تاثیر اخراج چهره‌های مهم از حزب حاکم ترکیه

دیشب شورای مرکزی حزب عدالت و توسعه به ریاست رجب طیب اردوغان رهبر این حزب٬ نشست مفصلی به مدت 4 ساعت و 40 دقیقه برگزار کرد و در این نشست٬ موضوعاتی مورد بررسی قرار گرفت که شاید مهم‌ترین آن رسیدگی به وضعیت مخالفین داخلی حزب بود. مخالفینی که معتقدند حزب حاکم ترکیه در شرایط مطلوب و ایده‌آلی نیست و باید به سمت اصلاحات برود. اما اردوغان و اتاق فکر حزب با این انتقادات به شدت مقابله می‌کند.

بر اساس بیانیه کوتاهی که از سوی حزب حاکم ترکیه منتشر شده٬ اعضای شورای مرکزی مدیریت حزب در نشست دیشب با اجماع آراء٬خواهان آن شدند که اسامی داوداوغلو و سه نماینده سابق٬ برای تکمیل فرایند اخراج قطع٬ در اختیار کمیته دیسیپلین داخلی آکپارتی گذاشته شود.

احمد داوداوغلو وزیر امور خارجه اسبق٬ نخست وزیر اسبق و رهبر سابق حزب عدالت و توسعه و نماینده سابق قونیه٬ همراه با آیهان صفر اوستون٬ سلجوق اُزداغ و عبدالله باشجی٬ چهار فردی هستند که در مورد اخراج آنان تصمیم‌گیری شد. این شورا همچنین ندیم یامالی رئیس سابق شاخه آنکارای حزب و سلیم تمورجی رئیس سابق شاخه استانبول را مستحق اخراج قطعی دانسته است.

عبدالقادر سلوی از روزنامه‌نگاران نزدیک به اردوغان که چندین سال در ینی شفق ارگان فکری آکپارتی قلم می‌زد و حالا در روزنامه حریت می‌نویسد٬ بر این باور است که اردوغان با سخنرانی تند خود در قونیه زادگاه داوداوغلو نشان داد که به دنبال اخراج اوست.

سلوی همچنین به این موضوع اشاره کرده که تحولات سیاسی جدیدی در حزب عدالت و توسعه در راه است. او در این مورد نوشته است: «قبلا گفته بودم که اردوغان در پاییز امسال٬ تغییرات چندانی نخواهد داد. اما حالا اطلاعات دیگری دارم و می‌دانم که اردوغان در روزهای تعطیلات و استراحت بعد از عید قربان٬ با تعدادی از دوستان نزدیک و مشاورین امین خود دیدار کرده و دو نسخه برای ایجاد تغییرات مدنظر دارد: 1. تغییر معاونین خود در آکپارتی و تغییر 4 تا 6 وزیر در کابینه. 2. انجام تغییرات بنیادین در حزب و ایجاد یک هیجان اجتماعی بزرگ. راستش را بخواهید فعلا کسی نمی‌داند اردوغان کدامیک از این دو گزینه را ترجیح خواهد داد.» علاوه بر سلوی٬ بسیاری دیگر از تحلیل‌گران موافق و مخالف اردوغان بر این باورند که یکی از مهم‌ترین مسائل و دغدغه‌های اردوغان در دست زدن به اصلاحات حزبی٬ در نظر گرفتن دو مساله مهم است: اول٬ مقابله با گل٬ داوداوغلو٬ باباجان و افراد نزدیک به آنها. دوم٬ دشواری تصمیم‌گیری در مورد برات آلبایراک داماد ارشد اردوغان که پست وزارت مالی و دارایی را در اختیار دارد و اقدامات او محل انتقادات فراوان است.

احمد داوداوغلو که سابقا از او به عنوان مغز متفکر تصمیمات استراتژیک آکپارتی و معمار سیاست خارجی ترکیه نام برده می‌شد٬ چند ماه پیش یک مانیفیست طولانی 15 صفحه‌ای نوشت و در آن٬ انتقادات فراوانی را متوجه اردوغان و حزب عدالت و توسعه کرد.

داوداوغلو در آن متن٬ در حوزه‌هایی همچون دموکراسی٬ آزادی بیان٬ حقوق شهروندی٬ تلاش و فعالیت حزبی به جای تملق و رانت‌خواری و نواقص نظام ریاستی مطرح کرد. اما در سراسر این متن٬ بیش از 25 بار از عبارت «حزب ما» استفاده کرد و نشان داد که خود را از آکپارتی جدا نمی‌داند. او امیدوار بود که اردوغان به مانیفیست انتقادی‌اش توجهی نشان دهد و برخی انتقادات را بپذیرد. اما اردوغان و یاران او در برابر این نامه سکوت اختیار کردند.

