ایران؛ قربانی موقعیت جغرافیایی

زلزله، سیل،آتش فشان و تمام حوادث طبیعی که در جهان رخ می‌دهد لازمه ادامه حیات کره زمین و در نهایت ادامه زندگی موجودات زنده است .اما مسئله ای که آن را تبدیل به بلایای طبیعی می کند فعالیت های غیر اصولی انسان‌هاست؛ساختن خانه ها در نزدیکی و گاها روی گسل و در مناطق زلزله خیز،ساخت محل اسکان یا کارخانه ها در کنار منابع آبی که احتمال سیل در آن قطعی است،تغییر کاربری زمین ها و از بین بردن مسیل ها همه و همه دست به دست هم می دهند تا حوادث طبیعی زمین تبدیل به بلایا و فجایع زیست محیطی شوند.

همانطور که خداوند متعال در قران کریم آیه 41 سوره روم می فرمایند: «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ... »

به خاطر کارهایى که مردم انجام داده‌اند، فساد در خشکى و دریا آشکار شده است...

ایران،کشوری که در تاریخ بلایای طبیعی ،زلزله های بزرگی را ثبت کرده و تلافات جانی و مالی بسیاری را پشت سر گذاشته و پیش رو دارد.

تاثیر موقعیت جغرافیایی ایران در وقوع زلزله

ایران از لحاظ جفرافیایی در منطقه‌ای واقع شده است که صفحه‌های تکتونیک در آن منطقه به همدیگر برخورد می‌کنند. به طور مشخص صفحه تکتونیک عربستان که به طرف شمال حرکت می‌کند. وقتی این صفحه با صفحه تکتونیک اوراسیا برخورد می‌کند، این برخورد باعث تغییراتی در پوسته زمین می‌شود و ایران دقیقا در ناحیه برخورد این دو صحفه تکتونیک قرار دارد.

آیا امکان وقوع زلزله در فصل‌های مشخصی از سال بیشتر است؟

به طور کل، فصل مشخصی برای زلزله وجود ندارد. یعنی زلزله‌ در تمامی اوقات سال می‌تواند رخ دهد. اما در برخی نقاط دنیا، مثلا در ایالت کالیفرنیا در آمریکا مشاهده شده که وقتی باران‌های فصلی و برف می‌آید، اینها باعث می‌شود که زلزله‌های کوچکی رخ دهد.

اطلاعاتی که در این زمینه وجود دارد این است که وزن برف و باران در فصل‌های مشخصی باعث می‌شود مقداری فشار در مناطق کوهستانی کالیفرنیا وارد شود و این مناطق کوهستانی را اندکی به طرف پایین هل می‌دهد. این فشار معمولا باعث می‌شود که در این منطقه به اندازه نیم تا یک سانتی پایین می‌رود که از لحاظ زمین‌شناسی می‌تواند مقدار زیادی باشد.

در تابستان وقتی که مقدار زیادی از این برف آب می‌شود و به طرف پایین کوه‌ها حرکت می‌کند، باعث می‌شود که پوسته زمین به حالت اولی برگردد. این برگشت دوباره زمین به بالا، می‌تواند باعث ایجاد زلزله در گسل‌های فعال دور و بر شود. اما زلزله به وجود آمده از آن بزرگ نیست. بین دو تا دو و نیم درجه هستند که خطرناک نیستند.

زلزله هایی که ایران را عزادار کرد
رودبار، منجیل

۳۱ خرداد ۱۳۶۹ زلزله ای ۷٫۳ ریشتری، استان های گیلان و زنجان را لرزاند. در این زلزله بیش از ۳۵٬۰۰۰ نفر کشته، ۵۰۰٬۰۰۰ نفر بی خانمان شدند.
پنجشنبه ۳۱ خردادماه ۱۳۶۹ (برابر با ۲۱ ژوئن ۱۹۹۰ ) ۳۰دقیقه بامداد به وقت ایران،زمانی که خیلیها برای دیدن فوتبال جام جهانی ۱۹۹۰ بیدار بودند زلزله ای به بزرگی بیش از ۷ ریشتر ،در نزدیکی شهر رودبار و روستاهای اطراف در استان گیلان و شمال غرب استان زنجان در ناحیه طارم علیا در شمال ایران اتفاق افتاد.
ین زمین لرزه تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری از مرکز زمین‌لرزه موجب خسارات جانی و مالی فراوانی شد. ارتعاشات حاصل از امواج لرزه‌ای در استان‌های زنجان و گیلان و در بخشهایی از استان‌های آذربایجان شرقی، تهران، مرکزی، مازندران، سمنان، همدان و کردستان به مدت حدود ۶۰ ثانیه احساس شد و موجب وحشت عمومی و فرار مردم به خیابان ها شد.

این زمین‌لرزه علاوه بر روستاهای منطقه چندین شهر مهم کشور را نیز تحت تاثیر خودش قرار داد. در پی این زمین لرزه علاوه بر آن که حدود ۳۵٬۰۰۰ نفر از هموطنانمان جان خود را از دست دادند، بیش از ۲۰۰٬۰۰۰ واحد مسکونی تخریب شد و خسارات فراوانی به تأسیسات و اماکن عمومی در استانهای گیلان و زنجان وارد آمد و حدود ۵۰۰٬۰۰۰ نفر بی خانمان شدند.عکس های آن روزها سیاه وسفیدند ولی عمق فاجعه ودرد مردم را به خوبی نشان می دهند.

