دلایل تعویق در عادی سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و عربستان

سفر جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا به ریاض که قرار بود دوم آوریل برای ازسرگیری مذاکرات درباره معامله عادی‌سازی روابط میان عربستان و رژیم صهیونیستی انجام شود، به تأخیر افتاد. مذاکرات مربوط به عادی سازی روابط میان عربستان و رژیم صهیونیستی بعد از جنگ هفت اکتبر متوقف شد. با اینکه واشنگتن در آن زمان توقف مذاکرات درباره عادی سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و عربستان را به جنگ غزه ربط داد اما تلاش‌های خود را برای انجام این معامله و ازسرگیری مذاکرات مربوط به آن متوقف نکرد. ریاض انجام این معامله را به توقف جنگ غزه و آغاز یک روند سیاسی برای حل مساله فلسطین مشروط کرده است. طی ماه‌های گذشته آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا بارها به عربستان سفر کرد که آخرین آن در ماه مارس بود. وی در راستای همین هدف با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان دیدار کرد.

به نقل از العربی الجدید، این مذاکرات در حالت رکود قرار دارد چرا که دلیل توقف آن همچنان موجود است و لازم است موضوع عادی سازی روابط تا زمان توافق آتش‌بس در غزه و روشن شدن موضع سیاسی به تأخیر بیفتد. دولت آمریکا بررسی این مساله با مسؤولان عربستانی را متوقف نکرده است و به نظر می‌رسد که برای انجام این معامله که آن را چه در صورت ادامه جنگ و چه توقف آن اعلام خواهد کرد، عجله دارد.

منابع عربستانی اعلام کردند واشنگتن برای معامله عادی سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و عربستان به صورت مستقل از جنگ غزه عمل می‌کند و ترجیح می‌دهد که این معامله هرچه سریع‌تر انجام شود تا جزو یکی از موضوعات کمپین انتخاباتی جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا باشد که اواسط تابستان آینده آغاز خواهد شد. این منابع معتقدند که دلیل عجله واشنگتن برای انجام این معامله نیاز به یک دستاورد سیاسی مهم است. به ویژه اینکه آمریکا نگران این است که جنگ غزه طول بکشد و نتواند این دستاورد را محقق کند. برای همین برای انجام این معامله تلاش زیادی می‌کند. نکته دیگری مربوط به طرف‌های این معامله یعنی آمریکا، عربستان و رژیم صهیونیستی و تعهدات و شروط هر کدام از سه طرف که به روند جنگ و نتایج آن مرتبط نیست، وجود دارد.

واشنگتن ترجیح می‌دهد تا اعلام معامله عادی‌سازی روابط را به پایان جنگ غزه مرتبط کند چرا که این مساله یک دستاورد سیاسی بزرگ برای واشنگتن است اما اگر نتواند این دستاورد را محقق کند روند عادی‌سازی روابط را جدا از سرنوشت جنگ غزه تکمیل می‌کند.

منابع عربستانی تاکید کردند واشنگتن در حال حاضر برای ایجاد چارچوب کلی این توافق و بندهای آن تلاش می‌کند و منتظر شرایط مناسب برای انجام توافق بین این سه طرف می‌ماند. ممکن است این توافق شامل افراد دیگری نیز باشد. یک هفته قبل از حملات جنبش حماس علیه رژیم صهیونیستی، پیش‌بینی‌هایی درباره توافق قریب الوقوع عادی‌سازی روابط میان رژیم صهیونیستی و عربستان وجود داشت. بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی و ولیعهد عربستان می‌گفتند که پیشرفتی در این معامله حاصل شده است اما همچنان موانع بزرگ دیگری بر سر راه این توافق وجود دارد. اختلافات درباره این معامله ۲ شرط را می‌طلبد. اول اینکه عربستان و اسرائیل هر ۲ باید امتیازهایی بدهند. شرط دوم این است که واشنگتن خواسته‌های ریاض را در ازای تحقق معامله برآورده کند. این خواسته‌ها درباره ضمانت‌های امنیتی و توافق‌های تسلیحاتی و ایجاد رآکتورهای هسته‌ای غیرنظامی در عربستان است. نکات دیگری نیز وجود دارد که فاش نشده است.

عربستان تلاش می‌کند تا سقف شروط خود را بالا ببرد چرا که از زاویه فواید عادی‌سازی روابط برای رژیم صهیونیستی نگاه می‌کند. این فواید تنها به دستاوردهای بزرگ اقتصادی محدود نمی‌شود بلکه جایگاه رژیم صهیونیستی را در منطقه و چه بسا در جهان اسلامی بالا خواهد برد اما آمریکا این توافق را یک دستاورد بزرگ در سیاست خارجه و تقویت همکاری منطقه‌ای از طریق توافق‌های ابراهیم با مشارکت عربستان می‌داند چرا که عربستان بااهمیت‌ترین بازیگر در خاورمیانه محسوب می‌شود.

