زباله گردی، زخمی بر سیمای شهر

مردی حدود ۵۰ ساله به نظر می‌رسد و در میان انبوه کیسه‌های زباله و در زیر آفتاب ظهر تیرماه تابستان و عرق خشک شده بر لباس و سر و صورتش سالخورده‌تر هم نشان می هد.

می‌گوید ببین! این برنج‌های ریخته شده در این پلاستیک می‌تواند شام یا ناهار همچو منی را تأمین کند و البته بنظر نمی‌آید شکایتی از کسی که این برنج‌ها را دور ریخته داشته باشد، بلکه در کلامش نوعی خرسندی دیده می‌شود که حتی می‌توان مواد غذایی خوبی هم در این لا به لا پیدا کرد.

در حالی که لقمه‌ای غذا را در دهان دارد، همزمان به کیسه‌های اطرافش هم حواسش هست و در همان حالت نشسته مرتب و جابجایشان می‌کند.

از او که عبور می‌کنی چند خیابان آن طرف تر مسیر خود را از سر می گیری، مرد میانسال دیگری می‌بینی که البته با چابکی بیشتری مقواها و زباله‌هایی از نوع کارتن و جعبه‌های مقوایی را از سطل زباله جدا می‌کند و سریع در کیسه‌ای می‌گذارد و با گام‌های تندی به سمت کوچه بعدی که زباله‌ها نه در سطل که در چند متری سطل زباله روی هم تلنبار شده‌اند می‌رود.

مرد میانسال در حالی که کیسه را بر دوشش انداخته است با همان چابکی در گام‌هایش به سمت تلی از زباله می‌رود و می‌گوید گاه زباله‌ها را از در منزل از دست صاحبن خانه می‌گیرد و معمولاً در مواقعی هم چیزهای خوبی می‌تواند در آنها پیدا کند.

علاوه بر این گاه صاحبان خانه که زباله‌هایشان را بلند می‌کنم و تا سر کوچه می آورم کمک‌هایی می‌کنند که دستشان درد نکند!

در گوشه‌ای دیگر از شهر هم پسر نوجوانی را می‌بینی که سطل بزرگ زباله را به سمت خودش خم کرده است و در حالی که زباله‌هایی از داخل آن به بیرون می‌اندازد سعی دارد تا انتهای سطل را بخوبی وارسی کند شاید به قول خودش به چیز به درد بخوری برسد.

دراستان لرستان گفته می‌شود حدود ۴۰۰ زباله گرد که به نوعی این پیشه برای آنها شغلی کاذب هم محسوب می‌شود وجود دارد که از این بین سهم بروجرد حدود ۱۰۰ نفر می‌رسد.

زباله گردی، در تضاد با زیبایی شهری

این روزها دیگر دیدن صحنه‌هایی که افرادی سرگرم جست و جو در دل سطل‌های زباله هستند شاید برای همه عادی به نظر برسد و روزانه می‌توانیم با آن مواجه شویم ولی این مساله علاوه بر اینکه از دیدگاه زیبایی مبلمان شهری می‌تواند خللی جدی باشد از نظر اجتماعی هم می‌تواند پدیده‌ای قابل بررسی باشد.

زباله گردی را می‌توان به عنوان آسیب اجتماعی نوین در اثر تولید بیش از حد زباله رو به رشد توصیف کرد به طوری که در ابتدا این پدیده با هدف پیدا کردن اشیای قابل استفاده یا جمع آوری ته مانده غذا برای قشر آسیب پذیری از جامعه صورت می‌گرفت اما امروزه با اجرای طرح‌های بازیافت و تغییر مدیریت شهری به عنوان یک شغل نیز مورد استقبال اشخاص قرار گرفته است که در واقع شغلی کاذب است که برخی از سر ناچاری به آن روی می‌آورند.

تولید روزانه ۲۴۰ تن زباله در بروجرد

رئیس شورای شهر بروجرد گفت: در بروجرد روزانه ۲۴۰ تن زباله تولید می‌شود و بطور روزانه ۶ بار زباله‌های جمع آوری می‌شوند.

موسی نیکوکار با تاکید بر اینکه همکاری مردم در کاهش تولید زباله نقش مهمی دارد، اظهارداشت: در برخی شهرها که در زمینه آموزش مردم در این خصوص کار شده است مردم نیز همکاری مطلوبی در کاهش تولید زباله داشته‌اند از جمله این شهرها شهری همچون اصفهان است که در آن روزی یکبار زباله‌ها جمع آوری می‌شوند و مردم در کاهش تولید زباله همکاری مطلوبی دارند.
وی یادآور شد: میانگین تولید زباله در بروجرد ۶۰۰ گرم و این میزان در اصفهان ۱۵۰ گرم است.

