دانشمندان اسرار یکی از بزرگ‌ترین تلماسه‌های کره زمین را کشف کردند‌

تلماسه‌ها، تپه‌های ستاره‌ای یا تپه‌های هرمی، صدها متر ارتفاع دارند و در سیاره ما در آفریقا، آسیا و آمریکای شمالی دیده شده‌اند. با این حال کارشناسان تا کنون نتوانسته بودند تاریخ تشکیل آنها را تعیین کنند.

حالا اما گروهی از دانشمندان سن یکی از بزرگترین و پیچیده‌ترین انواع تلماسه‌های کره زمین در منطقه‌ای دورافتاده در مراکش را برای اولین بار محاسبه کرده و دریافته‌اند این تپه که «لالا لالیا» نام دارد در حدود ۱۳ هزار سال پیش تشکیل شده است.

پروفسور جف دالر، زمین‌شناس در دانشگاه آبریستویث ولز، با بیان این که تلماسه‌ها «یکی از شگفتی‌های طبیعی جهان» هستند، می‌گوید: «آنها از روی زمین شبیه اهرام هستند، اما از آسمان قله‌ای را می‌بینید که ماسه‌ها از سه یا چهار جهت از آن بیرون زده‌اند. این بازوها آنها را شبیه ستاره می‌کند.»

در واقع برخورد بادهایی که در جهت‌های مخالف هم می‌وزند، منجر به ایجاد تلماسه‌ها می‌شود. آقای دالر که این تحقیق را به همراه پروفسور چارلز بریستو در دانشگاه بیرکبک لندن انجام داده می‌گوید درک عمر این تلماسه‌ها به دانشمندان کمک می‌کند تا ساختار بادها را درک کنند و بتوانند به شرایط اقلیمی دوران گذشته پی ببرند.

«لالا لالیا» (نامی بومی در زبان محلی آمازیغ به معنای ‘بالاترین نقطه مقدس’) در صحرای شنی «ارگ چبی» در جنوب شرقی مراکش واقع شده و دارای ۱۰۰ متر ارتفاع و ۷۰۰ متر پهنا است. دانشمندان می‌گویند رشد این صحرا پس از شکل‌گیری اولیه برای حدود ۸ هزار سال متوقف و تثبیت شد، اما با تغییرات اقلیمی به سرعت در چند هزار سال گذشته گسترش یافت.

در واقع آنچه باعث تعجب دانشمندان شده این است که پایه تپه قدمتی ۱۳ هزار ساله دارد، ولی بخش فوقانی آن تنها در ۱۰۰۰ سال گذشته شکل گرفته است.

به طور معمول بیابان‌ها را می‌توان در تاریخچه‌های زمین‌شناسی شناسایی کرد، اما تپه‌های ستاره‌ای به نسبت چیز جدیدی محسوب می‌شوند و تا این اواخر توجه دانشمندان را به خود جلب نکرده بودند.


پروفسور دالر می‌گوید این ممکن است به این دلیل باشد که آن‌ها آنقدر بزرگ هستند که کارشناسان متوجه نشدند که به یک تلماسه مجزا نگاه می‌کنند. وی اضافه کرد: «این یافته‌ها احتمالاً بسیاری از مردم را شگفت‌زده خواهد کرد، زیرا می‌توانیم ببینیم که این تپه عظیم با چه سرعتی شکل می‌گیرد و سالانه حدود ۵۰ سانتی‌متر در بیابان حرکت می‌کند.»

دانشمندان برای تعیین سن این تپه ستاره‌ای از تکنیکی به نام «لومینسانس» استفاده کردند. این روش محاسبه می‌کند که دانه‌های شن تلماسه آخرین بار چه زمانی در معرض نور روز قرار گرفته‌اند.

محققان ابتدا نمونه‌هایی از شن و ماسه برداشته‌شده از این مکان را یک آزمایشگاه تاریک در شرایط نور قرمز کم، مشابه یک کارگاه عکاسی قدیمی مورد، تجزیه و تحلیل قرار دادند. هنگامی که دانه‌های کوارتز در این شرایط قرار می‌گیرند، همچون یک باتری شارژی انرژی را به شکل نور آزاد می‌کنند و دانشمندان می‌توانند با همین روش سن آنها را محاسبه کنند.

پروفسور دالر می‌گوید: «در تاریک‌‌خانه آزمایشگاهی ما نور را از این دانه‌های شنی می‌بینیم. هر چه دانه‌های رسوب قدیمی‌تر نور روشن‌تری بتابانند، نتیجه می‌گیریم که مدت زمان بیشتری از دفن آنها گذشته است.»

یکی دیگر از این تلماسه‌های شنی عظیم در کلرادو در آمریکای شمالی قرار دارد که با ۲۲۵ متر مرتفع‌ترین تپه در ایالات متحده به شمار می‌رود.

پروفسور دالر با بیان این که بالا رفتن از این تپه‌ها کار سختی است، می‌گوید: «هنگام صعود دو قدم بالا می‌روید و یکی به عقب می‌لغزید. اما ارزشش را دارد چرا که آنها از بالا بسیار زیبا هستند.»

نتایج تحقیقات تازه در نشریه علمی «Scientific Reports» منتشر شده است.