قاسمیان: باید مسائل نظام و کشور را به قرآن عرضه کنیم و متخصصانه پاسخ بگیریم / معاف: به دنبال گفتمان سازی از الگو و نظریه حکمرانی قرآنی هستیم

به گزارش گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان به نقل از روابط عمومی و اطلاع‌رسانی معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، در ابتدای این نشست علیرضا معاف در مورد چگونگی اداره کشور سخن گفت و اظهار کرد: ما باید به سمت اداره با کیفیت کشور یا ارتقای کیفی در کشورداری باشیم، متاسفانه چند سالی است در محیط‌های نخبگانی، مدیریتی، حوزوی و دانشگاهی کشور بحث حکمرانی مطرح است و بسیاری از کارشناسان معتقدند که جمهوری اسلامی امروز با مجموعه‌ای از مسائل مواجه شده است، البته رهبر معظم انقلاب هم به این موضوع اشاره داشتند و فرمودند «ما دچار مسائل انباشته و مزمن شده‌ایم که هیچ یک حل نشده بلکه انباشته می‌شود.»

وی ادامه داد: در این میان نکته‌ای که نباید از آن غفلت کرد این است که بین مسئله با مشکل یا چالش و باید تفاوت قائل شد، زیرا مسائل مجموعه‌ای از معلومات و مجهولات است که ما به کمک معلومات مجهولات را حل می‌کنیم.

معاون قرآن و عترت با ابراز تاسف از اینکه در امر کشورداری همچنان با کژکارکردی نهادی، روزمرگی و به هم ریختگی سازمانی روبرو هستیم، خاطرنشان کرد: امروز ابرچالش بوروکراسی و تکنوکراسی باعث شده جمهوری اسلامی ایران بازدهی، کارآمدی، کارایی و اثربخشی لازم را نداشته باشد.

معاف در ادامه با طرح این سوال که در این شرایط باید دید نظریه حکمرانی قرآنی قابلیت تبدیل به یک گفتمان مسلط را دارد یا خیر و آیا می‌توانیم یک الگوی خاص حکمرانی داشته باشیم؟ ،گفت: در پاسخ به این سوال ابتدا باید به این موضوع توجه داشت که واژه حکمرانی قرآنی تعبیر درستی است؟ به عبارتی دیگر می توان این دو واژه را با هم جمع کرد، یعنی کلمه حکمرانی اصطلاح متأخری است که با حکومت کردن تفاوت دارد.

به گفته وی، حکومت به دو سؤال چه کسانی حکومت کنند و چگونه حکومت کند پاسخ می‌دهد اما حکمرانی به یک سؤال سوم تحت عنوان برچه کسانی چگونه حکومت کنند نیز باید پاسخ دهد.

معاون قرآن و عترت تصریح کرد: در این تعریف حال باید دید اصلا واژه حکمرانی قرآنی تعبیر درستی است و کلمه حکمرانی اصطلاح متأخری است که با حکومت کردن تفاوت دارد، در اینجا باید پاسخ داد که در حکومت و حکمرانی ما با مسئله قدرت مواجه هستیم اما در حکمرانی علاوه بر قدرت، اقتدار نیز مسئله است که همان اعمال قدرت است.

معاف با اشاره به اینکه رهبر معظم انقلاب در مورد حکمرانی از کلمه زعامت استفاده می‌کنند، یادآور شد: براین اساس حکمرانی هر اعمال قدرتی نیست، بلکه اعمال قدرت مشروع و مقبول محسوب می‌شود. در این صورت حکمرانی باید به یک الگوی درست ختم شود، چنانچه این اتفاق نیافتد در آن سوی میدان رقیب ما پیشتازی خواهد کرد، برای نمونه رقیب سند 2030، 2040 و حتی 2050 ارائه می‌کند و این در حالی است که ما سند تحول بنیادین آموزش و پرورش را داریم که به آن نمی‌پردازیم، پس در این شرایط رقیب در کف میدان موفق‌تز از ما خواهد بود.

