نگاهی به چالش‌های گردشگری دینی

در این نشست که ظهر سه‌شنبه_۱۴ بهمن‌ماه در سالن جلسات معاونت فرهنگی جهاد دانشگاهی اصفهان برگزار شد، روح‌اله صفری، مشاور رییس جهاد دانشگاهی اصفهان، از مریم زینلی، کارشناس گردشگری‌ای که از سال ۱۳۸۱ در مجموعه تاریخی، فرهنگی و مذهبی تخت فولاد فعالیت داشته خواست تا تعریفی از گردشگری مذهبی یا دینی ارائه کند و او، به‌صورت مصداقی چنین پاسخ داد: یکی از اصلی‌ترین فضاها در بحث گردشگری مذهبی گورستان‌ها هستند و تخت فولاد از این نظر، یک مجموعۀ غنی با ظرفیت بسیار بالاست. ما برای اولین بار در سال ۱۳۸۲ گروهی را برای بازدید به این مجموعه تاریخی فرهنگی مذهبی بردیم و متوجه شدیم که خیلی از نیازها در این زمینه دیده نشده است.

زینلی خاطرنشان کرد: در اولین قدم از غلامرضا نصراللهی که اطلاعات وسیعی از قبرستان تخت فولاد داشت، خواستیم که در بحث تعیین محور گردشگری برای این مجموعه به ما کمک کند و در ادامه به این نتیجه رسیدیم که باید دوره‌های آموزشی تخت فولاد شناسی را نیز برگزار کنیم.

این کارشناس ارشد رشتۀ تاریخ با بیان اینکه قدم‌های مثبتی برای مورد توجه قرار دادن یک قبرستان به‌عنوان جاذبۀ گردشگری در اصفهان برداشته‌شده، یادآور شد که بحث گردشگری مذهبی در تخت فولاد هنوز جای کار دارد.

علیرضا مساح، رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان نیز که در این نشست حضور داشت، در ادامه اظهار کرد: می‌توان گفت قدیمی‌ترین نوع گردشگری در ایران، گردشگری مذهبی یا دینی است؛ چنان‌که آتشکده‌هایی ویژه اقشار مختلف مثل کشاورزان در کشور وجود داشته و در ایام خاصی از سراسر ایران به سمت این آتشکده‌ها حرکت می‌کردند.

او با اشاره به اینکه حرکت به سمت مقصد روحانی با تزکیه نفس و تلاش برای نزدیک شدن به مبدأ مقدس همراه بوده و هست، گفت: معمولاً زائران یا گردشگران مذهبی گروهی سفر می‌کنند و در این سفر، به محیط پیرامون خود کمتر لطمه می‌زنند و به یکدیگر کمک می‌کنند. ضمن اینکه این نوع گردشگری تمام طبقات اجتماع را شامل می‌شود، چنان‌که در برخی روایات آمده برای تأمین هزینه زیارت حرم اباعبدالله می‌توان قرض هم گرفت و این محرک‌ها را باید تقویت کرد.

رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان خاطرنشان کرد که گردشگری مذهبی مختص مکان نیست و می‌تواند پیرامون یک رویداد آیینی مثل نخل گردانی یا چک‌چک و.. نیز شکل بگیرد.

بعد از ایراد این سخنان، روح اله صفری گفت: به نظر می‌رسد که ما در دین اسلام، کمتر توانسته‌ایم گردشگران را به دیدن مناسک و امکان مذهبی‌مان دعوت کنیم و باید به دنبال چرایی آن باشیم.

زینلی، در واکنش به این سخن اظهار کرد: در طول تاریخ نگاه انحصاری به برخی مسائل در اندیشه اسلامی وجود داشته است اما در حال حاضر می‌بینیم که گردشگری مذهبی، سایر شاخه‌های گردشگری شهری مثل مشهد را تحت‌الشعاع قرار داده و زمانی که به دنبال شناساندن و شناختن این نوع گردشگری برویم آن نگاه انحصاری نیز تغییر خواهد کرد.

صفری، این چالش را ناشی از فقدان گفتگو دانست و خاطرنشان کرد که با توجه به فقه پویای شیعه این مسائل قابل‌حل است؛ به‌ویژه که موجب اصلاح تفکرات اشتباه در مورد شریعت اسلام هم می‌شود.

مساح، نیز یادآور شد که با توجه به حضور گردشگر در اماکنی مثل مسجد شیخ لطف‌الله و مجاز بودن عکس‌برداری از این مکان‌های مذهبی، تحول نگاه ایجادشده است اما اسلام هراسی و ایران هراسی رسانه‌های خارجی از یک‌سو و برنامه‌ریزی نداشتن از سوی دیگر، موجب شده که نتوانیم از تمام ظرفیت‌های اماکن مذهبی در حوزه گردشگری استفاده کنیم.

