آتشی که بازی نبود

هنوز زخم تن دانش‌آموزان شین‌آبادی التیام نیافته است که این بارشعله‌های آتش به جان نحیف کودکان دبستان غیرانتفاعی دخترانه «اسوه حسنه» در زاهدان افتاد و جان چهار تن از آنان به نام‌های مونا خسروپرست، صبا عربی، مریم نوکندی و یکتا میرشکار را گرفت. این بار نیز مانند موارد مشابه غیر استاندارد بودن مدارس عامل اصلی این حادثه شوم اعلام شده است.

آتش‌سوزی کلاس‌های درس در ایران سابقه دیرینه دارد. دومینوی آتش سال‌هاست در مدارس ایران شروع شده و تاکنون منجر به مرگ دهها دانش آموز و معلم و سوختگی بیش از ۵۰ دانش آموز از سال ۱۳۷۶ تا کنون شده است.حادثه روستای بیجارسر گیلان در بهمن ۷۶، آتش سوزی مدرسه روستای سفیلان در چهارمحال و بختیاری در آبان ۸۳، حریق مدرسه شهید رحیمی روستای درودزن در آذر ۸۵، زبانه کشیدن آتش در خوابگاه شبانه‌روزی در منطقه چاه رحمان سیستان و بلوچستان در آبان ۸۹ آتش سوزی مدرسه شین آباد در آذر ۹۱ و آتش سوزی اخیر دبستان اسوه زاهدان مثال روشنی از این ماجراست. حوادث تلخی که در ۲۵ سال گذشته بیش از ۵۰ قربانی داشته است.

علل آتش سوزی در مدارس کشور متفاوت است. اما آنچه که اکثر کارشناسان اجتماعی، رسانه ها و مسئولان آموزش و پرورش نسبت به آن توافق دارند، استفاده از بخاری نفتی و سیستم های گرمایشی غیر استاندارد در مدارس کشور است. بسیاری از مدارس کشور در حال حاضر فاقد سیستم های گرمایشی مناسب هستند. طبق اعلام رئیس سازمان نوسازی مدارس کشور، هنوز ۴۰ درصد مدارس کشور به سیستم گرمایشی استاندارد مجهز نیستند. در این میان استان‌های محروم و کم‌برخوردار مانند سیستان و بلو چستان وضعیت بغرنج‌تری دارند.

وزیر آموزش و پرورش که به مناسبت آتش‌سوزی دبستان اسوه زاهدان با رسانه‌ها سخن گفت، با بیان این که جمع آوری بخاری‌های نفتی در کشور با اعتبارات کنونی ۸ سال طول می‌کشد، وضعیت نامناسب بسیاری از مدارس کشور را به بودجه ناکافی آموزش و پرورش گره زد و افزود: متاسفانه به دلیل کافی نبودن اعتباراتی که به وزارتخانه اختصاص می یابد هنوز مدارسی داریم که از وسایل گرمایشی خطرآفرین استفاده می‌کنند.

بطحایی با بیان اینکه دولت تمام تلاش خود را می کند که بتواند در شرایط سخت اقتصادی، اعتبارات لازم را تخصیص دهد، اظهار کرد: به نظرم الان فرصت خوبی است که از مجلس خواهش کنم کمپینی برای برچیدن این وسایل گرمایشی غیراستاندارد و خطرناک از مدارس داشته باشند، در غیر این صورت با روند اعتباراتی که به آموزش و پرورش اختصاص می یابد، تا سالهای آینده هم امکان جمع کردن این وسایل گرمایشی از مدارس را نداریم و باید مدام تنمان بلرزد که یک مدرسه از ۱۰۵ هزار مدرسه ای که در کشور وجود دارد اتفاقی مشابه آنچه در زاهدان رخ داد را تجربه کند.

فقط آتش‌سوزی نیست که در کمین مدارس فرسوده ایران است و هر از چند گاهی آغوشش را به روی دانش‌آموزان یا کادر آموزشی مدرسه باز می‌کند و آنان را به کام مرگ می‌برد. سقف‌های لرزان و دیوارهای تاریخ مصرف گذشته مدارس نیز خطر بالقوه‌ای است که هر لحظه امنیت دانش‌‌آموز و معلم را تهدید می‌کند.

در شرایطی که زنگ ناامنی مدارس کشور روز به روز بلندتر به گوش می‌رسد و اتفاقات ناگوار مدارس -مانند آتش سوزی مدرسه اسوه و مرگ ۴ دانش آموز یا مرگ دنیا ویسی دانش آموز ۷ ساله سنندجی به دلیل ریزش حیاط مدرسه - به آن صحه می‌گذارد و درست در شرایطی که انتظار می‌رود برای جلوگیری از این فجایع و حفظ جان آینده سازان کشور تدبیری درست اندیشیده شود و اقدامی جدی صورت بگیرد، بودجه سازمان نوسازی مدارس کشور سال به سال کمتر می‌شود.

