فهم حقیقت شب های قدر/ علت مخفی بودن شب قدر درک بیشتر عظمت آن است

به گزارش خبرنگار قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، شب قدر به عنوان یکی از اسرار بزرگ الهی مطرح است ولی با این وجود، می‌دانیم که این شب در یکی از شب‌های ماه مبارک رمضان قرار دارد. این را از آیات قرآن کریم و احادیث رسیده از ائمه اطهار (ع) می‌توان به دست آورد و درک کرد،در این مورد احتمالاتی داده شده است. از یک طرف طبق تفاسیر قرآن کریم و برداشت‌هایی که از احادیث ائمه اطهار (ع)داریم، به نظر می‌رسد که احتمال دارد علت مخفی بودن شب قدر در بین همه شب‌های ماه مبارک رمضان آن باشد که مردم توجه بیشتری نسبت به این شب عظیم داشته باشند و منزلت و عظمت آن را درک کنند. لذا در این خصوص با حجت الاسلام سید مهدی محمودی، مدیر مدرسه علمیه امام جعفر صادق(ع) گفتگویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.

چه اسرار و وقایعی در شب قدر نهفته است؟

شب قدر تنها موردی نیست که در دین اسلام به صورت مخفیانه مطرح شده است و رمزی در آن است. امور دیگری هم اینگونه هستند و همه این‌ها حکمتی دارد که تنها خدای متعال و اولیا و انبیای الهی از آن آگاهی دارند. به عنوان مثال خداوند اسم اعظم خود را از مردم پنهان نگه داشته تا بندگانش همه اسماء الهی را محترم بدانند. به همین صورت شب قدر را هم در بین همه شب‌های ماه رمضان مخفی نگه داشته تا انسان‌ها حرمت تمام شب‌های این ماه را حفظ کنند.

در واقع شب قدر به عنوان یکی از اسرار بزرگ الهی مطرح است ولی با این وجود، می‌دانیم که این شب در یکی از شب‌های ماه مبارک رمضان قرار دارد. این را از آیات قرآن کریم و احادیث رسیده از ائمه اطهار (ع) می‌توان به دست آورد و درک کرد،
در این مورد احتمالاتی داده شده است. از یک طرف طبق تفاسیر قرآن کریم و برداشت‌هایی که از احادیث ائمه اطهار (ع)داریم، به نظر می‌رسد که احتمال دارد علت مخفی بودن شب قدر در بین همه شب‌های ماه مبارک رمضان آن باشد که مردم توجه بیشتری نسبت به این شب عظیم داشته باشند و منزلت و عظمت آن را درک کنند. به همین دلیل بیشتر تلاش می‌کنند تا از لحظه لحظه آن استفاده کنند.

از سوی دیگر وقتی ندانیم که شب قدر، کدام یک از شب‌های ماه مبارک است، در تمام شب‌های این ماه از گناه پرهیز داریم و سعی می‌کنیم اعمال عبادی را به جا بیاوریم. در حالی که اگر زمان دقیق آن را می‌دانستیم، شاید تا این اندازه حرمت شب‌ها را نگه نمی‌داشتیم.
اینکه شب قدر، بین سه یا دو شب یا هر سه شب عنوان شده براى این است که عبادت شب قدر افضل از عبادت هزار ماه است که هشتاد و سه سال و چهار ماه است.

علت مخفی بودن شب قدر چیست؟

شب قدر، شب رحمت خاص خداوند است. ویژگی‏‌هایی که شب قدر دارد، شب‏‌های دیگر ندارد، مانند نزول فرشتگان رحمت و «روح» (که فرشته بزرگ و با عظمت الهی است). همچنین برتری آن بر هزار ماه. به واسطه این ویژگی‌‏ها، اعمال انسان در این شب از عظمت خاصی برخوردار می‌‏شود. مفسران قرآن کریم با استفاده از قرآن و احادیث پیشوایان معصوم دین درباره علت نامگذاری این شب به «شب قدر» مطالب و دلایل زیادی آورده اند. شب قدر یعنی شب بزرگ و با عظمت؛ زیرا در قرآن کریم «قدر» به معنای منزلت و بزرگی خدا آمده است. همه مقدّرات بندگان نیز در طول سال در این شب رقم می خورد.