وی در ادامه به تعریف حکمرانی قرآنی پرداخت و گفت: آن چیزی که ما به عنوان حکمرانی قرآنی مطرح می‌کنیم یک بحث انتزاعی و جدا از واقعیت‌ها نیست بلکه یک بحث انضمامی و منظم است، همچنین یک بحث عمومی محسوب نمی‌شود بلکه یک بحث حرفه‌ای و تخصصی است که باید صاحب‌نظران، قرآن پژوهان و صاحبان اجتهاد در مورد آن سخن بگویند. همچنین حکمرانی یک بحث بازتولید شده و در امتداد بحث‌های دیگر محسوب نمی‌شود بلکه یک بحث نوپدید و از جنس تولید علم و نظریه است.

تفاوت حکمرانی قرآنی با حکومت و حکمرانی؟

معاون قرآن و عترت ادامه داد: یکی دیگری از مواردی که در حکمرانی قرآنی باید به آن توجه شود پرداختن به مباحث کمی و کیفی است، البته این موضوع باید ناظر بر ساختار هم باشد، در بحث حکمرانی یک بحث مهمی داریم که در تفاوت حکومت و حکمرانی است که ما را به یک تعریف می‌رساند، حکمرانی مشارکت دادن افراد خارج از سامانه مدیریتی و مرکزیت حکومت در تعیین منبع مشروعیت و سیاستگذاری است، یعنی منبع مشروعیت باید خارج از سامانه مرکزیت هم منبع تولید باشد و این یکی از تفاوت‌های جدی حکمرانی با حکومت است.

معاف با اشاره به حکمرانی مردمی بیان کرد: ما در تعابیر قرآن برای مردم، با مردم، بین مردم، مبتنی بر مردم، خطاب به مردم، از زبان مردم و ... داریم که یک هشت ضلعی را تشکیل می‌دهد که حکمرانی مردمی باید نسبت خود را با این ۸ ضلع مشخص کند. فوکو در مورد انقلاب اسلامی ایران می‌گوید «انقلاب اسلامی ایران مبتنی بر الله اکبرهایی بود که مردم در پشت بام‌ها می‌گفتند»، به تعبیر فوکو ریز متن‌ها با هم ید واحد شدند.

وی با طرح این سوال که مردم در حکمرانی قرآنی چه جایگاهی دارند؟، گفت: در قرآن 13 قول داریم که مخاطبان آن مردم هستند، یکی از این قول‌ها قول حدید است، امروز کشور ما قول حدید دارد اما عمل حدید ندارد، آیت‌الله خوش وقت در این خصوص نکته‌ای داشتند، به قول ایشان ربِّ اشْرَحْ لی صَدری به خاطر یَفقَهوا قَوْلی است، به گفته ایشان مردم حرف شما را نخواهند فهمید چون شرح صدر ندارید.

حکمرانی قرآنی یک نظام ذهنی و الگوی تحلیلی به فرد می‌دهد

معاون قرآن و عترت اضافه کرد: نکته دیگری که در حکمرانی قرآن باید به آن توجه کرد مربوط به آیات ۱۵۹ تا ۱۶۲ سوره «آل عمران» و جنگ احد است، حکمرانی قرآنی یک نظام ذهنی و الگوی تحلیلی به فرد می‌دهد که دائم به دشمن و بردار خارجی توجه کند. مساله بردار خارجی یا دشمن مهم است، کنشگر خارجی وجود دارد و باید ببینیم ما نسبت به این بردار خارجی چه واکنشی داریم.

معاف، یکی دیگر از موارد در حکمرانی قرآنی را توجه به بحث گفتمان پایه‌بودن یا گفتمان‌محور دانست و افزود: این ویژگی ناظر به مردم است که باید همراهی کنند. یک بحثی وجود دارد به نام اجتماعی‌سازی است، غربی‌ها مسئله اجتماعی‌سازی را خیلی جدی می‌گیرند اما ما جدی نمی‌گیریم. به همین دلیل قرآن از بلاغت سخن می‌گوید که به معنای انتقال حرف خوب به مردم به نحوی است که مردم آن را بپذیرند و صرف حرف خوب زدن نیست. به گفته رهبر معظم انقلاب بلاغت یعنی اینکه حرف خوب را به گوش مردم برسانید اما ما نهی بلاغت هستیم.

