در مسیر تهران هوشمند

طی سالیان اخیر، تعاریف زیادی در مورد شهر هوشمند ارائه شده است. اگر چه در تعاریف اولیه تأکید بیشتری بر فناوری وجود داشت اما به مرور زمان و با کسب تجربه در شهرهای بزرگ دنیا، تعابیر عام‌تری برای شهر هوشمند شکل گرفت به نحوی که امروزه افزایش کیفیت زندگی و شهروندان شادتر هدف نهایی شهرهای هوشمند هستند. شهر هوشمند مفهومی فراگیرتر از شهر الکترونیک بوده و صرفاً به معنای وارد کردن تجهیزات و خدمات الکترونیکی در فرآیندهای ارائه خدمات شهری نیست. در شهر هوشمند، مواجهه فعالانه، سریع و پیشگیرانه با چالش‌های شهری اعمال می‌شود.در سال‌های اخیر ایده شهر هوشمند با بحث پایداری درهم تنیده شده و ابعاد زیست محیطی و اجتماعی آن نیز در کنار جنبه اقتصادی آن اهمیت یافت است. به عبارت دیگر، شهر هوشمند ترکیب استفاده از فناوری به منظور رسیدن به اهداف پایدار است. شهرها در این مسیر به ظرفیت‌سازی برای بخش خصوصی توانمند و نوآور و همچنین استارتاپ‌ها و بنگاه‌های کوچک پرداخته‌اند. بدین منظور، شهر هوشمند و تحول هوشمند دربردارنده فرهنگ مبتنی بر نیروی انسانی و استعدادهای نهفته، ساختار مبتنی بر فرآیندهای نوآورانه و زیرساخت مبتنی بر فناوری‌های نوظهور و پیشران است. تهران بر اساس برآوردهای صورت گرفته، تا سال ۲۰۲۵ میلادی به یکی از ۳۰ ابرشهر پرجمعیت جهان تبدیل خواهد شد. تهران در حالی تأمین‌کننده ۴۸ درصد بودجه کشور بوده و سهم بیش از ۲۵ درصدی در اقتصاد کشور دارد که روند فزاینده توسعه شهرنشینی در آن منجر به چالش‌هایی نظیر تغییرات اقلیمی ناشی از افزایش مصرف انرژی، آلودگی هوا و افزایش ترافیک شده و رتبه کیفیت زندگی در آن را به شدت کاهش داده است. امروز، تهران با چالش‌های متعددی دست به گریبان است و می‌توان این شهر را کانون تلاقی مسائل و چالش‌های چند بعدی و در هم تنیده دانست. از منظر آمار و ارقام، امروز تهران با جمعیتی در حدود ۹ میلیون نفر، در رتبه ۱۹۹ از نظر کیفیت زندگی در سطح جهانی قرار دارد. اکنون، درصد قابل تاملی از بافت مسکونی تهران ناپایدار و ناایمن است و شهروندان بسیاری از آلودگی‌های زیست محیطی و حضور در ترافیک ناراضی هستند. همه اینها در حالی است که میزبانی تهران از سازمان‌ها و ارگان‌های حاکمیتی و دولتی در کنار ساختار اداری سنتی شهرداری، موجب افزایش هزینه‌های شهر و زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات جزیره‌ای شده و تلاش‌ها برای مدیریت شهری یکپارچه شهری را به معضلی جدی برای رسیدن به یک شهر مدرن بدل کرده است. در همین راستا، تدبیر ایجاد «شورای راهبردی تهران هوشمند» و تدوین برنامه «تهران هوشمند» به منظور ارائه راه‌حل‌های جدید و عملیاتی اندیشیده شده و تلاش می‌کند سه ویژگی «هزینه‌محور نبودن»، «ظرفیت‌ساز بودن» و «آینده‌نگری» را برای چشم‌انداز تهران هوشمند به عنوان شهری با سطح کیفیت زندگی روزافزون بر مبنای توسعه مشارکت‌های شهروندی، عمومی و خصوصی و جایی برای زندگی سلامت و شاد، با رفت و آمد روان، زیرساخت‌های یکپارچه، برخوردار از مدیریت شهری کارآمد و اقتصادی پویا، مهیا کند.مطالعه تاریخچه پیشرفت شهرهای بزرگ جهان نشان می‌دهد که حرکت به سوی «شهر هوشمند» راهکار اصلی برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان است. مطالعه راهکارهای جهانی و بررسی وضعیت کنونی تهران، بیانگر این واقعیت هستند که تهران نیازمند «حرکت به سمت درآمد پایدار و کاهش تراکم‌فروشی»، «کاهش هزینه اداره شهر» و «مدیریت مبتنی بر داده» برای حرکت به سمت مفهوم شهر هوشمند است و با این کار – بر اساس مطالعات معتبر جهانی – امکان ارتقای ۱۰ تا ۳۰ درصدی کیفیت زندگی شهروندان فراهم خواهد شد.