رفته رفته دامنه اختلافات داوداوغلو٬ اردوغان و آکپارتی گسترده‌تر شد و او برای جمع‌آوری نیرو و تاسیس یک حزب جدید٬ راهی بسیاری از استان های ترکیه شده و سخنرانی کرد. اردوغان نیز داوداوغلو٬ گل٬ باباجان و داوداوغلو را خائن دانسته و اعلام کرد: «در دفاتر و آرشیوهای حزبی ما٬ اطلاعاتی موجود است که روزی آنها را منتشر می کنیم تا همه بدانند چه کسی از کجا آمده و به دنبال چه چیزی بوده است.»

داوداوغلو خیلی زود به این تهدید اردوغان واکنش نشان داده و گفت: «هر اطلاعاتی دارید رو کنید. ما در مورد مبارزه با ترور چیزهایی می دانیم که اگر افشا کنیم٬ خیلی ها روی آن را نخواهند داشت در چشمان ملت نگاه کنند.»

داوداوغلو حتی در مصاحبه با برخی رسانه‌ها به یکی از مواضع اردوغان اشاره کرد که دروغ او را نشان می‌دهد. اردوغان در سال 2015 و در مورد توافق معاون نخست وزیر با نمایندگان کُرد وابسته به پ.ک.ک در کاخ دلماباغچه گفته بود: «من اصلا در جریان این توافق نیستم و چیزی را که در جریان آن نبوده‌ام٬ به عنوان یک توافق٬ تایید نمی کنم.»

اما داوداوغلو گفت: «خود اردوغان٬ بر روی یک کاغذ آ 4 مشخص کرد که در آن نشست٬ در برابر دوربین عکاسان٬ چه کسی کجا بنشیند و چه چیزی گفته شود. او از همه چیز خبر داشت.»

داوداوغلو پس از برکنار شدن 3 تن از شهرداران کُرد به اتهام همکاری با پ.ک.ک٬ این تصمیم وزارت کشور را زیر سئوال برده و آن را توهین به اراده رای دهندگان دانست.

کشمکش بین داوداوغلو-اردوغان ادامه پیدا کرد و او در روزهای اخیر در گفتگو با رسانه‌ها اعلام کرد: «ما از قطار آکپارتی پیاده نشدیم٬ ما را هل دادند.» این سخن معنی دار داوداوغلو نشان‌دهنده آن است که او اساسا از همان روزهای نخست حضور در آکپارتی نیز تحت فشار بود و یک عضو ناخواسته به حساب می‌آمد. چرا که موسس حزب نبود و پله‌های ترقی را با سرعتی بیش از دیگران٬ طی کرده بود.

فهمی کورو از روزنامه‌نگاران قدیمی و پیشکسوت ترکیه که در ترکیه٬ آمریکا و انگلیس سابقه‌ رفاقت طولانی با عبدالله گل داشته و برادرش نیز از دیپلمات‌های مهم دولت بوده٬ در مورد اخراج داوداوغلو نوشته است: «این اقدام آکپارتی٬ یادآور اتفاقات دوران انقلاب فرانسه است. آری انقلاب سر فرزندانش را می خورد و همان گونه که ماکسیمیلیان فرانسوا روبسپیر٬ دوست نزدیک خود ژرژ ژاک دانتون را زیر تیغ گیوتین فرستاد٬ حالا همین رویداد به شکلی دیگر در ترکیه نیز تکرار شده است. این در حالی است که من از نزدیک دیدم که واقعا داوداوغلو تمایلی به کار سیاسی و اجرایی نداشت. او جوانانی را در دانشگاه انتخاب کرده و در حال پرورش آنها بود و عبدالله گل و طیب اردوغان با اصرار فراوان توانستند داوداوغلو را به ترک دانشگاه اقناع کنند.»

اخراج داوداوغلو از حزب عدالت و توسعه٬ یک نماد سیاسی معنی‌دار است. داوداوغلو در حالی که نماد یک چهره دانشگاهی دارای تفکر انتقادی است٬ در عین حال ویژگی نیز دارد که موقعیت او را در برابر هجمه‌های اردوغان٬ ضعیف می کند. آن ویژگی٬ این است که داوداوغلو٬ برخلاف گل و باباجان٬ در حوزه سیاست٬ فرد قدیمی و ریشه‌داری نیست و حتی نصف آنان نیز محبوبیت و جایگاه اجتماعی ندارد و حمله به داوداوغلو٬ بسیار آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از حمله به گل و دیگران است.

حالا هم اخراج احمد داوداوغلو٬ نمونه‌ای از مواضع رادیکال و رفتارهای نمادین اردوغان و حزب عدالت و توسعه برای حفظ وضعیت موجود و مقابله با مخالفین داخل حزب است.

حزب عدالت و توسعه در شرایط کنونی٬ همچنان بر بطلان سیاست و گفتمان آکپارتی منهای اردوغان پافشاری می کند و شواهد نشان می دهد که حزب حاکم ترکیه٬ به بیان نظارت متفاوت و مخالف٬ مجال نخواهد داد.