طرح تفکیک زباله‌ها هنوز تا استانداردها فاصله‌ها دارد

رئیس محیط زیست بروجرد نیز می‌گوید: روزانه بیش از ۲۰۰ تن زباله در بروجرد تولید می‌شود که با با اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا می‌توان حجم زباله‌ها را کاهش داد.

مصطفی مصطفی وند افزود: طرح تفکیک زباله تا حدودی در حال اجرا است ولی هنوز تا رسیدن به استاندارهای لازم در این طرح فاصله بسیار زیادی وجود دارد.

تحلیل جامعه شناسی پدیده زباله گردی

زباله گردی و مباحث زیست محیطی و چرایی و چگونگی محقق نشدن تفکیک زباله‌ها از مبدا موضوع مهمی است که در جای خود محل بحث مفصل دارد اما اینکه چرا گذران معیشت برخی از افراد جامعه در گرو کنکاش سطل‌های زباله است؟ به عنوان مسأله‌ای اجتماعی باید مورد توجه قرار گیرد.
با گسترش شهرنشینی معضلات و آسیب‌های جدیدی ایجاد شده‌اند زباله گردی از جمله این مشکلات است و حالا دیگر، چشم‌ها عادت کرده‌اند که افرادی را ببینند که میان سطل‌های زباله دنبال لقمه نانی هستند.

رضا بهنود که دانش اموخته دکتری جامعه شناسی است در این زمینه اظهار داشت: زباله گردی، پدیده‌ای جهانی است که در تمام جوامع وجود دارد ولی در برخی جوامع همچون جامعه ما رو به گسترش است بخصوص طی سال‌های اخیر بیشتر شده است که از ابتدا مختص کلان شهرها بوده ولی امروزه در بسیاری از شهرها و حتی شهرهای کوچک نیز با آن مواجه هستیم.

وی افزود: امروزه با توجه به رواج مصرف گرایی در بسیاری از شهرها مشکل تولید زباله بیشتر شده است و به همان نسبت پدیده زباله گردی رواج بیشتری پیدا کرده است.

بهنود با اشاره به ارتباط بین پدیده زباله گردی و مشکلات اقتصاد بیان کرد: در جوامعی که افراد با مشکلات اقتصادی و تنگناهای اقتصادی بیشتری مواجه هستند پدیده زباله گردی بعنوان شغلی کاذب رواج بیشتری یپدا می‌کند که افرادی بخصوص در مناطق حاشیه‌ای شهرها و در مناطقی محروم برای گذران زندگی و معیشت خود ناگزیر به سمت ا ین حرفه می آیند.

این مدرس دانشگاه با اشاره به اینکه اعتیاد یکی از علل گرایش افراد زباله گردی است، اضافه کرد: بیشتر افرادی که به زباله گردی روی می‌آورند از جامعه آماری معتادان هستند که به دلیل نداشتن سرپنا و رانده شدن از خانه برای امرار معاش به این سطل‌های زباله پناه می‌برند تا بتوانند به اقلامی قابل بازیافت دست پیدا کنند و با فروش آن زندگی خود را بگذرانند.

وی ادامه داد: پدیده زباله گردی علاوه بر اینکه نمایی از خشونت پنهان و فقر است از نظر بصری و زیباشناختی نیز جلوه ناخوشایندی به شهر می‌دهد که بعبارتی نشان دهنده فقدان کمبودها و نقص در حمایت‌های اجتماعی از افراد آسیب پذیر است.

این جامعه شناس یادآور شد: اگر افراد آسیب پذیر در یک جامعه مورد حمایت کارگزاران دولتی و حاکمیتی قرار گیرند و از نظر مسکن، بهداشت، آموزش، اشتغال و تحصیلات مورد حمایت‌های هر چند حداقلی قرار گیرند بر اثر کارافتادگی، از دست دان شغل و یا درگیر شدن با آسیبی اجتماعی اعم از اعتیاد ناگزیر به روی آوردن به شغل‌های کاذبی که حیثیت اجتماعی آنها را زیر سوال می‌برد نمی‌شوند.

