تشیع و قدرت در ایران - جلد 3

رضاشاه و روحانیت

از پیشگفتار:
جلد سوم که اینک در دست دارید شامل دوره شانزده ساله سلطنت رضاشاه و چند سال اولیه محمدرضاشاه می باشد. دوره سلطنت رضاشاه یک دوران استثنائی تاریخ شیعه سیاسی در ایران به شمار می رود زیرا که وی در مدت پادشاهی خود توانست ایران را از عقب ماندگی قرون وسطائی خارج ساخته و از بسیاری مواهب پیشرفت در جهان مدرن برخوردار سازد. لازمه دسترسی به این پیشرفت ها، حذف قشر روحانیت سیاسی و مداخله گر از صحنه سیاسی و اجتماعی کشور بود. زیرا که ما در جلدهای گذشته به این نتیجه رسیدیم که این قشر از مردم جامعه ایران در طول قرون، با هر ایده و رفتار و کنش پیشرفته ای به مقابله برخاسته است و رضاشاه توانست به زور توپ و تفنگ و حتی مشت و لگد بر این معضل فائق آید و در دوره سلطنت خویش از مداخلات سیاسی و نیز از «شیعیگری» آنان جلوگیری کند. برپائی نظامی مدرن در کشور، بدون یاری طیف روشنفکر و تحصیلکرده جامعه میسر نبود زیرا که رضاشاه در اصل قزاقی بود که از بطن عامی ترین طبقه جامعه آن روز برخاسته و حتی از سواد خواندن و نوشتن نیز محروم بود و هیچگونه آگاهی از مفاهیم مدرن و تجدد نداشت. در این زمان دیری نبود که روشنفکران انقلاب باشکوه مشروطیت را تحقق بخشیده بودند ولی به علل مشکلات فراوان اجتماعی، سیاسی و به ویژه اقتصادی از گسترش ثمره آن عاجز شده بودند. فقر و نبود امنیت و مداخلات همسایگان قدرتمند از مهمترین عوامل ناکامی مشروطیت بود کشور در ناتوانی مطلق به سر می برد. در این جلد روشن کرده ایم که چگونه روشنفکران تحصیلکردگان و فعالان سیاسی از هر جبهه (کمونیست، سوسیالیست و ناسیونالیست و غیره) به دنبال مردی بودند تا کشور را از فلاکت رها سازد. البته تنها روشنفکران نبودند که از وضع موجود جامعه رنج می بردند، بلکه کلیه اقشار و طبقات جامعه در چنگ گرسنگی و بیماری و بی سوادی و تحقیر و... گرفتار و چشم به آفاق دور دست داشتند تا معجزه ای اتفاق بیفتد و یک «منجی» از راه رسیده و آنان را از آن مخمصه نجات بخشد...