برنده و بازنده بازی ریاض_واشنگتن/ سودای هسته‌ای بن‌سلمان؛ بایدن بر سر دوراهی!

به گزارش اقتصادنیوز، به گفته مقامات آمریکایی، عربستان سعودی و ایالات متحده در حال نهایی کردن جزئیات توافقی مهم برای تقویت تجارت و دفاع دوجانبه هستند - اما اگر پادشاهی و اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار نکنند، توافقی حاصل نخواهد شد.به ادعای ناظران، معاهده دفاعی ائتلاف امنیتی هفت دهه ای میان عربستان سعودی و ایالات متحده را مستحکم کرده و دو بازیگر را بیش از همیشه به یکدیگر نزدیک می کند؛ بالاخص در شرایطی که رقبای واشنگتن، بازیگرانی چون ایران، روسیه و چین به دنبال افزایش نفوذ و قدرت خود در خاورمیانه هستند.

امید پادشاهی ناامید می‌شود؟

در همین راستا، متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت که ایالات متحده در حال مذاکره در باب ابرتوافق با سه مولفه ای است که ذیل آن تعریف شده است. مولفه اول شامل بسته‌ای از توافقات بین آمریکا و عربستان سعودی است، مولفه دیگر عادی سازی روابط بین ریاض و تل آویو و مولفه سوم تغریف کشور فلسطین است.میلر تاکید کرد که هر سه گزاره به یکدیگر مرتبط هستند و هیچکدام بدون دیگری محقق نخواهد شد. همزمان آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در جریان کنفرانس اقتصادی در ریاض تاکید داشت: برای اینکه فرایند عادی سازی بین عربستان سعودی و اسرائیل محقق شود، باید راهی برای تشکیل کشور فلسطینی و «آرامش در غزه» وجود داشته باشد.او در ادامه تاکید کرد که پادشاهی و واشنگتن در باب توافق به نقطه پایانی نزدیک هستند، اما برای پیشبرد فرایندعادی سازی روابط تل آویو و پادشاهی دو چیز لازم است: آرامش در غزه و راهی برای تعریف کشور فلسطین.

وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد، در حاشیه این مجمع، بلینکن با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی دیدار داشت. کارشناسان پیمان امنیتی میان عربستان و آمریکا را «مجموعه ای جامع از تفاهمات» توصیف می کنند که شامل تضمین های امنیتی، اقتصادی و فناوری برای پادشاهی و همچنین حمایت از برنامه هسته ای غیرنظامی ریاض می شود.در این میان خبرگزاری سی ان ان نوشت که تا پیش از این انتظار می رفت عربستان نیز به سان سایر کشورهای عرب که براساس توافق ابراهیم، اسرائیل را در سال 2020 به رسمیت شناختند، بدون لحاظ کردن پیش شرط تشکیل کشور فلسطین به عادی سازی تن دهد.محمد بن سلمان پیشتر گفته بود که توافق با اسرائیل "بزرگترین توافق تاریخی از زمان جنگ سرد" خواهد بود.در سال 2021، نتانیاهو توافقنامه را به گونه ای توصیف کرد که اسرائیل را قادر می سازد «دکترین قدیمی سرزمین ها در ازای صلح را کنار گذاشته و صلح در ازای صلح را لحاظ کند، بدون اینکه حتی یک وجب جغرافیای اشغالی را از دست بدهد». به ادعای سی ان ان نتانیاهو به دنبال گسترش آن چیزی است که از آن تحت عنوان دایره صلح یاد می کند.

موانع پیش روی آمریکا و عربستان

به واسطه اولویت های تل آویو، دولت بایدن فرایند عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان را محور سیاست خاورمیانه ای خود قرار داده است. ایالات متحده و عربستان سعودی در سال 2023 به گفتگوها درباره این پیمان ادامه دادند و انتظار می‌رفت بلینکن 10 اکتبر سال گذشته برای گفتگو در مورد جزئیات به ریاض پرواز کند، درست سه روز قبل از حمله حماس به اسرائیل و به تعویق انداختن این تلاش.تحلیلگران می گویند که حمله اسرائیل به غزه 34 هزار کشته برجای گذاشت، ممکن است پارامترهای توافق را برای عربستان سعودی تغییر داده باشد. اکنون تشکیل یک کشور فلسطینی است، کلید اصلی فرایند عادی سازی و تحخقق توافق گسترده تر خواهد بود.شاهزاده فیصل بن فرحان، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در نشست مجمع جهانی اقتصاد بدون اشاره به اصل عادی سازی روابط با اسرائیل، گفت: «ما خطوط کلی در مورد آنچه باید در جبهه فلسطین اتفاق بیفتد، ترسیم کرده ایم».

