چگونه شگردهای رسانه‌ای را برای مخاطب رو کنیم؟

حسن بهشتی‌پور ـ کارشناس رسانه ـ در گفت‌وگویی با ایران اکونومیست، درباره عملکرد دوسویه رسانه‌های خارجی از جمله بی‌بی‌سی در برابر اتفاقات طبیعی مثل سیل می‌گوید: رسانه‌ها بر اساس رویکرد و منافعی که خودشان دارند و یا آن کسانی که پول اداره‌ی این رسانه‌ها را می‌دهند، انتخاب می‌کنند که چگونه به رویدادها و ارزش‌های خبری آن بپردازند. این یک اصل شناخته‌شده در سطح بین‌المللی است و بنابراین هر رسانه‌ای متناسب با رویکردهایش و همچنین منافعی که دارد به خبرها می‌پردازد.

او در ادامه اینچنین بیان می‌کند: در ۴۰ سالی که کار رسانه‌ای کرده‌ام، خبر ندارم رسانه‌ای برای رضای خدا یا برای رضای مردم خبر منتشر کند. حتما هر رسانه‌ای متناسب با جهت‌گیری‌ها، رویکردها و منافعی که دارد، به موضوعات می‌پردازد و این اصل اول در مورد همه‌ی رسانه‌هاست و بی‌بی‌سی هم از این اصل خارج نیست. بی‌بی‌سی یک مکتب است و در کار رسانه‌ای‌اش صاحب سبک است و چیزی بالای ۹۰ سال کار و تجربه‌ مختلف در زمینه‌های مختلف داشته و به سطحی رسیده که الان هست؛ آن هم نه فقط به زبان فارسی بلکه در زبان‌ها و کانال‌های دیگر که در مجموع توانسته‌اند یک مکتب رسانه‌ای ایجاد کنند به ویژه در زمینه خبر و تولید خبر.

توجیه نکنیم!

این تحلیل‌گر مسایل بین‌الملل و مدیر پیشین شبکه‌ العالم در قبال رویکرد اخیر بی‌بی‌سی نسبت به سیل اخیر مشهد و سیل در یونان، اظهار می‌کند: من نمی‌دانم در یونان چه خبر بوده و سیل چگونه اتفاق افتاده اما می‌دانم که وقوع سیل علت‌های مختلفی دارد و با وجود اینکه بارندگی‌های زیادی انجام می‌شود اما پشت آن دلایل متعدد علمی وجود دارد. در مشهد هم طبق گزارش‌های مستندی که وجود دارد، در منطقه‌ای نهر بوده که آن هم در مسیر سیلاب بوده. برخی تصور می‌کنند که بعد از بارندگی این سیلاب‌ها هیچ کاربردی ندارند، آنها را پر می‌کنند و تبدیل به خانه‌سازی می‌کنند و پشت آنجا دیوارهایی ایجاد می‌کنند که مسیر آب منحرف به جای دیگری شود و در نهایت دیوار شکسته می‌شود و آب در کل مناطقی که شناسایی شده، جاری می‌شود. اگر منِ رسانه بخواهم این اتفاق را پوشش دهم، اگر رویکردم این باشد که موضوع را توجیه کنم، می‌گویم، حادثه دلخراش و سیل نابهنگام و شروع به توجیه این موضوع می‌کنم. اما اگر رویکردم افشاگری باشد و بخواهم به طرف مقابلم هشدار بدهم، به تجربه‌ای که در شیراز داشتیم و ساخت و سازها و ... اشاره می‌کنم. در شورای برنامه‌ریزی شهرهایمان به این موضوع می‌پردازم و به اینکه اگر هنوز هم در شهرهای دیگری وجود دارد که در مسیر سیلاب‌ها خانه‌سازی شده، باید تجدید نظر شود. اینکه اولا مجوز جدید داده نشود و ثانیا اگر دلسوز مردم هستیم، تمهیداتی از الان داشته باشیم.

باید واقع‌بینانه ببینیم که رویکرد بی‌بی‌سی چه بوده

بهشتی‌پور سپس بیان کرد: در رویکردِ سوم، اگر رویکردی مخالف، برانداز و ضدنظام جمهوری اسلامی باشد، آن‌وقت تیترهایی که بی‌بی‌سی زده را به یاد می‌آوریم که شروع به برجسته کردن تیترها و ضعف مدیریتی می‌کنند و اصلا به مسئله آب و طبیعت کاری ندارند. ما باید واقع‌بینانه ببینیم که رویکرد بی‌بی‌سی چه بوده است. اگر می‌خواهد مشکل ایجاد کند در بین مخاطبانش علامت سوال ایجاد کند، منتها از کجا استفاده می‌کند و بستر آن را چه کسی فراهم می‌کند. ما در ایران به بی‌بی‌سی، اینترنشنال، وی اُ اِی و رادیو فردا و غیره نقد می‌کنیم و این از نظر سواد رسانه‌ای درست است و باید تلاش بیشتری کنیم که مردم واقعیت رسانه‌ای را بهتر درک کنند اما از طرفی وقتی یک طرف قضیه را ببینیم، این حق را بدهیم که مخاطب ما حرف‌های ما را قبول نکند. پس در آن طرف ضعف‌هایی که وجود دارد را خودمان بگوییم. از طرفی توطئه‌ها را افشار کنیم و از آن طرف هم پنهان‌کاری نکنیم و به عنوان مثال بگوییم که ما در شیراز این تجربه غلط را داشتیم و باید از سیل در مناطق دیگر با این وضعیت مشابه جلوگیری کنیم.

رسانه‌های ما افشاگر باشند و دنبال حقایق باشند

بهشتی‌پور در پایان به رسانه‌های داخلی هشدار داد: اگر رسانه‌های ما می‌خواهند مخاطب با آنها ارتباط برقرار کند، از یک طرف در مورد سیاست‌های رسانه‌ای که علیه ایران تبلیغ می‌شود افشاگر باشند و از طرفی هم دنبال حقایق باشند و واقعیت‌ها را کشف کنند و آن واقعیت‌ها را همزمان با موضوع رخ داده کشف کنند تا اخبار و تحلیل‌ها باورپذیر باشند و مخاطب باور کند که رسانه دنبال اطلاع رسانی شفاف است نه توجیه کردن و ماله‌کشی.