هویت جنسیتی چیست؟ درک جامعه از آن چگونه است؟

جنسیت یک طیف است و اگرچه عوامل ژنتیکی معرف جنسیت بیولوژیکی ما هستند، تعریف جنسیت دست خود فرد است. حتی اگر مشکلی در تعریف و بیان هویت جنسی خود ندارید، آشنایی با اصطلاحات گوناگون هویت جنسی فرصت خوبی است تا یاد بگیریم همه آدم‌ها فارغ از جنسیت و هویت جنسی مستحق عشق، برابری، حمایت و مراقبت‌اند. در این مقاله همراه ما باشید تا با رایج‌ترین اصطلاحات برای تعریف هویت جنسیتی یا جنسی آشنا شوید.

راهنمای مطالعه نمایش

هویت جنسیتی چیست؟

تعریف جنسیت در جامعه شناسی

نگاهی به تاریخچه هویت جنسیتی

ارتباط هویت جنسی با سلامت روان

اصطلاحات رایج هویت جنسیتی

کلام آخر

هویت جنسیتی چیست؟

هویت جنسیتی با جنسیت تعیین نمی‌شود، بلکه با احساس فرد به جنسیت خود و اغلب به‌مرور زمان تعریف می‌شود یا تغییر می‌کند. افراد سعی می‌کنند با لباسی که می‌پوشند، رفتاری که از خود نشان می‌دهند و حرکات و اشاراتشان هویت خود را تعریف و ابراز کنند. این هویت ممکن است با انتظار جامعه از جنسیت فرد مطابقت داشته باشد یا نداشته باشد، بنابراین هویت جنسی آدم‌ها همیشه مطابق جنسیت آنها نیست و نمی‌توان آن را بر اساس ظاهر، آناتومی، هنجارها و یا کلیشه‌های اجتماعی حدس زد. مثلا شاید زنی تراجنسیتی هویت خود را مذکر یا نان باینری تعریف کند. برای همین مهم است یاد بگیریم بر اساس ظاهر آدم‌ها درمورد جنسیت آنها فرضیه نسازیم.

تعریف جنسیت در جامعه شناسی

در علم جامعه‌شناسی دو واژه جنسیت (Gender) و جنس (Sex) با هم متفاوت‌اند. جنسیت افراد را بر اساس رفتارها و صفاتی که دارند متمایز می‌کند، درحالی‌که واژه جنس بیانگر ویژگی‌های جسمانی و تمایزات بیولوژیکی زن و مرد است و معنای زیست‌شناختی دارد. این یعنی در علم جامعه‌شناسی نمی‌توان جنس و جنسیت را یکی دانست و باید میان آنها تمایز قائل شد.

نگاهی به تاریخچه هویت جنسیتی

هویت جنسیتی و گرایش جنسی دو مقوله کاملا متفاوت‌اند. در طول تاریخ هویت‌های لزبین، گِی، دوجنسه، ترنسجندر، کویر، اینترسکس و بی‌جنس‌گرا در کشورهای مختلف وجود داشته‌اند و جوامع مختلف کم‌و‌بیش این هویت‌ها را پذیرفته‌اند.

در سال‌های اخیر، مسائل جنسی و جنسیتی بیشتر از همیشه با سیاست گره خورده‌اند و پذیرش عمومی این مسائل از سیاست تأثیر می‌پذیرد. به‌خصوص در پنجاه سال گذشته شاهد افزایش فعالیت‌های سیاسی و مذهبی پیرامون مفهوم گرایش جنسی و هویت جنسی بوده‌ایم. در تمام کشورهای جهان، قوانین و سیاست‌های مختلفی وجود دارند که یا به‌سمت پذیرش، برابری، تأیید و حمایت حرکت می‌کنند یا کاملا از آن دور می‌شوند و هر هویتی به‌ غیر از زن و مرد را به رسمیت نمی‌شناسند.

ارتباط هویت جنسی با سلامت روان

هویت جنسیتی چیست؟ درک جامعه از آن چگونه است؟

اگر احساس فرد به جنسیت خود با ویژگی‌های جسمانی و جنسیتی که در بدو تولد برای او ثبت شده‌اند همسو نباشد، احتمال تجربیات پراسترس و به‌خطر‌افتادن سلامت روان فرد وجود دارد. به‌خصوص در جوامعی که این ناهمسویی هنوز به‌قدر کافی پذیرفته نیست. این افراد در یک قدمی نارسایی جنسیتی و مسائل مهم‌تری مثل افسردگی، خودآزاری و افکار خودکشی قرار دارند.

