روز ملی یوز ایرانی

نهم شهریور روز ملی یوزپلنگ ایرانی نامگذاری شده است و هرساله در برخی از شهرهای ایران همایشی به مناسبت این روز برگزار می‌شود و بیش‌ازپیش بر اهمیت حفظ این زیرگونۀ به‌شدت در معرض انقراض تأکید می‌شود. ما نیز تصمیم گرفتیم به همین بهانه، هم کمی از یوز ایرانی بگوییم و هم به تماشای عکس‌های این گربه‌سان زیبا و دوست‌داشتنی بنشینیم. با مجلۀ روزچین همراه باشید.

یوز ایرانی یا یوز آسیایی

یوزپلنگ، پستانداری گوشتخوار از زیرگونۀ گربه‌سانان است. یوزپلنگ، سریع‌ترین حیوان روی خشکی‌ست؛ سرعت این گربه‌سان زیبا به ۱۰۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد و از سگ شکاری و کانگورو هم بیشتر است. اندام کشیده و بلند یوزپلنگِ بالغ به ۱۱۲ تا ۱۳۵ سانتی‌متر می‌رسد و دُم آن به اندازۀ ۶۶ تا ۸۴ سانتی‌متر است؛ یوزهای نر بزرگ‌تر از ماده‌ها هستند.

یکی از زیبایی‌های این گربه‌سان تیزپا، خط مشکی‌رنگی‌ست که از گوشۀ داخلی چشم تا گوشۀ بیرونی دهانش کشیده شده است. به این خط مشکی، «خط اشک» می‌گویند که در نوع ایرانی ضخیم‌تر از نوع آفریقایی آن است.

یوزپلنگ‌ها شکارچیان تخصصی غزال، قوچ، میش، بز و کل، خرگوش، روباه و شغال هستند. یکی از نکات جالب در مورد این گربه‌سان زیبا این است که معمولاً به حیوانات اهلی و انسان‌ها حمله نمی‌کند؛ اگرچه با ازبین‌رفتن چراگاه‌ها و زیستگاه این حیوان به دست انسان‌ها، گاهی دیده شده است که یوزپلنگ برای سیرکردن شکم خود و بچه‌هایش به گله‌ گوسفندها هم حمله می‌کند.

نام یوز از کجا می‌آید؟

«یوز» واژه‌ای‌ پارسی از بن «یوزیدن» و به‌معنای «جستن»، «جستجوکردن» و «جهیدن» است. چون این گربه‌سان به پلنگ شباهت دارد، به آن «یوزپلنگ» هم می‌گویند. یکی دیگر از واژه‌هایی که به این حیوان گفته می‌‌شود، «چیتا» است. این کلمۀ هندی از واژۀ سانسکریت «چیتراکا» گرفته شده و به‌معنی «خال‌خالی» است.

در انقراض یوز ایرانی مردم مقصرند یا مسئولین؟

سؤال بسیار واضح است. پاسخ آن هم بسیار مشخص است؛ هر دو. عدم مدیریت صحیح و ناکارآمدی مسئولین موجب شده که اکنون نسل این حیوان در معرض انقراض قرار بگیرد؛ یکی از این موارد استخراج معادن در زیستگاه این گربه‌سان است که آسیب‌های فراوانی را به نسل آن وارد کرده است.

آیا پی‌بردن به اهمیت حفظ یوز ایرانی فقط به قدرِ چاپ تصویرش روی پیراهن تیم ملی فوتبال کشورمان کافی‌ست! آیا شناخته‌شدن ایران به‌عنوان تنها زیستگاه یوز آسیایی به‌هیچ‌وجه اهمیت ندارد! آیا ضرورت ندارد که از کودکی و سن مدرسه به فرزندانمان آموزش بدهیم که با محیط زیست و حیوانات و گیاهان دوست باشند و در حفظ آن‌ها بکوشند!

با اینکه پروژۀ حفاظت از یوز آسیایی با همکاری سازمان ملل و سازمان حفاظت از محیط زیست در حال اجراست، اما این کافی نیست؛ تا زمانی که به مردم بومی و غیربومی آموزش داده نشود که با دیدن این حیوان مثل انسان‌های اولیه و غارنشین با سنگ و چوب و تبر به جانش نیفتند، تا زمانی که با شکارچیان بی‌رحم قاطعانه برخورد نشود، تا زمانی که آموزش‌های لازم به مردم محلی داده نشود که درصورت حمله یوزپلنگ به گله گوسفندانشان مقاومت نکنند و اجازه بدهند که حیوان شکارش را بکند تا از خطر انقراض دور بماند، هیچ‌گونه اقدامی فایده ندارد. همه باید دست‌به‌دست هم بدهیم تا یوز ایرانی را از خطر انقراض دور کنیم و نجات دهیم.

یوزپلنگ برخلاف گرگ که بیشتر گوسفندان گله را خفه می‌کند، تنها به یک گوسفند یا بره قناعت می‌کند و گوسفند دیگری را بیهوده تلف نمی‌کند.

درحال‌حاضر فقط چند قلاده یوز ایرانی در ایران و در مناطق خارتوران، میاندشت، پارک ملی توران، پارک ملی کویر، منطقۀ حفاظت‌شده بافق و پناهگاه‌های حیات‌وحش دره‌انجیر و نایبندان وجود دارد. بیایید از همین امروز با طبیعت و هرآنچه به آن تعلق دارد مهربان باشیم.

در ادامه تعدادی عکس را از سایت نشنال جئوگرافیک برایتان درنظر گرفته‌ایم. امیدواریم از دیدن این عکس‌‌ها هم لذت ببرید و هم تصمیم بگیرید که در حفظ نسل این گربه‌سان کوشا باشید.

در گذشته‌های دور، از این گربه‌سان زیبا که بسیار تربیت‌پذیر است به‌عنوان حیوانی دست‌آموز نگهداری می‌کردند. شما چه اطلاعاتی در مورد یوزپلنگ ایرانی دارید؟ چه راه‌هایی را برای نجات این گربه‌سان از خطر انقراض می‌شناسید؟

این مقاله را در شبکه‌های اجتماعی بازنشر دهید