کودکان کار ایران از کجا می‌آیند؟

آفتاب‌‌نیوز :

محمود علیگو درباره روز جهانی منع کار کودک با شعار «منع کار کودک با حمایت های اجتماعی خانواده محور از طریق حلقه های میانی» افزود: بیش از ۴۴ یا ۴۵ درصد از کودکان کار با بعد خانوار بین ۴ تا ۶ نفر هستند. این خودش بخش نگران کننده دیگری را ایجاد می کند که باید به آن توجه کرد.

وی افزود: موضوع درآمدهای کودکان کار نیز مهم است. رقمی را نمی گویم اما باید به نکته ای توجه کنیم. هر یک ریالی که شما به کودکان کار می دهید منجر به فرو رفتن این کودکان در سطح آسفالت خیابان ها و سلب امکان توانمندسازی آنها خواهد شد. باید به این موضوع توجه کنیم که این مدل خوبی برای کمک کردن به کودکان کار نیست. ما در سازمان بهزیستی بالغ بر ۱۴ هزار کودک را در مجموعه فعالیت های مرتبط با حوزه کودکان کار سازماندهی کرده ایم.هم اکنون ۶۷ مرکز آموزشی و حمایتی داریم که این مراکز با همکاری ان جی اوها اداره میشود. اینها مجوز سازمان بهزیستی دارند. همچنین ۳۱ مرکز شبانه روزی داریم که به صورت دولتی اداره می شوند. البته ما در سازمان، دستورالعمل مراکز شبانه روزی کودکان کار و خیابان را درماده ۲۶ قانون آماده کرده ایم تا از ظرفیت ان جی اوها در نگهداری شبانه کودکان کار هم بهره مند شویم.

مدیرکل امور اسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور اظهار داشت: لازم است به این نکته اشاره کنم که مسئله کودکان کار و کار در خیابان و حتی زباله گردی هر کدام شرایط و اقدامات مداخلاتی خاص خودش را دارد. اینها یکی از جلوه های آسیب زای اجتماعی ماست. این اتفاق حاصل فرآیندهای متعدد و مسائل اقتصادی در منطقه و کشورهای همسایه است. چه مسائل اقتصادی و چه مسائل سیاسی و فرهنگی به شدت موثر است.

علیگو یادآور شد: در موضوعات کودکان کار و زباله گردی ما سه دستگاه مسئول داریم. شهرداری ها، وزارت کار، رفاه و تامین اجتماعی و سازمان بهزیستی کشور. سیاست های این نهادها در مواجهه با کودکان کار بسیار مهم است و اینکه چقدر با هم هماهنگی دارند.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: وضعیت فعلی که در آن به سر می بریم به اینگونه است که قرارگاه هایی شکل گرفته است که در این قرارگاه ها دوستان و همکاران ما در شهرداری، وزارت کار و وزارت دادگستری به تعاملات سازنده ای رسیده اند. اینکه سیاست های ما در مواجهه با این پدیده چگونه باید باشد از مهم ترین مسائل و مدل های حل مسئله در رابطه با این معضل است. قطع یقین توجه به حلقه های میانی، ان جی اوها، گروه های مردمی و گروه های جهادی و گروه هایی که دولتی نیستند و از بطن مردم بیرون آمده اند از روش ها و مسیرهای حل برون رفت از این وضعیت است. مسئله دوم نوع نگاه به این کودکان است. اول از همه باید بپذیریم کودکان مقصر این فرآیند نیستند و یکی از معلولین این فرآیند اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی محسوب می شوند. پس ما با کودک قصد برخورد نداریم و هر سیاستی که حاکی از برخورد با کودکان کار است قطعا سیاستی غلط است.

علیگو خاطرنشان کرد: مسئله دیگر این است نگاه ما تا زمانی که برای حل مسئله کودکان کار معطوف به خود کودک باشد و دنبال توانمندی سازی کودک می گردد منجر به نتیجه های مطلوب نخواهد شد. به این دلیل که بستر خانواده هایی که این موضوع را شکل داده همچنان پابرجاست. پس در سیاست دوم نگاه خانواده محوری در حمایت بسیار اهمیت دارد.برخی از طرح های مختلف در کشور ایجاد و منجر به آسیب بیشتر به کودکان شده است. ما به دنبال حمایت های اجتماعی از خانواده های کودکان کار هستیم. همچنین در کنار آن باید به توانمندسازی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بپردازیم. قطعا فرآینده های اقتصادی مهم هستند اما لزوما همه خانواده های فقیر کودکان آنها در خانواده ها حاضر نیستند. مدل سیاست خانواده محور و در گام دوم مدل توجه به ان جی اوها بسیار مهم هستند. فراینده های سازمان بهزیستی بر اساس این الگو استوار است.