چنانکه امام رضا (ع) فرمودند: «خداوند در شب قدر آنچه را که از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد، مقدّر می فرماید از زندگی یا مرگ، از خوب یا بد یا روزی. پس آنچه خداوند در این شب مقرر می کند، به حتم واقع خواهد شد.» البته این موضوع تضادی با آزادی اراده انسان و مسئله اختیار ندارد؛ زیرا تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی ها و لیاقت های افراد و به اندازه ایمان، تقوا، پاکی نیت و اعمال آنهاست. بدون شک مفاهیمی چون: وعده و وعید، انذار و بشارت، کیفر و پاداش، بدون برخورداری انسان از اراده و اختیار بی معنا است. حضور انسان در محافل شب قدر، عبادت و دعا و ... جلوه هایی از حضور اراده و اختیار انسان است.

چرا این شب به شب قدر معروف است؟

در شب قدر فرشتگان بسیاری به زمین می آیند؛ به طوری که زمین بر آنها تنگ می شود. لذا آن را «شب قدر» نامیده اند؛ زیرا یکی از معانی «قدر» به معنای ضیق و تنگ است و در این شب قرآن با تمام قدر و منزلتش به وسیله فرشته صاحب قدر بر پیامبر (ص) نازل شد.نزول قران ( آنا انزلناه فی لیله القدر) ،تقدیر امور ، نزول ملایکه و روح که اعظم از آنهاست، سلامتی و امنیت، از هشام بن حکَم نقل‌شده: به امام صادق (ع) عرض‌کردم: «منظور ازاین سخن خداوند متعال که در کتابش فرموده: فِیها یُفْرَقُ کُلُّ أَمْرٍ حَکِیمٍ؛ چیست؟ حضرت فرمود: «منظور شب قدر است که در آن، سفر حاجیان به مکّه و هر آنچه در سال آینده اتّفاق خواهد افتاد از اطاعت، نافرمانی، مرگ و زندگی نوشته می‌شود و خداوند در شب و روز قدر هرچه اراده کند را پدید آورده، سپس آن را به صاحب زمین می‌سپارد.

از جمله اعمالی که برای رسیدن به درک شب قدر باید انجام دهیم تا بتوانیم بهره کامل از این شب ببریم چیست؟

توسل به ولایت ائمه هدى با توجه به آیه شریفه که مى فرماید: یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و ابتغوا الیه الوسیلة ،اى ایمان آورندگان ! از خدا پروا نموده و وسیله اى براى رسیدن به او بجویید، در شب مبارک قدر وسیله اى مطمئن تر از ائمه هدى (ع ) براى انسان وجود ندارد، پس باید به ایشان توسل جست ،مخصوصا به على بن ابى طالب (ع) که لیالى قدر مصادف با شهادت مظلومانه آن امام متقین است و نیز با تمسک به زیارت ابا عبدالله الحسین (ع) به درگاه حضرت احدیت به استغاثه پرداخت .دومین اعمال نماز است، در این شب فرشتگانى که به زمین فرود مى آیند، باید شاهد و ناظر رکوع و سود خالصانه و متواضعانه انسان باشند تا بدین وسیله ، اشرفیت و خلیفة اللهى او براى ایشان تفسیر گردد و رمز سجده ملائکه را در برابر آدم دریابند؛ لذا در ردیف اعمال و وظایف لیالى قدر، نماز که سرلوحه همه عبادات است ، به طرق مختلف وارد شده است : یا ایها الذین آمنوا اتقوا الله و ابتغوا الیه الوسیلة(اى ایمان آورندگان! از خدا پروا نموده و وسیله اى براى رسیدن به او بجوییداولا: خواندن نمازهاى قضا شده در گذشته به خصوص نمازهاى سال اخیر،ثانیا خواندن نمازهاى مستحبى براى کسب ثواب بیشتر.

