وجود 8000 گونه گیاهی در ایران

ایسنا: گیاهان معماران خاموش دنیای ما هستند. آن‌ها شعبده بازهای حیرت‌انگیزی هستند که صرفا از نورخورشید، دی اکسید کربن و آب، غذا تولید می‌کنند. ایران نیز تنوع گیاهی زیادی دارد و تاکنون ۸۰۰۰ گونه گیاهی در کشورمان شناسایی شده است.

روز جشن گیاهان ۱۸ می هر سال گرامی داشته می‌شود. هدف از آن این است که هر چه بیشتر مردم در سراسر جهان مجذوب گیاهان شوند و در مورد اهمیت علوم گیاهی برای کشاورزی و تولید پایدار مواد غذایی مغذی، باغبانی، جنگلداری و تولید محصولات گیاهی همچنین محصولات غیر غذایی مانند کاغذ، الوار، مواد شیمیایی، انرژی و داروها مشتاق شوند.

گیاهان معماران خاموش دنیای ما هستند. آنها شعبده بازهای حیرت‌انگیزی هستند که صرفا از نورخورشید، دی اکسید کربن و آب، غذا تولید می‌کنند و با روش جادویی خود قندها را می‌سازند. این کیمیاگری به گیاهان قدرت داده است که نه تنها زنده بمانند بلکه در هر گوشه از سیاره ما شکوفا شوند و با مجموعه‌ای شگفت‌انگیز از محیط ها، از خشن ترین بیابان‌ها تا عمیق‌ترین جنگل‌ها سازگار شوند.

با حدود ۲۵۰ هزار گونه، گیاهان به عنوان شاهدی بر خلاقیت بی حد و حصر طبیعت هستند. با این حال، اهمیت آنها فراتر از تنوع زیستی صرف است. گیاهان محافظان واقعی حیات روی زمین هستند و به عنوان تولیدکنندگان اولیه زیست‌توده و پایه‌ای عمل می‌کنند که کل اکوسیستم‌ها بر اساس آن رشد می‌کنند. در این میان «صدا» نقش مهمی در رشد گیاهان دارد. سر و صدا رشد گیاهان را به‌طور قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌دهد همچنین رشد گیاهان گلخانه‌ای تحت تأثیر صدای موسیقی افزایش می‌یابد.

ایران نیز از تنوع گیاهی زیادی برخوردار است و تاکنون ۸۰۰۰ گونه گیاهی در کشورمان شناسایی شده است که از نظر تنوع و تعداد آن‌ها، ۸۰ درصد گونه‌های گیاهی قاره اروپا را در بر می‌گیرند همچنین در میان کشورهای خاورمیانه این تنوع گیاهان کم نظیر است و ایران پس از ترکیه دومین کشوری است که به لحاظ تنوع گیاهی در خاورمیانه مطرح است.

مریم مغانلو -رئیس گروه گیاهی سازمان حفاظت محیط زیست- ضمن اشاره به تعداد گونه‌های گیاهی بومی ایران ادامه می‌دهد: به جز گیاهان بومی برخی گونه‌های دیگر نیز در کشور وجود دارد که به عنوان گونه‌های اندمیک و انحصاری شناخته می‌شوند و نسبت به گونه‌های بومی بسیار محدودتر هستند. این گونه‌ها تنها در یک محدوده جغرافیایی خاصی یافت می‌شوند. از ۸۰۰۰ گونه بومی، ۱۸۰۰ گونه اندمیک یا انحصاری است. از سوی دیگر بسیاری از گیاهان موجود در کشور ما ارزش دارویی، اقتصادی و زینتی دارند.

مغانلو با اشاره به اهمیت گونه‌های گیاهی ایران می‌گوید: آن‌ها موجب به وجود آمدن شرایط زیستی متفاوت در نقاط مختلف کشور می‌شوند و برای زیست انسان‌ها و حیوانات اهمیت دارند اما طی دهه‌های اخیر متاسفانه مورد بی‌توجهی و بسیاری از آن‌ها در معرض خطر انقراض قرار گرفته‌اند.

او اضافه می‌کند: برداشت بی‌رویه از این گونه‌ها و شرایط اقلیمی که در کشور ما به وجود آمده و خشکسالی موجب نابودی بسیاری از آن‌ها شده است. گیاهان بسته به گونه، ساختار ژنتیکی و فیزیولوژیک و نوع منطقه جغرافیایی تاب‌آوری متفاوتی را در برابر خشکسالی نشان می‌دهند.

احمدرضا محرابیان - دانشیار گروه اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی- نیز به موضوع چرخه رویشی و تولید مثل گیاهان اشاره و اظهارمی‌کند: آن‌ها در شرایط نامطلوب نمی‌توانند چرخه رویشی و زایشی خود را به پایان برسانند و در نهایت دچار ضعف فیزیولوژیک و اختلال در چرخه‌های زیستی می‌شوند.

محرابیان از دیگر تاثیرات خشکسالی بر گیاهان را کاهش مقاومت انواع گونه‌های گیاهی در مقابل تنش‌هایی محیط زیستی مانند آفات، دمای بالا، رقیبان زیستی و... ذکر می‌کند.

این دانشیار گروه اکولوژی گیاهی دانشگاه شهید بهشتی همچنین با بیان اینکه «بردباری و سازگاری» گونه‌ها در مقابل تنش و محیطی متفاوت است، می‌گوید: برخی گونه‌ها دامنه بردباری وسیعی دارند و می‌توانند شرایط و نوسانات شدید اقلیمی و خشکسالی را تحمل کنند بنابراین آسیب نمی‌بینند اما گونه‌های نادر، اندمیک و انحصاری ( بوم‌زاد یا گونه‌های مختص به یک منطقه جغرافیایی) بیشتر از سایر گونه‌ها حساس و آسیب‌پذیر هستند. از دست دادن این گیاهان یکی از بزرگترین آسیب‌های خشکسالی برای بشر است این در حالیست که بسیاری از گونه‌های انحصاری در دنیا در معرض خطر انقراض قرار دارند و یا منقرض شده‌اند.

او «حضور گونه‌های مهاجم و فرصت طلب» را یکی دیگر از پیامدهای خشکسالی می‌داند و اظهار می‌کند: این گونه‌ها به عنوان گونه‌های فرصت طلب از شرایط نامساعد رخ داده استفاده می‌کنند و به‌تدریج با گونه‌های بومی جایگزین می شوند.

در این شرایط می‌توان اقداماتی را برای مدیریت تغییر اقلیم و خشکسالی با هدف کاهش شدت تخریب پوشش گیاهی انجام داد. نخست کاهش سایر فشارها و تنش‌های منفی بر محیط زیست است. در این شرایط با انجام اقداماتی چون مدیریت بهره‌برداری از منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب بوم سازگان‌ها از تحمیل شرایط شدیدتر جلوگیری کنیم تا فشار مضاعفی بر گیاهان تحمیل نشود سپس با اعمال رویکردهای سازگارمآبانه در مدیریت محیط زیست اقدامات حفاظت زیستگاه را اجرا کنیم علاوه بر آن لازم اسیت همه کشورها برای کاهش گازهای گلخانه‌های تصمیم‌گیری جامع، قاطع و هماهنگی انجام دهند.

آگاه سازی مردم برای حفاظت از طبیعت هم مولفه بسیار مهمی است که سبب کمک خودجوش آنان به دولت‌ها و حمایت از طبیعت می‌شود.