بهنود اظهارداشت: بسیاری از جوامع این مشکل را حل کنند و دربسیاری جوامه همچون جامعه ما هنوز برای حل این مشکل به راهکاری مؤثر نرسیده است که این مساله بیانگر نقصان حمایت‌های اجتماعی است.

زباله گردی؛ جلوه‌ای از خشونت پنهان

این استاد دانشگاه یادآور شد: زباله گردی نوعی خشم پنهان فقر است و در شرایطی که خشونت جلوه‌های گوناگونی پیدا کرده است می‌توان گفت یکی از جلوه‌های پنهان خشونت، فقر و تظاهر فقر بصورت زباله گردی است که فرد علی راغم اینکه به شأن اجتماعی خود ارزش قائل است ولی به آنچنان درجه‌ای از فقر می‌رسد و در گذران معیشت خود با مشکل مواجه می‌شود که چاره‌ای جز روی آوردن به زباله گردی ندارد.

بهنود بیان کرد: در مواردی اندک مشاهده می‌شود که فردی اقدام به زباله گردی می‌کند حتی دارای تحصیلات دانشگاهی است ولی چون نتوانسته‌اند به شغلی دست یابد در مرحله‌ای از زندگی مجبور به روی آوردن به زباله گردی شده است.

وی اظهارداشت: زباله گردها را می‌توان در سطوح مختلفی تفکیک کرد در یک سطح کودکان کار، در سطحی دیگر افراد بالغ که از نظر معیشتی تحت فشار هستند و در عین حال سرپرست خانوار هستند و در سطحی بیشتر معتادان هستند.

این جامعه شناس افزود: بیشتر افراد زباله گرد بین سنین حدود ۱۶ سال تا ۵۰ سال قرار دارند که بنوعی می‌توان گفت جز جمیعت جوان به حساب می آیند و بخاطر تنگناهای اقتصادی که با آن مواجه هستند به سطل‌های زباله روی می‌آورند.

بهنود گفت: حدود ۹۵ درصد افراد زباله گرد مردان و کودکان هستند و زنان سهم کمتری در این پدیده دارند و آنهایی هم که به این سمت می‌روند در موارد بسیاری دچار مشکل اعتیاد هستند و مواردی هم وجود دارد که چون سرپرست خانوار است و به دلیل نبودن شغل مناسب بر اثر فشارهای زندگی به این سمت روی آورده است.

حدود ۴۰۰ زباله گرد در لرستان وجود دارد

این عضو شورای شهر بروجرد یادآور شد: بنا بر آماری که در خصوص تعداد افراد زباله گرد در استان لرستان اعلام شده است؛ حدود ۴۰۰ زباله گرد در لرستان شناسایی شده و وجود دارد که بطور تقریبی سهم بروجرد از این تعداد حدود ۱۰۰ نفر است.

و ی اضافه کرد: میزان تولید زباله در ایران در مقایسه با میانگین جهانی هفت تا هشت برابر بیشتر است.

این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه مساله زباله گردی و ساماندهی آن تنها بر عهده شهرداری‌ها نیست، گفت: این مساله بنوعی با تفکیک زباله از مبدا که با فرهنگ سازی در خانواده‌ها باید آغاز شود و همچنین با مساله بازیافت زباله که از سوی شهرداری‌ها باید مورد توجه قرار گیرد مرتبط است.

بهنود ادامه داد: زباله گردی بعنوان یک پدیده اجتماعی برای ساماندهی آن بسیاری از دستگاه‌ها و نهادهای مختلف باید با همکاری و تعامل با همدیگر نسبت به کاهش ان اقدام کنند.

وی بیان کرد: از بین بردن این پدیده بطور مطلق حتی در جوامع توسعه یافته هم امکان پذیر نیست اما دست کم در جوامعی همچون جامعه ما می‌توان با همکاری که بین دستگاه‌های مختلف وجود دارد هر کدام به فراخور مسئولیتی که در این حوزه دارند نسبت به کاهش آن باید اقدام کنند.

عضو شورای شهر بروجرد اظهارداشت: پدیده زباله گردی در برخی از کلان شهرها بعنوان طلای کثیف ممکن است به تجارت‌های فوق العاده ای هم رسیده باشد ولی بطور یقین در جوامعی و شهرهای کوچک‌تر از جمله بروجرد بیانگر یک پدیده اجتماعی برخواسته از آسیب‌های اجتماعی است که از نظر دیداری و زیبایی شناختی نیز جلوه زشتی به شهرها می‌دهد.

۱۹۲۰/‌۷۲۷۳