از جمله خواندن دو رکعت نماز با یک سلام ، همچون نماز صبح ، با این تفاوت که در هر رکعت پس از حمد، هفت مرتبه سوره توحید بخواند و بعد از سلام ، هفتاد مرتبه استغفر الله و اتوب الیه بگوید، خواندن صد رکعت نماز، هم چون نماز صبح به صورت دو رکعتى و نیز مجاز است به جاى این صد رکعت ، شش روز از نمازهاى قضا شده خود را به جا آورد، به گونه اى که از ظهر روز اول شروع کرده و در عشاى روز ششم ختم نماید.قرآن بر سر گرفتن، بر سر گرفتن قرآن با آن حالات خضوع و خشوع ، نشانه تسلیم در برابر دستورهاى حیاتبخش و سعادت آفرین آن است و بیانگر این که مسلمان ، کسى است که قرآن را دائما در اندیشه و فکر خویش دارد و دستورها و احکام آن را در عمل پیاده مى کند.

تجدید عهد با امام زمان (عج) و خواندن دعاى فرج عمل مهمی دیگری است که باید در این انجام شود،از ائمه معصومین نقل است که در شب بیست و سوم ماه رمضان و در طول آن ماه مبارک ، در هر حالى نشسته و ایستاده و هر زمانى پس از ذکر و یاد خداى تعالى و درود فرستادن بر محمد و آل او (ع ) این دعا را بخوان :اللهم کن لولیک الحجه بن الحسن صلواتک علیه و على آبائه فى هذه الساعه و فى کل الساعه ولیا و حافظا و قائدا و ناصرا و دلیلا و عینا، حتى تسکنه ارضک طوعا و تمتعه فیها طویلا. رسول خدا (ص) چون دهه آخر ماه رمضان فرا مى رسید، در مسجد اعتکاف مى نمود و براى حضرتش خیمه اى مویین مى زدند و کمرش را براى عبادت مى بست و بستر خویش را جمع مى کرد در این هنگام و براى همیشه ولى امرت ، امام زمان حجه بن الحسن را که درودهایت بر او و پدرانش باد سرپرست و نگهدار و رهبر و یاور و نگهبان باش تا گیتى را به فرمان او آورى و تا دیر زمان بهره مندش ‍ گردانى و نیز دعاى شریف افتتاح که به امر آن حضرت مستحب است تا در هر شب رمضان خوانده شود و دعاهاى ماثور و غیر ماثور دیگر که در خصوص ‍ حضرتش وارد شده است ، زیرا گفته اند دعا به آن بزرگوار، نوعى از اداى حق ایشان است ، که جزء بهترین اعمال مى باشد و فواید بى شمارى نیز براى خود ما هم دارد.

اعتکاف کردن در دهه آخر ماه مبارک رمضان چه اجری دارد و چرا پیامبر اسلام بر آن تاکید داشتند؟

پیامبر (ص) فرمود: اجر اعتکاف نمودن در ده روز آخر ماه رمضان ، مساوى با ثواب دو حج و دو عمره است، منظور از اعتکاف ، توقف نمودن و ساکن شدن در مسجد جامع به قصد قربت و عبادت به مدت سه روز یا بیشتر با رعایت شرایط مخصوص آن که داراى ثواب بسیار زیاد است و از جمله عبادات مستحب مى باشد که بزرگان دین به انجام آن ، اهتمام ورزیده اند. امام علی (ع) فرمودند: رسول خدا (ص) چون دهه آخر ماه رمضان فرا مى رسید، در مسجد اعتکاف مى نمود و براى حضرتش خیمه اى مویین مى زدند و کمرش را براى عبادت مى بست و بستر خویش را جمع مى کرد، در حدیث دیگرى از امام صادق (ع) آمده است:جنگ بدر در ماه رمضان اتفاق افتاد و از این رو رسول خدا (ص) موفق به اعتکاف نشدند، لذا در سال آینده ، بیست روز (ده روز به عنوان اعتکاف همان سال و ده روز دیگر را نیز به عنوان قضاى اعتکاف سال گذشته به اعتکاف پرداختند.

در تاریخ آمده است که علماى بزرگ شیعه نیز این سنت حسنه را در دهه آخر ماه رمضان انجام مى داده اند.

پایان پیام/35