تاریخ اجتماعی بسکتبال ایران در یک نگاه

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - «سن و سال صمد نیکخواه بهرامی زیاد نبود. به نظر 17 یا 18 ساله. اما خودش را با تیم ملی در بازی‌های بسکتبال غرب آسیا جا انداخت. نسل بازیکنان باتجربه تیم ملی به پایان راه رسیده بود. هیچ‌کس نام مهدی کامرانی را در ادوار قبلی به یاد نمی‌آورد، همین‌طور سامان ویسی، حامد سهراب‌نژاد، حامد آفاق و آیدین نیکخواه بهرامی را. این نام‌ها نسل بازیکنان جوان ایران را در سال‌های 80-1379 تداعی می‌کنند که دیری نپایید به عنوان نسل طلایی معروف شدند. وقتی جواد داوری، ایمان زندی، پویا تاجیک و بعدها آرن داوودی و اوشین ساهاکیان با نفرات قبلی تلفیق شدند نسل نو بسکتبال در آغاز دهه 80 پایه‌گذاری شد اما هنوز شرایط برای بسکتبال ایران عادی بود. برای غیرمنتظره شدن بسکتبال در غرب آسیا و قهرمانی در جام ملت‌ها، تیم ملی نیاز به برج‌هایی مانند ژی ژی یا یائو مینگ چینی‌ها داشت. از این رو، حامد حدادی و جابر روزبهانی با قامت‌های 218 و 223 سانتی‌متر پیدا شدند. نگاه بسکتبال ایران در عصر نو به سمت این قد و بالاهای بلند و هوش بازیکنان پیرامونی رفت.»

مطلب فوق بخشی از کتاب «100 سال بسکتبال» نوشته افشین رضاپور بود که به تازگی از سوی انتشارات آونگ منتشر شده و برش‌هایی از تاریخ اجتماعی بسکتبال ایران را با نگاهی به سیر تاریخی بسکتبال در جهان به تصویر می‌کشد.

کتاب «100 سال بسکتبال» با مروری کوتاه و مطالعه‌ای بر سیر تاریخی بازی در تایخ مردم‌شناسی آغاز می‌شود که در آن به اهمیت «بازی با توپ» در کتاب «مردم شناسی ورزش» اثر کندال بلانچارد اشاره شده است. اطلاعات تاریخی با مشاهده آثار ماقبل تاریی بازی، مخاطب را با نکاتی که در فصل‌های مختلف این کتاب درباره ابداع بسکتبال بیان می‌شود، آشناتر می‌کند. بازی‌هایی که اغلب هویتی آیین‌گونه داشتند و در کتاب‌های متعدد بسکتبال تاکنون در خصوص ابداع بسکتبال و الهام گرفتن از این بازی‌ها در پدیدآوردن بازی مدرن سخن رفته است.

افشین رضاپور درباره کتاب «100 سال بسکتبال» به ایبنا گفت: در این کتاب تلاش کردم با به‌کاربستن روشی تاریخی و با اتکا به داده‌ها و روایت‌ها، برش‌هایی از تاریخ بسکتبال ایران را بنویسم.

این بسکتبالیست و مربی ملی در ادامه گفت: مطالعه ادوار مختلف تاریخ بسکتبال همیشه برایم جذاب بوده و به گمانم گفت‌وگو و ثبت نکات تاریخی، روحیه جمعی را ارتقا می‌دهد.

رضاپور گذشتگان را به نوری در سال‌های بعد بسکتبال تشبیه کرد که تابیدن‌شان را در این دوره حس می‌کنیم و این تاریخ همچنان ادامه دارد و گفت: تلاش من برای جمع‌آوری مطالب این کتاب متکی به منابع عینی بود و گاهی برای یک دوره تاریخی بسکتبال ایران از برخی نقل قول‌ها و عبارات خلاصه‌شده استفاده کردم که خواننده بتواند با فهم بیشتری اتفاقات یک دوره را دنبال کند.

وی افزود: جمع‌آوری بسیاری از گفت‌وگوهای پیشکسوتان بسکتبال از آرشیو رادیو ورزش که به عنوان تاریخ شفاهی بسکتبال منبع قابل اهمیتی است از دیگر کارهای مربوط به جمع‌اوری اطلاعات این کتاب است که طی دوره‌ نسبتا طولانی از سوی برنامه‌هایی که خودم در این شبکه داشتم و با افراد پیشکسوت زیادی صحبت کردم، صورت گرفته است و برای نخستین بار به صورت مکتوب درآمده است.

این نویسنده در ادامه گفت: وقتی تاریخ و خاطرات را بخوانیم و اِلمان‌های اجتماعی بیاوریم خود اینها منبع دانش می‌شوند و با فرم و دسته‌بندی می‌توانیم در قالب علمی و مفهومی قرارش دهیم و برای آینده برنامه‌ریزی کنیم. امروزه با سرچی ساده در اینترنت می‌توان بیوگرافی خیلی از بازیکنان و مربیان را پیدا کرد اما باید توجه داشت که در دهه‌های ٢٠ یا ٣٠ قهرمانانی داشتیم که بسکتبال را پایه‌گذاری کردند اما امروز نامی از آنها نیست.

رضاپور درباره چالش‌هایی که در نوشتن این کتاب با آن‌ها روبه‌رو بوده نیز توضیح داد: متاسفانه در طول گردآوری مطالب کتاب آرشیو دقیقی از بسکتبال در تهران یا شهرستان‌ها موجود نبود که این مشکل از فقدان توجه کافی به تاریخ مکتوب در ایران حکایت می‌کند. حتی تیم‌های باشگاهی ا عمر و سابقه کمتر از 20 سال نیز از نکاتی همچون اولین سال ورود خود به عرصه بسکتبال بی‌اطلاع‌ بودند، از این رو مواردی، خالی از تناقض و ابهام نیست با این حال حتی تضاد در روایت‌ها از یک رویداد، بر پویایی آن افزوده است.

وی در ادامه به جامعه مخاطبان کتاب اشاره کرد و گفت: مخاطبان این کتاب همانطور که از نامش پیداست در وهله اول بسکتبالیست‌ها هستند، البته قاعدتا مطالعه این کتاب برای کسانی که بخواهند در حوزه ورزش تحقیق کنند یا علاقه‌مند به تاریخ رشته‌های ورزشی باشند نیز جذاب است.

رضاپور کاربرد این کتاب را آموختن از تاریخ عنوان کرد و گفت: این کتاب بر اصول اجتماعی، تاریخی و علمی در بسکتبال تاکید دارد و متکی بر دستاوردهای تجربی و تحقیقاتی است. همچنین ضرورت پیوندیابی نسل‌های بسکتبال از کاربردهای دیگر آن است. به اعتقاد من خاطره‌گویی رابطه معناداری با ارتقا روحیه جمعی دارد.
انتشارات آونگ، کتاب «100 سال بسکتبال» را با شمارگان هزار نسخه و قیمت 280 هزار ریال منتشر کرده است.