خطر جدی زلزله برای تهران، کرج، تبریز و مشهد که بیشترین جمعیت را دارند / برداشت آب زیرزمینی روی گسل‌های فعال و تحریک آن‌ها اثر می‌گذارد / می‌توانیم بگوییم ما در پنجره زمانی زمین لرزه بزرگ تهران هستیم / ممکن است از الان تا پنجاه سال دیگر، آن زمین لرزه اتفا

خطر زلزله در نقاط مختلف کشور با توجه به افزایش روند فرونشست احساس می‌شود. خطر زلزله در شهر‌های بزرگ و درهم تنیده مانند تهران و تبریز و کرج بیشتر از نقاط دیگر است که نگرانی‌های بیشتری را برانگیخته است. در این دایره، اصفهان و مشهد نیز می‌گنجند که با توجه به جمعیت بالای آن‌ها، نتایج زیان بار شدید‌تری از زلزله کسب می‌کنند.

مهدی زارع، درباره نقاط خطرپذیرتر در زمینه زلزله به «انتخاب» گفت: خطر جدی زلزله کماکان برای شهرهاییست که بیشترین جمعیت را دارند. این شهر‌ها به ترتیب شامل تهران، کرج، تبریز و مشهد است که بیشترین اثر منفی را از هرنوع زلزله احتمالی دریافت می‌کنند. از نظر فرونشست زمین هم این چهار شهر شرایط خوبی ندارند. اطراف تهران، کرج و شمال مشهد و جنوب غربی تبریز در معرض مقادیر مختلفی از فرونشست هم هستند. با برداشت شدید آب زیرزمینی از دشت‌های اطراف شهر‌ها، فرونشست جدی‌تر شده است. برداشت آب زیرزمینی فقط به فرونشست هم خلاصه نمی‌شود و روی گسل‌های فعال و تحریک آن‌ها اثر می‌گذارد. بررسی‌های ما در اطراف تهران نشان می‌دهد که نشست زمین در نقاطی که گسل فعال دارند، تمرکز زلزله‌های کوچک تا متوسط را می‌بینیم؛ بنابراین یک همبستگی بین زمین لرزه و فرونشست برقرار است.

وی در ادامه درباره احتمال وقوع زلزله در تهران بیان کرد: زلزله تهران به ما نزدیک است، چون به خاطر بازگشت زمین لرزه‌ها، می‌توانیم بگوییم ما در پنجره زمانی زمین لرزه بزرگ هستیم. منتهی تعیین زمان دقیق آن رخداد نیازمند اقدامات مفصل‌تر و سرمایه‌گذاری زیرساختی روی امکانات پژوهشی است. بازگشت زمین لرزه‌های بزرگ به ما نشان می‌دهند که در تهران ممکن است از الان تا پنجاه سال دیگر، آن زمین لرزه اتفاق بیوفتد. از نظر ما و از نظر علمی زلزله تهران قطعاً اتفاق خواهد افتاد منتهی زمان آن مشخص نیست.

استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله در رابطه با کمبود امکانات زلزله سنجی اظهار داشت: در حدود ده سال اخیر تقریباً تا حد زیادی سرمایه‌گذاری صورت نگرفته است. ما نیاز به سنجش‌های دقیق در مناطق اطراف تهران داریم. به طور کلی ما ثبت لرزه‌ای و شتاب‌نگاری خوبی داریم و مشکل کیفیت نداریم. از نظر دانش علمی هم در کشور برای هر نوع تجزیه و تحلیل کافیست. منتهی تجهیزات و سرهم کردن زیرساخت در شرایطی است که برای مطالعات خاص در اطراف تهران، فقط یک ایستگاه وجود دارد، اما نیازمند به پنجاه ایستگاه میکروژئودزی داریم. تعداد ایستگاه‌های لرزه‌نگاری اطراف تهران هم حدود ۳۰ عدد است، اما پایش دقیق زلزله‌های کوچک پیرامون تهران، به ده برابر این امکانات نیاز دارد. مثلاً اطراف استانبول، نزدیک ۵۰۰ ایستگاه وجود دارد.

او افزود: تصور اینکه بگوییم با زلزله کل یک شهر نابود می‌شود، اصلاً علمی نیست. البته هر زمین لرزه ۵ ریشتر به بالا اگر در محدوده شهر تهران رخ دهد، به نظر می‌رسد آسیب‌های جبران ناپذیری به تهران و کشور وارد شود.

وی درباره احتمال زلزله در کلانشهر‌های تبریز، اصفهان و شیراز اشاره کرد: ما در شهر تبریز زلزله‌های کوچک به سمت شمال غربی تبریز را داشتیم. گسل تبریز بیشترین میزان لغزش را در طول تاریخ داشته است. از ۱۷۸۰ تا کنون که ۳۴۴ سال می‌گذرد، در آنجا زلزله مهمی رخ نداده است. به طور متوسط در محدوده تبریز هر ۲۰۰ سال می‌توان انتظار یک زمین لرزه بزرگ داشت. در اصفهان لرزه کمتر است، اما برداشت شدید آب زیرزمینی گسل‌های موجود در آنجا را تحریک کرده است. در شیراز ماجرا متفاوت است و زلزله‌های کوچکی بین شیراز و کازرون اتفاق افتاده و انتظار اتفاق مهمی در شیراز می‌توان داشت.

زارع درباره مهاجرت نیروی متخصص زلزله گفت: هیچ راهی جز روش علمی برای مقابله با نتایج زمین لرزه‌ها وجود ندارد. حرکت در مسیر علم با تجهیزات و حفظ نیرو‌های تخصصی امکان‌پذیر است. ما به شکل وسیع شاهد مهاجرت نیرو‌های تخصصی زلزله بوده‌ایم. برخی حتی در ایران استخدام شدند، اما پس از یافتن یک فرصت شغلی در خارج از ایران، مهاجرت کرده‌اند. باید تلاش کنیم نیرو‌های خوبمان را حفظ کنیم.