مشاور فرهنگی رییس جهاد دانشگاهی اصفهان در ادامه، دربارۀ ضرورت اصلاح نگاه تبعیض‌آمیز به گردشگران سخن گفت و توضیح داد: گردشگران عراقی، پاکستانی و افغانستانی نیز به‌اندازه سایر گردشگران غربی، چه‌بسا بیشتر، برای ایران سودآور هستند و باید در برنامه‌ریزی‌ها به همۀ آن‌ها به یک‌میزان توجه کرد.

رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان نیز دیگر چالش گردشگری مذهبی کشور را نداشتن شناخت کافی نسبت به بازارهای این نوع از صنعت توریسم دانست و گفت: متأسفانه تصور ما از گردشگر، صرفاً گردشگر غربی است و برای شرقی‌ها یا مسلمانان دیگر کشورها برنامه‌ریزی جدی‌ای انجام نداده‌ایم، ضمن اینکه در تعیین قیمت بلیت و... برای گردشگران فقط به دلار و یورو توجه می‌کنیم درحالی‌که این نگاه بسته به واحد پول گردشگر باید متغیر باشد.

مساح، توجه به گروه‌های کوچک گردشگران را متذکر شد و توضیح داد که اگر یادگاری‌های کوچکی از حرم زینبیه اصفهان تهیه کنیم، می‌توانیم توجه بسیاری از گردشگران کشورهای همجوار را به این مکان جلب کنیم.

او برای بیان تفاوت حس امنیت و امنیت، مثال زد: هیچ‌کس نمی‌گوید کنار برج ایفل ناامن است درحالی‌که این مکان بسیار ناامن است اما مسئولان فرانسه با توجه به آمار گردشگران متوجه شده‌اند که چینی‌ها و آلمانی‌ها بیشترین مخاطبان این مکان هستند. به همین دلیل با پلیس این کشورها وارد مذاکره شده‌اند و همواره افرادی با لباس پلیس این دو کشور در کنار برج ایفل مستقر هستند. وقتی گردشگران چینی و آلمانی هم‌وطنان خود را در لباس پلیس می‌بینند و می‌توانند سؤالاتشان را از آن‌ها بپرسند، احساس امنیت می‌کنند. همین اقدام ساده باعث شده که ورودی گردشگر از این دو کشور به پاریس تا دو برابر افزایش داشته باشد.

رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان بر ضرورت برنامه‌ریزی و کنار گذاشتن نگاه دفعی به گردشگران تأکید کرد و گفت: باید توانایی آن را داشته باشیم که از گردشگران کشورهای مختلف به درآمدزایی برسیم.

پس از طرح این اظهارات، زینلی، کارشناس گردشگری، خاطرنشان کرد که ما هنوز به معنای دقیق با ظرفیت‌های گردشگری مذهبی و کارکردهای آن آشنا نیستیم و آیین‌های سنتی ما که بخشی از میراث ناملموس‌اند و می‌توانند به جذب گردشگر کمک کنند، آن‌قدر نادیده گرفته‌شده‌اند که در حال فراموش‌شدن هستند.

او خالی شدن این مناسک از روح معنوی را نیز دیگر آسیب موجود دانست و تصریح کرد: پرداختن به فلسفۀ شکل‌گیری آیین‌ها موجب می‌شود که مرز خرافه و سنت‌های حسنه مشخص شود.

این دانش‌آموختۀ تاریخ، در پایان سخنان خود گفت: تفاوت نگاه متولیان بناهای مذهبی، از دیگر چالش‌های موجود در زمینه گردشگری مذهبی است که باعث شده حفظ و نگهداری بنا با مشکل مواجه شود و قادر به ارائه خدمات شایسته به گردشگر نباشیم.

رئیس اداره گردشگری سازمان فرهنگی اجتماعی و ورزشی شهرداری اصفهان هم با جمع‌بندی اظهارات بیان‌شده، خاطرنشان کرد که شناسایی ظرفیت‌ها، اطلاع‌رسانی مناسب، شناسایی مخاطب و تولید محتوای مبتنی بر روایت، نیازهای رونق گردشگری مذهبی در کشور و اصفهان است.

روح اله صفری نیز با اشاره به اینکه تنها نباید از دولت در این زمینه انتظار داشت، اظهار کرد: بخش خصوصی و آژانس‌های گردشگری باید به همان میزان که بر فرستادن گردشگر از ایران به دیگر کشورها تمرکز دارند، به جذب گردشگر از کشورهای دیگر نیز توجه داشته باشند و برای آن برنامه‌ریزی کنند.

انتهای پیام