در این رابطه توجه به بودجه سازمان نوسازی مدارس در سال ۹۷ جالب است، بودجه‌ای که در مقایسه با سال ۹۶، کاهش ۳۵ درصدی داشت و این کاهش قابل توجه بودجه در شرایطی است که ۰علاوه بر سیستم گرمایشی نامناسب در ۴۰ درصد از مدارس،۳۰ درصد مدارس کشور غیرمقاوم بوده و نیاز به تخریب و بازسازی دارند و برای این امر اعتباری حدود ۱۸ هزار میلیارد تومان نیاز است، رقمی که هم‌اکنون در اختیار آموزش‌وپرورش نیست و تلاش‌های خیران مدرسه‌ساز هم به تنهایی نمی‌تواند مشکلات را حل کند.

بسیاری از کارشناسان در موضوع ناامنی مدارس کشور، انگشت انتقاد به سوی آموزش و پرورش نشانه می‌روند و معتقدند علیرغم اقدامات انجام شده در سال‌های گذشته، همچنان مسئولان مربوطه عزم جدی برای استاندارد سازی کلیه سیستم‌های گرمایشی مدارس و از سوی دیگر بازسازی و مقاوم سازی ۳۰ درصد مدارس ناایمن کشور ندارند و پیشرفت در ساخت و ترمیم مدارس جدید و استقرار سیستم گرمایشی استاندارد با سرعت پیش نمی‌رود و ظاهر در اولویت‌های آموزش‌وپرورش حساس ساختن جامعه نسبت به این موضوع و دریافت بودجه برای حذف مدارس فرسوده، فعلا جایگاهی ندارد. قسمت تلخ ماجرا آنجاست که پس از وقوع هر حادثه آماری از مدارس فرسوده و غیرایمن ارائه می شود اما هیچگاه تلاش و چانه زنی برای دریافت این مطالبات انجام نمی شود؟

حادثه آتش‌سوزی دبستان دخترانه اسوه زاهدان از چند بعد قابل بررسی است و در این ماجرا علاوه بر استفاده از چراغ نفتی غیراستاندارد در مدرسه و داستان محرومیت‌ها، ضعف‌هایی هم در بحث نظارت مشهود است.

در شرایطی که مدارس غیردولتی بابت ارائه خدمات خود از خانواده‌ها هزینه می‌گیرند اما متاسفانه بحث رعایت استاندارد فضا در این مدارس جدی گرفته نمی‌شود و برخی مدارس بدون داشتن استانداردهای لازم فعالیت می‌کنند.

طبق اعلام مسوولان آموزش‌وپرورش،‌ دبستان غیردولتی اسوه پس از تغییر فضا از سازمان نوسازی تاییدیه نداشته است و مشخص نیست که چگونه بدون تاییدیه استاندارد به فعالیت خود ادامه داده است و در این ماجرا مقصر کیست؟

از آن جا که دبستان اسوه حسنه زاهدان واحد آموزشی خصوصی و غیر انتفاعی است. برخی بر این باورند که آموزش و پرورش فقط بخاطر کوتاهی‌هایی در زمینه جذب بودجه و سهل انگاری در تجهیز مدارس کشور متهم نیست، بلکه در زمینه اعطای مجوز به بخش خصوصی نیز دقت لازم را ندارد. بدون تردید زمانی با هدف تجارت و سود آوری مالی به مدارس نگاه شود و محیط مدرسه پیشتر از آنکه مکانی برای آموزش و پرورش دانش آموزان بدانیم آن را یک بنگاه اقتصادی فرض کنیم، وقوع حوادث ناگوار این شکلی دور از ذهن نیست. چند سالی است آموزش پرورش به بهانه توسعه مدارس غیر دولتی به افرادی که هیچ سابقه کار آموزش و پرورش ندارند مجوز می‌دهد. بنابراین در فرایند بازاری کردن مدارس، در مواردی امنیت دانش‌آموزان قربانی زیاده خواهی مسئولان برخی از مدارس می‌شود.

آتش‌سوزی در مدرسه ابتدایی غیردولتی زاهدان اولین حادثه آتش‌سوزی و حادثه تلخ در کشور نبوده و بی‌گمان و با وجود شرایط حاضر آخری هم نخواهد بود، اما این تراژدی دردناک یک بار دیگر زنگ خطر مدارس ناامن کشور را به صدا درآورد. بر کسی پوشیده نیست، مسئولیت تام این حوادث بر عهده دولت است. مردم به مدارس و بالاتر از آن به سازمان وزارت آموزش و پرورش اعتماد دارند که فرزندانشان را برای آموزش به آنان می‌سپارند، بنابراین روا نیست آموزش و پرورش در جواب اعتماد مردم ،اجساد بی‌جان یا سوخته فرزندانشان را به آنان تحویل دهد.