وی یک نکته دیگر در مورد حکمرانی قرآنی را تمایزات ماهوی ما با غرب بیان و خاطرنشان کرد: حکمرانی قرآنی باید از گفتار به رفتار هژمون و فراگیر تبدیل شود، غرب ۴۰۰ سال است در حال ساخت نظامات اجتماعی است و مبتنی بر ۱۲ ایسم از جمله اومانیسم، سکولاریسم، فردگرایی، عقل خودبنیاد، عقل‌گرایی محض، حس‌گرایی محض، تجربه‌گرایی محض، لیبرالیسم و نئولیبرالیسم و سوسیالیسم حکمرانی خود را شکل داده است.

معاون قرآن و عترت ادامه داد: ما اگر میخواهیم مساله حکمرانی قرآنی را مطرح کنیم باید به تمام این حوزه‎های ذکر شده دقت کنیم، در واقع باید در حکمرانی قرآنی بدیل آنها همچون خدامحوری، جمع‌گرایی، خانواده‌محوری، حکمت‌گرایی، عقل و وحی‌گرایی توامان و آزادی دینی را داشته باشیم. شعار انقلاب اسلامی «استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی» بود اما در تبیین گفتمان آزادی با زاویه دینی کم گذاشتیم لذا اگر می‌خواهیم حکمرانی قرآنی نهادینه شود باید نگاه متوازن داشته باشیم.

حکمرانی قرآنی، حکمرانی متوازن است

معاف یکی از بحث‌های مهم دیگر در حکمرانی قرآنی را مساله سنت مداخله یا چرخش قدرت و ثروت قلمداد و تصریح کرد: هابرماس معتقد غرب از ثروت تولید قدرت و بالاعکس از قدرت تولید ثروت می‌کند، ضمنا از قدرت تولید قدرت و از ثروت هم تولید ثروت دارد، اسلام در همین خصوص حرف دارد و سنت «مداوله» را مطرح می‌کند، متاسفانه برخی که مسئولیت قبول می‌کنند هرگاه ضعفی دارند مشکل را بر گردن نفر بعدی می اندزاند و این سلسله ادامه دارد.

وی یادآور شد: امام علی(ع) در همین راستا به اشرافی که مشغول اسراف، اتلاف و خوشگذرانی‌های عیاشانه هستند اشاره دارند، امروز هم موریانه‌‌هایی که به جان نظام جمهوری اسلامی ایران افتادند همین عیاش‌های نوکیسه و تازه به دوران رسیده هستند. بنابراین در حکمرانی قرآنی ما سنت مداوله داریم که آن را از تفکیک سه گانه قدرت در غرب نگرفته‌ایم.

معاون قرآن و عترت ادامه داد: حکمرانی قرآنی حکمرانی متوازن است، امام علی(ع) یکی بحثی در این خصوص دارد که حکمرانی قرآنی را مبتنی بر تعادل در نظام اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و ساخت کشور می‌داند.

به اعتقاد وی، نکته دیگر در مورد حکمرانی قرآنی این است که این حکمرانی باید هدفمند و مردم در آن اقامه قسط کنند.

معاون قرآن و عترت در ادامه با بیان اینکه حکمرانی قرآنی باید ما را خوشحال و به یک سند تجویزی برساند، گفت: امر سیاستی را باید از دست امر سیاسی نجات دهیم و بر روی خط مشی‌گذاری و سیاستگذاری تمرکز کنیم و لذا نیازمند تولید سند تجوزی هستیم. بنابراین سایه سیاست به معنای عرفی آن باید از سر اسناد سیاست‌پژوهانه و خط مشی‌گذاران برداشته شود.

