کودکان در معرض هجوم محتوای تبلیغات تجاری تلویزیونی قرار دارند

کودکان در معرض هجوم محتوای تبلیغات تجاری تلویزیونی قرار دارند ساخت و اجرای تبلیغات تلویزیونی مختص کودکان دارای حساسیت های ویژه ای است که بایستی به شکل جدی مورد توجه دست اندرکاران قرار گیرد تا از وارد آمدن هرگونه آسیب در این خصوص به بچه ها جلوگیری شود. محققان کشور در این باره پژوهشی را انجام داده و توصیه هایی را مطرح نموده اند.

در عصر حاضر، کودکان، بیشترین ارتباط را بـا فناوری، به ویژه از طریق رسانه ها دارند. برای این نسل، دسترسی بـه تلویزیون، تبلت، اینترنت، گوشی تلفن همراه و رایانه، امری بدیهی و عادی است. آنان بـا رسانه ها بزرگ می شوند و اغلب داده ها، خواه از طریق آموزش رسمی، خواه به طور محیطی و طبیعی از طریـق رسـانه به خصـوص رسـانه های تصویـری در اختیارشان قـرار می گیرد، در نتیجـه، تأثیرپذیری زیادی از رسانه ها دارند.
رسـانه ها بـرای کـودکان، اغلب نقش سـرگرم کنندگی و آموزشـی را ایفا می کنند، امـا از سـوی دیگـر، محملی هسـتند که آنـان را در معرض انـواع پیام هـای تبلیغاتی یـا به عبارت بهتـر، پیام های بازرگانی قـرار می دهند.

بنابر نظر متخصصان، ادعـای گزافی نیسـت اگـر بگوییم کودکان در معـرض هجـوم محتواهـای تبلیغـات تجـاری تلویزیونـی و نسـخه های دیگر آن ها در فضای مجازی هسـتند. طبـق نتایج یک پژوهش، در فاصلـه زمانـی بیـن سـال های ۱۳۹۲ تـا ۱۳۹۵ ، تبلیغـات مختـص کـودکان و نوجوانـان حدود ۷۰ درصد افزایـش یافتـند.
محتواهـای تبلیغاتـی بـا هـدف اثرگذاری سـاخته می شـوند و به مثابه محرک هایی هستند کـه مخاطـب را وادار بـه کنـش هایی نظیر خریـداری محصول/خدمـات مدنظرشـان می کنند. از طرفـی، چـون دانسـته های کـودکان، کـم و میـزان تقلیـد، باورپذیـری و آموزش پذیـری آنـان بسـیار بالاسـت، رسانه ها و به ویژه تلویزیـون می تواننـد به لحـاظ شـناختی، تأثیر زیـادی بـر کـودکان گذاشته و بـه نوعـی آنـان را تربیـت و جهت دهی کننـد.

در تحقیقی که با محوریت این موضوع انجام شده است، پژوهشگرانی از دانشگاه صدا‌و‌سیما و دانشگاه تهران به بررسی و ارزیابی علمی وضعیت قوانین تبلیغات تلویزیونی برای کودکان در کشور ایران پرداخته اند.

این پژوهش بر قوانینی متمرکز شده است که در خصوص محتوا و پخش تبلیغات تلویزیونی برای کودکان در ایران تصویب شده‌اند و برای انجام آن، محققان به شناخت قوانین تبلیغات در برنامه‌های تلویزیونی کودکان ۶ تا ۱۲ سال و تحلیل وضعیت حقوق مخاطب کودک در تلویزیون ایران با استفاده از روش اسنادی و کتابخانه‌ای و همچنین مصاحبه با ۱۵ نفر از متخصصان حوزه‌ کودک و رسانه پرداخته اند.

یافته‌های این تحقیق نشان می‌دهد: متولیان امر، به مسائلی مانند حقوق مخاطب کودک، استانداردسازی تبلیغات برای کودکان و قوانین محدودکننده‌ ناظر بر پخش تبلیغات و تولید محتوا برای کودکان و نوجوانان پرداخته‌اند. اما نکته‌ اینجاست که این دسته اصول و قواعد یا قوانین و مقررات، به دو دسته تقسیم می‌شوند.

سیدبشیر حسینی، محقق فرهنگ و ارتباطات و استادیار و عضو هیئت‌علمی دانشکده ارتباطات دانشگاه صدا‌و‌سیما و همکارانش این دو دسته را بدین شکل شرح داده اند: متونی که مانند قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، ضامن اجرایی دارند و به‌طور مختصر و کل‌نگرانه به مسئله‌ حقوق کودک پرداخته‌‌اند و متونی که در مقایسه با سایر کشورها، در حد قابل‌قبولی به بحث قوانین محدودکننده‌ تبلیغات در برنامه‌های مختص کودکان و حقوق مخاطبان کودک و خردسال پرداخته‌اند، اما از ضمانت اجرایی برخوردار نیستند.

این محققان پیشنهاداتی را به منظور بهینه سازی موضوع ارائه داده اند. بر اساس این پیشنهادها، دست اندرکاران بایستی به بهره گیـری از پیش نویـس راهنمـای تولیدکنندگان صداوسـیما به طور رسـمی و قانونـی اقدام نمایند. ایـن متـن به دلیـل پرداختن مطالعـات تطبیقـی و بهره گیـری از بِه روش ها، بـه موضـوع تولیـد انـواع محتواها بـرای کـودکان، نگاهـی ۳۶۰ درجه داشـته و آن را در قالـب مفـاد ۸۱ گانـه ارائه داده اسـت.

به بیان آن ها، لایحه پیش نویـس که به عقیـده مجریان تحقیق بایـد آن را قابلیـت از دسـت رفته قلمـداد کـرد، حاصـل همفکـری جمعی متشـکل از اسـتادان حقـوق و ارتباطـات اسـت کـه می توان بـا مطالعه ۶۳ مـاده و البتـه تطبیق آن بـا قوانین رسـانه ای سـایر کشـورها، غنـای اطلاعـات محتوایی و سـاختاری آن را تأییـد کـرد. بـا ایـن حـال، این متـن در حـد توصیه نامـه باقی مانـده اسـت و اقدامی بـرای قانونی سـاختن آن انجـام نگرفته اسـت.
در این تحقیق همچنین به ایجـاد کارگروهـی بـرای تدویـن دسـتورالعمل های محتوایـی و شـیوه نامه های پخـش بـرای رده هـای مختلـف سـنی کـودک و نوجوان، مطالبـه دسـتورالعمل واحـد و قانونی، مختـص قوانین پخش تبلیغـات تلویزیونی بـرای کـودکان و ایجـاد کمیتـه نظارت بر رعایـت آن در برنامه های کـودک و نوجوان اشاره شده است. یافته های فوق را فصل نامه «فرهنگ مشاوره و روان درمانی» متعلق به دانشگاه علامه طباطبائی منتشر نموده است.