مسئله نارسایی جنسیتی سال‌هاست که در راهنمای تشخیصی آماری نوعی «اختلال هویت جنسیتی» نیست، اما این ناراحتی همچنان متوجه فردی است که بین جنسیت تجربه‌شده خود و جنسیتی که در بدو تولد به او اختصاص داده شده است، تفاوت احساس می‌کند.

اختلال هویت جنسیتی چیست؟

ناراحتی بابت تطابق‌نداشتن جنسیت بیولوژیکی با هویت جنسیتی با عبارت «اختلال هویت جنسیتی» توصیف می‌شود. این احساس ناراحتی و نارضایتی گاه به‌قدری شدید است که زمینه افسردگی و اضطراب اجتماعی فرد را فراهم می‌کند و اثرات منفی چشمگیری بر زندگی روزمره او می‌گذارد. درمان اختلال هویت جنسیتی شامل گفت‌وگودرمانی، مصرف داروهای مسدودکننده بلوغ و عمل جراحی تغییر جنسیت است.

درک جامعه از جنسیت‌های مختلف

تنوع جنسیتی اختلال سلامت روان نیست و افرادی که هویت جنسی خود را در چهارچوبی به‌جز زن و مرد توصیف می‌کنند، ذاتا مشکلی ندارند. بااین‌حال متأسفانه برخی از تجربیات روزمره ممکن است آسیب‌پذیری این افراد در برابر مشکلات سلامت روان را افزایش دهند، از جمله:

ناراحتی از این بابت که هویت جنسی فرد با جنسیتی که در بدو تولد برایش تعیین شده مطابقت ندارد.
ناراحتی بابت خصوصیات جنسی اولیه و ثانویه‌ای که با هویت فرد مطابقت ندارند.
تمایل به داشتن ویژگی‌های جنسیتی که در خود نمی‌بیند یا آرزوی حذف برخی از ویژگی‌های جنسیتی خود.
احساس متفاوت یا جدابودن از اطرافیان.
آزار کلامی و رفتاری افراد جامعه بعد از بیان هویت جنسی خود.
فشار ناشی از نادیده‌گرفتن احساسات درونی خود درمورد هویت جنسی.
ترس یا نگرانی بابت پذیرش هویت جنسیتی خود توسط عزیزانش و احتمال طردشدن.
احساس حمایت و درک‌نشدن از جانب دوستان و خانواده و عزیزان.

این فشارها قطعا به فرد استرس زیادی می‌دهند، به‌خصوص اگر با مشکلات روزمره زندگی مثل مدیریت درس و مدرسه، یافتن شغل و ایجاد ارتباط سالم همراه و هم‌زمان باشند.

اصطلاحات رایج هویت جنسیتی

این روزها اصطلاحات زیادی برای تعریف هویت جنسیتی باب شده‌اند. در جدول زیر رایج‌ترین این اصطلاحات را می‌خوانید.