مدیرکل امور اسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت: خوشبختانه در کشور به یک همزبانی بین دستگاه ها رسیده ایم. همه دستگاه ها اذعان دارند که روش های ضربتی و دفعی برای حل مسئله کودکان کار جوابگو نیست و باید مدل های عمیق و مددکارانه و البته خانواده محور را در پیش گرفت. در همین راستا اقدامات خوبی انجام شده است و جلسات استانداری در این رابطه شکل می گیرد. سازمان بهزیستی نیز برنامه اقدام و عملی را تدوین کرده است. این برنامه با رویکرد مددکارانه طراحی شده است و برای طراحی حمایت های مستمر تلاش می کند. شکل گیری الگوهای خانواده محور نیز جزو این برنامه است. با این روش تا حد مطلوبی مسئله کودکان کار ساماندهی میشود. مسئله ورود اتباع به کشور بسیار قابل توجه است. بیش از ۸۰ درصد این کودکان اتباع هستند. اما در برنامه اقدام و عمل مراکز و مجموعه ها را تجهیز می کنیم تا سنجش عنبیه را راه بیندازیم تا از طریق شاخص های بیومتریک افراد را شناسایی و کد دار کنیم. این مسئله کمک می کند تا کودکان را به صورت سیستماتیک شناسایی کنیم و در بانک اطلاعات این مشخصات را نگه می داریم. هم اکنون یکی از چالش های مهم درباره کودکان کار نداشتن اوراق هویتی است.

مدیرکل امور اسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت: چالش های پیش روی حل مسئله کودکان خیابان در سه بخش قابل تقسیم بندی است که اولین بخش مرتبط با مردم است. خواهش می کنیم مردم ضمن احترام به شانیت کودکان کار حتما با رعایت اخلاق به این موضوع توجه کنند هر مقدار کمک شما به آنها منجر به افزایش آنها خواهد شد.

وی افزود: از مردم خواهش می کنیم به جای کمک به کودکان کار از طریق ان جی اوها و خیریه ها از این کودکان حمایت کنند. این کار باعث می شود این کودکان مجموعه ای از حمایت ها را دریافت کنند. با کمک نقدی به کودکان تنها بخشی از نیازهای روزانه آنها رفع می شود. اما ان جی اوها از طریق حمایت ها و همکاری با دستگاه ها نتایج بهتری را رقم بزنند.

علیگو ادامه داد: از دیگر چالش های این حوزه ارتباطی است که بین دستگاه ها وجود دارد، در واقع خلایی در این باره می بینیم. به طور نمونه موضوع اتباع یکی از موضوعاتی است که اهمیت زیادی دارد. مسئولیت اتباع غیرقانونی مشخص نیست و نمی دانیم چه کسانی مسئولیت این اتباع را بر عهده دارد. لازم است که سیاست های جدیدی در این باره تدوین شود.

مدیرکل امور اسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت: درباره مسائل بین دستگاهی یکی از بحرانی ترین چالش ها، نگاه های سیاستی در دستگاه هاست. هم‌سیاست شدن دستگاه ها بسیار مهم است. الان در کشور وضعیت خوبی داریم اما به لحاظ مطلوب فاصله است. سه دستگاه شهرداری ، وزارت کار و بهزیستی و حتی دستگاه های دیگر مثل وزارت دادگستری با هم همسو هستند اما در کل در رابطه با موضوع کودکان کار ۱۹ دستگاه در کشور داریم و اینها باید همنگاه و هم نظر باشند تا اقدامی درست شکل بدهیم.

وی اظهار کرد: هر کدام از نکاتی که عرض کردم اگر درست انجام نشود انگار کاری انجام نشده است. در سال ۹۹ حدود ۹ ماه کار انجام دادیم. همکاران من در خیابان حضور داشتند و به مردم مشورت می دادند. اما یک اتفاق در کشور همسایه ما باعث شد تمام خیابان های ما پر از کودک کار شود.

مدیرکل امور اسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور گفت: قطعا موضوع کودکان کار موضوعی چندوجهی است و نمی توانیم موضوع را به فرهنگ و سیاست و یا اقتصاد تقلیل بدهیم. حتما لازم است تمام جنبه ها را با هم ببینیم و به مدل های بین المللی توجه کنیم. باید حتما در موضوع اتباع یک تصمیم ملی گرفته شود و تکلیف کودکان اتباع غیرقانونی مشخص شود. ما نمی گوییم کودک نباید مهارت یاد بگیرد اما هیچ کاری نباید به کودکی یک فرد آسیب بزند و یا جلوی تحصیل او را بگیرد. این موضوع بسیار اهمیت دارد. نظارت بر کودکان در کارگاه ها بسیار مهم است. مطالبه ما ممنوعیت کودکان زیر ۱۵ سال چه ایرانی و چه اتباع است. این ممنوعیت باید اجرا شود و با کارگاه های متخلف هم باید برخورد شود.

علیگو یادآور شد: در هنگام تصویب بودجه و منابع مالی برای حوزه کودکان کار این مسئله مدنظر قرار نمی گیرد که این کودکان در شرایطی به خیابان ها می آیند که از یک خانواده هستند و خانواده های آنان معمولا مورد توجه قرار نمی گیرند. این کودکان بسیار زیاد هستند و ۵۰ درصد از آنها از خانواده های بالای ۴ نفر هستند. منابع مالی باید حمایت حداکثری از یک خانواده ۵ الی ۶ نفره باشد.

مدیرکل امور اسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در پایان گفت: کودکان کار نیاز به حمایت های پزشکی و رواشناسی دارند. در مراکز خود به این موضوع توجه می کنیم که مدل ما از کودکان کار زندان نیست، مدل ما حمایتی نیست. تلاش ما این است که کودک را با خانواده اش بازپیوند بدهیم.