نتانیاهو بارها هرگونه احتمال در باب تشکیل کشور مستقل فلسطینی را رد کرده و مدعی است که این امر به امنیت اسرائیل لطمه می‌زند و بر ادامه جنگ غزه تا زمانی که حماس از بین برود، مصمم است.تحلیلگران می گویند که این موانع ممکن است موجب شود تا ریاض بر توافق امنیتی با آمریکا پافشاری کند بدون آن که اصل عادی سازی لحاظ شود. اما سی ان ان نوشته که چنین رویکردی با موانع بزرگی روبرو خواهد شد. لیندسی گراهام، سناتور جمهوری خواهد گفت: توافقی که در قابش تعهد نظامی قاطعانه ایالات متحده به امنیت عربستان سعودی تعریف شود، بدون مولفه عادی سازی، بعید است در کنگره ایالات متحده رای بیاورد.توافقنامه دفاعی متقابل در قالب یک معاهده مورد مذاکره قرار گیرد و برای الزام آور شدن نیاز به 67 رای در سنا دارد. گراهام در پاسخ به گزارش ها مبنی بر تصمیم عربستان سعودی گفت: بدون عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان و اطمینان از نیازهای امنیتی اسرائیل در مورد پرونده فلسطین، چنین توافقی شانس کمی دارد.

پیروزی برای ولیعهد

کارشناسان می گویند که شاید بایدن بتواند با الگوبرداری از توافقنامه امنیتی که سال گذشته با بحرین امضا کرد، کنگره را برای رسیدن به توافق دور بزند.به گفته فراس مکساد، کارشناس ارشد و مدیر توسعه استراتژیک فعال در موسسه خاورمیانه در واشنگتن دی سی، «مسیر دیگری وجود دارد که می تواند از توافقنامه یکپارچگی و رفاه امنیت جامع که دولت بایدن در سپتامبر 2023 با بحرین امضا کرد، الگوبرداری شود».با این حال، هیچ نشانه ای مبنی بر خواست دولت بایدن جهت تصویب توافق دوجانبه با عربستان سعودی و دور زدن کنگره وجود ندارد.از منظری دیگر، توافق امنیتی برای عربستان سعودی، پیروزی بزرگ خواهد بود، بدین معنا که چنین توافقی به انزوای بن سلمان توسط واشنگتن پایان می دهد. مکساد در این باره ادعا کرد، این توافق همچنین «سلطه آمریکا در خاورمیانه را برای نسل‌ها تثبیت کرده و چالش رو به رشد چین و روسیه را کمرنگ می کند».

بن سلمان مشتاق است پیمان دفاعی با پادشاهی را تقویت کند و اقتصاد عربستان سعودی را به دور از هیدروکربن ها متنوع سازد، زیرا او اولویتش را سیاست اقتصادی بلندپروازانه تحت عنوان چشم انداز 2030 قرار داده است. پادشاهی برنامه هسته ای غیرنظامی نوپایی دارد که ولیعهد مایل است با حمایت ایالات متحده آن را توسعه دهد.به گفته کارن یانگ، محقق ارشد پژوهشی در مرکز دانشگاه کلمبیا، «عربستان سعودی مایل است با ایالات متحده در حوزه انرژی و غنی سازی هسته ای معامله کند و این احتمالاً بهترین زمان در دوران دولت بایدن برای کمک به برخی از مسائل مهم در کنگره است. یکی از مهم ترین مولفه هایی که شاید موجب شود ایالات متحده از چنین توافقی حمایت کند، مخالفت این کشور با غنی سازی محلی اورانیوم است. عربستان سعودی از نظر ذخایر اورانیوم غنی است و اصرار دارد که بتواند آن را در داخل کشور غنی کند، این نخستین باری است که یک کشور عربی چنین سودایی در سر دارد. امارات متحده عربی همسایه پادشاهی، اورانیوم غنی شده مورد نیاز برای نیروگاه های هسته ای اش را وارد می کند.

به گفته مکساد، پیمان امنیتی، پادشاهی و ایالات متحده را به همکاری متقابل سوق می دهد، بدین معنا که هرکدام برای بازدارندگی و مقابله با هرگونه تجاوز خارجی با یکدیگر همکاری خواهند کرد، با این همه آنگونه که مسکاد می گوید، این توافق بعید است شکل معاهده به خود بگیرد.به ادعای مکساد،اگر شرایط سیاسی اجازه دهد، زمان برای توافق امنیتی چندجانبه شامل اسرائیل، بحرین، ایالات متحده و دیگران وجود خواهد داشت، اما انتخاب با اسرائیل خواهد بود. به ادعای این تحلیلگر، توپ در مسیر راه حل دو کشوری با فلسطینی ها در حرکت است و تل آویو باید آماده باشد تا در برابر عادی سازی روابطش با عربستان عقب نشینی نماید.