امتیازهایی که رژیم صهیونیستی باید بدهد پذیرش کمترین حد از حقوق فلسطین است. موضوع مهمی که عربستان و آمریکا به آن چشم دوخته‌اند موافقت رژیم صهیونیستی با راه حل تشکیل ۲ دولت است و امیدوارند که این مساله پایان نزاع رژیم صهیونیستی و فلسطین باشد. به تأخیر افتادن سفر سالیوان کاملا وارد بود چرا که اعلام این سفر در شرایط کنونی تعجب آور بود. برای همین توجیهی که جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی آمریکا درباره به تأخیر افتادن سفر سالیوان آورده است، قانع کننده به نظر نمی‌رسد.

موانعی در مقابل این معامله وجود دارد که مهمترین آن این است که رژیم صهیونیستی و آمریکا این معامله را با یک بهای بسیار اندک می‌خواهند. عربستان می‌خواهد ضمانت‌های امنیتی مکتوب باشند در حالی که واشنگتن می‌خواهد شفاهی باشد و دشوار بودن تصویب «معاهده دفاعی» در کنگره را دلیل آن می‌داند. مراکز پژوهشی آمریکایی معتقدند که این یک بهانه واهی است و دلیل آن این است که دو سوم اعضای سنا با حمایت از عربستان موافق هستند. به گفته منابع واشنگتن تلاش می‌کند تا ریاض را به قبول توافقی شبیه توافق‌های امنیتی آمریکا با کره جنوبی و ژاپن به جای ضمانت‌هایی در چارچوب ناتو قانع کند.

مثال دوم درباره درخواست عربستان برای ارائه امتیازهایی از سوی نتانیاهو درباره راه حل تشکیل ۲ دولت است و با توجه به تحولات وضعیت فلسطین و اراضی اشغالی به نظر می‌رسد که اجرای این مساله در حال حاضر دشوار باشد. نتانیاهو در حال حاضر وارد نبرد علنی با دولت آمریکا برای بستن صفحه کشور فلسطین شده است برای همین اگر این مساله را در مقابل کنست(پارلمان رژیم صهیونیستی) مطرح کند با آن مخالفت می‌شود.

حتی درخواست عربستان برای بهبود زندگی فلسطینی‌ها که در مصاحبه ولیعهد عربستان با شبکه فاکس نیوز آمریکا در ماه سپتامبر آمده بود در سایه جنگ رژیم صهیونیستی علیه غزه بعید به نظر می‌رسد. آنچه که رژیم صهیونیستی به دنبال تحقق آن است کوچاندن یک میلیون نفر از ساکنان غزه است. با توجه به اینکه تحقق دستاوردی به این شکل برای عربستان در مقابل شهروندانش و جهان عربی و اسلامی ضروری است، پیش‌بینی می‌شود که دولت آمریکا فشار زیادی را بر نتانیاهو تا حد تهدید به از بین بردن ائتلاف دولتی وی با راستگرایان که یکی از موانع در راه امتیاز دهی است، وارد کند.

چالش دومی که این معامله با آن مواجه است همسو نبودن منافع سه طرف و اولویت‌های ویژه آنها و حتی تناقض زیاد بین این منافع است. از جمله اهداف واشنگتن و تل‌آویو مقابله با ایران در خلیج فارس و خاورمیانه است در حالی که ریاض معتقد است که توافق با ایران می‌تواند جایگزین این درگیری شود.

مانع سوم پروژه رآکتورهای هسته‌ای مسالمت آمیز در عربستان است. آمریکا تأکید کرده است که با درخواست عربستان برای غنی سازی اورانیوم بدون نظارت جدی بین‌المللی به ویژه از سوی آمریکا و رژیم صهیونیستی موافقت نمی‌کند.

از سوی دیگر برخی نسبت به نزدیک بودن توافق عادی‌سازی روابط میان عربستان و رژیم صهیونیستی خوش‌بین هستند و دلیل آن را افزایش سفرهای مسؤولان آمریکایی به عربستان می‌دانند.

عربستان نمی‌خواهد به گونه‌ای جلوه کند که یک اقدام یک جانبه را انجام داده و حقوق فلسطینی‌ها را زیر پا بگذارد. برای همین موضوع فلسطین را در توافق عادی‌سازی روابط مهم می‌داند. آمریکا و عربستان می‌دانند که مشارکت طرف فلسطینی در این روند مهم است تا اشتباهاتی که در توافق‌های ابراهیم رخ داد، تکرار نشود. توافق‌های ابراهیم بدون مشارکت تشکیلات خودگردان فلسطین انجام شد. انور قرقاش، وزیر مشاور سابق امارات تأکید کرد مساله فلسطین در توافق‌های ابراهیم نقشی نداشت. در هر صورت توافق عادی‌سازی روابط میان عربستان و رژیم صهیونیستی بسیار مهم‌تر از توافق‌های کشورهای عربی دیگر با رژیم صهیونیستی است. برای همین دولت جو بایدن توجه زیادی به آن و تأثیرات سیاسی دارد که می‌تواند بر آینده منطقه بگذارد. آنچه برای واشنگتن مهم است این است که هدف از بین رفتن توافق عادی‌سازی روابط که گفته می‌شود یکی از اهداف حملات حماس بوده است، محقق نشود.