اصطلاح	تعریف
AFAB	این واژه سرنامی است برای عبارت انگلیسی «assigned female at birth» – یعنی در بدو تولد جنسیت فرد زن بوده است.
AMAB	این واژه سرنامی است برای عبارت انگلیسی «assigned male at birth» – یعنی در بدو تولد جنسیت فرد مرد بوده است.
اِی‌جندر (Agender)	افرادی که خود را در قالب هیچ‌یک از طبقه‌بندی‌های جنسیتی موجود نمی‌بینند.
آندروجین (Androgyne)	فردی که خودش را هم زن و هم مرد می‌داند. (ویژگی‌های زنانه و مردانه دارد.)
دوجنسیتی (Bigender)	فردی که رفتار اجتماعی و ویژگی‌های او بین زن و مرد است.
جنسیت باینری (Gender binary)	این اصطلاح به سیستم‌های طبقه‌بندی جنسیتی اشاره می‌کند که افراد را در دو دسته منحصر‌به‌فرد زن و مرد می‌گنجانند.
جندرکویر (Genderqueer)	این دسته از افراد را نمی‌توان منحصرا زن یا مرد معرفی کرد، چراکه در طول زمان هویت جنسیتی خود را به شکل‌های مختلف تجربه می‌کنند.
بیناجنس (Intergender)	یک هویت جنسیتی غیردودویی که جایی بین زن و مرد قرار می‌گیرد. به عبارت بهتر، ترکیبی از زن و مرد است.
چندجنسیتی (Multi-gender)	این یک اصطلاح فراگیر برای توصیف افرادی است که بیشتر از یک هویت جنسی دارند.
غیرباینری (Nonbinary)	این افراد را نمی‌توان منحصرا مرد یا زن طبقه‌بندی کرد،‌ چراکه ویژگی‌های آنها با ویژگی‌های زنان و مردان مطابقت ندارند.
اُمنی‌جندر (Omnigender)	این هویت جنسیتی غیردودویی توصیف‌کننده افرادی است که چند هویت جنسیتی را هم‌زمان یا به‌مرور تجربه می‌کند. این فرد تمام جنسیت‌ها را تجربه کرده است و دارد.
پَن‌جندر (Pangender)	این افراد جنبه‌هایی از چند جنس را تجربه کرده‌اند یا در طول زمان تجربه می‌کنند.
ترنس‌سکشوال (Transsexual)	این اصطلاح زیر چتر تراجنسیتی قرار می‌گیرد و برای تمایز بین هویت جنسی (یعنی تجربه درونی جنسیت) و جنسیت تعیین‌شده در بدو تولد (مذکر، مونث یا اینترسکس) استفاده می‌شود.
ترای‌جندر (Trigender)	این اصطلاح مربوط به افرادی است که سه هویت جنسیتی را هم‌زمان یا در گذر زمان تجربه می‌کنند.
سیسجندر یا همسو‌جنسی (Cisgender)	این اصطلاح برای توصیف آن دسته از افرادی است که هویت جنسی آنها با ویژگی‌های جسمانی‌شان همسوست.
ضمایر خنثی (Gender-neutral pronouns)	تأکید بر استفاده از ضمایر خنثی برای افراد خارج از طبقه‌بندی جنسیتی باینری دارد در در زبان‌هایی که از ضمایر متفاوتی برای اشاره به جنسیت زن و مرد استفاه می‌شود.
نیمه‌جنسیتی (Demigender)	این اصطلاح برای توصیف افرادی به کار می‌رود که تا حدی با یک جنسیت خاص همذات‌پنداری می‌کنند، اما نه لزوما جنسیتی که در بدو تولد برای آنها ثبت می‌شود. این افراد جنسیت مشخصی برای خود نمی‌بینند و صرفا یک ارتباط درونی با مفهوم جنسیت در وجود خود دارند.
جندرفلوید (Genderfluid)	فردی که خود را جندر فلوید یا جنسیت سیال معرفی می‌کند، عقیده دارد که هویت جنسیتی او بین جنسیت‌های مختلف جابه‌جا می‌شود، در گذر زمان تغییر می‌کند و تکامل می‌یابد.
گری‌جندر (Graygender)	این اصطلاح توصیف‌کننده افرادی است که درمورد هویت یا بیان جنسیتی دچار دوگانگی می‌شوند و نمی‌توانند خود را قطعا زن یا مرد بدانند.
سیشِت (Cishet)	این اصطلاح به افرادی اطلاق می‌شود که هم سیسجندر و هم دگرجنس‌گرا هستند.

کلام آخر

در سراسر دنیا از اصطلاحات متعدد برای توصیف هویت جنسی استفاده می‌کنند. بسیاری از این اصطلاحات هم‌پوشانی دارند و تعریف برخی از آنها در منابع مختلف به‌مرور تغییر کرده‌ است. در این مقاله تلاش کردیم رایج‌ترین اصطلاحات برای تعریف هویت جنسیتی را معرفی کنیم تا بدانید توصیف هویت جنسی چقدر ممکن است پیچیده و حساس باشد. آشنایی با این اصطلاحات درک بهتر و عمیق‌تری از طیف جنسیتی به ما می‌دهد.

اگر این مطلب برای شما مفید بوده است، نظر ارزشمندتان را برای ما بنویسید.

در ادامه بخوانید: آیا فرزندم ترنس است؟ روش تشخیص و راه‌های حمایت از فرزند ترنس

هشدار! این مطلب صرفا جنبه آموزشی دارد و برای استفاده از آن لازم است با پزشک یا متخصص مربوطه مشورت کنید. اطلاعات بیشتر

گوناگون