بوئین زهرا، آوج
زمین لرزه ای در تاریخ ۱ تیر سال ۱۳۸۱ در بوئین‌زهرا ساعت ۷٫۲۸ دقیقه صبح رخ داد. مرکز این زمین لرزه در نزدیکی شهرستان بوئین‌زهرا و چنگوره در جنوب استان قزوین بود. بزرگی زمین‌لرزه ۶٫۵ ریشتر اندازه‌گیری شده است. در زمین‌لرزه بوئین‌زهرا دست‌کم ۲۶۱ نفر کشته و ۱۵۰۰ تن دیگر نیز زخمی شدند. این زلزله ۲۰ پس‌لرزه داشت.

به‌گزارش پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله (IIEES)، این زمین‌لرزه در تهران هم که در ۲۹۰ کیلومتری شرق مرکز زمین‌لرزه قرار داشت،به‌خوبی احساس شد. بیشتر خانه‌های تخریب شده در منطقه زمین‌لرزه از جمله منازل یک‌طبقه با ساختار بنایی بودند که کمابیش همگی فروریختند. کندی مسئولین امر در رسیدگی به قربانیانی که نیازمند کمک بودند، خشم مردم محلی را برانگیخت. ساکنین آوج از سر ناامیدی، به پرتاب سنگ به‌سمت اتوموبیل وزیر کشور وقت و کاروان همراه وی در زمان بازدیدشان از مناطق آسیب‌دیده پرداختند.

کرمان، بم
زمین‌لرزه‌ای به شدت ۶٫۶ ریشتر که در ساعت ۵:۲۶ بامداد ۵ دی ۱۳۸۲ شهر بم و مناطق اطراف آن در شرق استان کرمان را لرزاند.شهری که ۹۰ هزار نفر جمعیت داشت تنها یک سوم از ساکنانش سالم ماندند و در آمار رسمی و خوش بینانه ۲۶ هزار ۲۷۱ نفر کشته، ۳۰ هزار نفر زخمی و هزاران زن و کودک بی سرپرست شدند.

به معنای واقعی ۷۰ درصد شهر بم کامل از بین رفت و تراژدی رقم خورد که هنوز پس لرزه هایش دل مردم شهر بم را می لرزاند و به گفته مدیرکل بهزیستی کرمان پس لرزه های روحی و روانی بم هنوز هم در این شهر قربانی می گیرد.

۲۶٬۰۰۰ و ۲۷۱ نفر که شب قبل سر بر بالین گذاشته بودند روز بعد بیدار نشدند و جمعیت قبرستان این شهر در یک روز چندین برابر شد.ارگ بم یکی از بناهای مهم تاریخی این شهر بود که برای بسیاری از مردم ایران به لحاظ قدمتش ارزش دارد اما برای مردم بم نماد زنده بودن شهر است.
بعد ار تخریب ارگ بم بر در اثر زلزله، کشورهای بسیاری به بازسازی آن کمک کردند. از جمله، ایرینا بوکووا، دبیر کل یونسکو که در بازدید دوره‌ای از اماکن تاریخی ۸ اردیبهشت ماه ۹۳ به بم رفته بود گفت: «یونسکو نخستین سازمانی بود که پس از زلزله بم به این شهر آمد. من آثار تاریخی استان کرمان و بم را به خوبی می‌شناسم. در مورد ارگ بم نیز اقدامات کارشناسان آغاز شده و تا سال ۲۰۱۷ ادامه دارد. برای جذب حمایت‌های مالی کشورهای خارجی بیش از پیش تلاش می‌کنیم و در این راستا از صندوق امانی ژاپن و سایر کشورها استفاده می‌کنیم.ژاپن و ایتالیا نیز هر کدام یک میلیون دلار برای بازسازی ارگ بم هزینه کرده‌اند.»

کرمانشاه،سرپل ذهاب

۲۱ آبان ۱۳۹۶، در ساعت ۲۱٫۴۸ دقیقه شب زمین لرزه ای به بزرگی ۷٫۳ استان کرمانشاه - حوالی ازگله را لرزاند. این زلزله در عمق ۱۱ کیلومتری زمین و نزدیک شهرهای ازگله، تازه آباد و باینگان بوده است. زلزله در همدان، اراک، زنجان، اهواز، ایلام، سنندج، کرمانشاه، تبریز، ارومیه، اردبیل و چند شهر دیگر نیز احساس شده بود.

برخی خبرها همچنین از وقوع زلزله در استان‌های مرکزی، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان غربی، کردستان، بوشهر و خوزستان حکایت دارد.زلزله شدید در ایلام ‌مردم را سراسیمه به خیابان‌ها کشاند.در پی وقوع زمین لرزه بسیار شدید در قصرشیرین برق این شهرستان مرزی قطع شد و مردم در خیابان‌ها سرگردان شدند.

این ها برخی از زلزله های مهیب و دهشتناک سال های اخیر کشورمان است. همانطور که پیش تر نیز گفته شد ایران جزو مناطق زلزله خیز جهان است و حتما در سال های آتی باز هم زلزله های دیگری را نیز شاهد خواهیم بود. به عقیده کارشناسان بهترین راه حل برای کاهش تلفات زلزله عدم ساخت و ساز در مکان های نزدیک به گسل های فعال و حتی غیرفعال به شمار می رود. همچنین نو سازی و ایمن سازی بناهای فرسوده نیز راه حل دیگر و البته پر هزینه تری است که باید به آن نیز توجه داشت.