میدان مبارزه جزو پارامترهای اصلی قرآن است

در بخش پایانی این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا قاسمیان با بیان این تذکر که باید به منطق قرآن به طور منظم و مرتب رجوع کرد، گفت: در گام اول باید برای ما مشخص شود که قرآن تنها کتاب هدایت است و هیچ راه‌حلی بالاتر از راه‌حل‌های ارائه شده توسط قرآن نیست وگرنه هرچیزی غیر از این باشد حهل است.

وی ادامه داد: ممکن است برخی معتقد باشند که منطق قرآن در بسیاری از موارد منطق موجهی نیست، این به خاطر آن است که با برخی از علوم نمی‌توان به منطق قرآن پی برد به همین خاطر برای برخی توجیه‌پذیر نیست.

رئیس مرکز اسناد و کتابخانه مجلس خاطرنشان کرد: قرآن در همه موارد تیز و برنده مطالب خود را بیان می‌کند، جواب‌های قرآن خیلی پیچیده نیست هرچند ممکن است راه‌های رسیدن به آن سخت باشد. این یعنی اینکه ما با یک پدیده ساده و در عین حال سنگین روبرو هستیم. البته پیچیده شدن امور محصول عصیان ما از قواعد اصلی است.

حجت‌الاسلام والمسلمین قاسمیان با بیان اینکه در کشور ما نیز راه‌حل بسیاری از موارد ساده است اما ما آن را پیچیده می‌کنیم، افزود: گاها در مورد حل بسیاری از مشکلات کشور سند نوشته می‌شود که خود آن سند قابل فهم نیست و باید صدها سند برای یک سند نوشته ‌شود تا قابل فهم شود که این موضوع خود قابلیت انجام دادن ندارد، اما قرآن در مورد تمام مسائل راه‌حل و با زبان ساده به مخاطب خود آن را تفهیم می‌کند. در واقع قرآن یک سخن ساده را در مورد موضوعی بیان و سپس دستور کار میدانی می‌دهد.

وی با بیان اینکه میدان مبارزه جزو پارامترهای اصلی قرآن است، ابراز کرد: قرآن؛ مردم را مخاطب خود قرار می‌دهد اما فرآیندش را بر روی مردم نمی‌بندد، به همین منظور منطق قرآن برای برخی قابل باور نیست چون قرآن خیلی صریح و برنده حرف خودش را می‌زند.

رئیس مرکز اسناد و کتابخانه مجلس یادآور شد: توجه داشته باشید جمهوری اسلامی هم هرگاه حرف خود را تیز و قاطع زده است پیروزی را کسب کرده است، برای مثال در مورد رژیم صهیونیستی ما همیشه قاطع برخورد کردیم و وارد میدان شدیم و نتیجه آن تشکیل محور مقاومت بود که منجر به نابودی این رژیم ملعون خواهد شد. به گفته قرآن شما وارد میدان عمل شوید ما هم در کنار شما خواهیم بود و از جایی که دشمن و حتی شما تصور نمی‌کنید ورود می‌کنیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین قاسمیان به ژاپن اسلامی اشاره کرد و گفت: برخی دوست دارند ما ژاپن اسلامی شویم زیرا قرآن آرمان‌ها و ایده‌های بلندی را مطرح می‌کند که به ذائقه برخی خوش نمی‌آید.

وی در پایان اظهار کرد: مسیر پیمایش قله دماوند از دامنه تا قله بسیار راحت است اما اگر مسیر را ندانیم بسیار سخت و پیچیده خواهد شد و حتی ممکن است در میان راه خسته و ناامید شویم و از ادامه دادن سر باز بزنیم. قرآن هم مسیر را برای ما مشخص کرده و اگر آن طوری که قرآن گفته حرکت کنیم سریع به مسیر خود می‌رسیم، اما اگر مسیری غیر از قرآن را انتخاب کنیم مسیر طولانی و سخت می‌شود و چه بسا در این میان خیلی‌ها دچار شک و تردید شوند و از مسیر بازگردند، پس هر وقت مسیر مستقیم را در پیش بگیریم نتیجه هم خواهیم گرفت.

پایان پیام/248