان، پوشش گیاهی بسیار اندک (تنها در مناطق ریگزار) و نبود حیات آنچنانی از جمله ویژگی‌های این ناحیه از ایران عزیز به‌شمار می‌رود.

امامزاده سلطان شاه نظر

امامزاده سلطان شاه نظر یکی دیگر از بناهای تاریخی ساخته شده در دوره قاجار است. که یک ساختمان بی‌نظیر از نظر معماری دارد. معماری این امامزاده به این شکل که دارای طاق‌های جناقی و گنبدی رگ‌مانند تقریبا مخروطی است.

امامزاده علی اکبر

امامزاده علی اکبر گرمسار یکی از آثار ملی ایران است که در سال ۱۳۷۷ به ثبت رسیده است. این بنای تاریخی به دوره ایلخانی و قاجار برمی‌گردد. معماری این بنا گنبدی با ۲ پوشش به سبک معماری سنتی و به شکل شش ضلعی قسمت تحتانی و فوقانی استوانه‌ای است.