چرا هلیکوپتر 63 برابر «ناامن‌تر» از هواپیما است؟

آن‌طور که داده‌های بین‌المللی جمع‌آوری شده در رابطه با ایمنی حمل‌ونقل نشان می‌دهند، سفر با بالگرد اگرچه می‌تواند امن‌تر از سفر با وسایل نقلیۀ زمینی باشد، اما در نسبت با هواپیما‌های مسافربری از امنیت بسیار کمتری برخوردار است. (البته این در مورد هواپیما‌های شخصی صدق نمی‌کند، زیرا بر طبق آمار، سفر با هواپیما‌های شخصی حدود ۲۷۲ برابر خطرناک‌تر از سفر با خطوط هوایی مسافربری است).

به گزارش فرادید، اما چرا بالگرد‌ها ایمنی کمتری نسبت به هواپیما‌ها دارند و چرا احتمال سقوط آن‌ها بیشتر است؟ بالگرد‌ها در مقایسه با هواپیما‌ها ویژگی‌های عملیاتی متفاوتی دارند و همین ویژگی‌های متفاوت می‌تواند عاملی برای خطرات بیشتر باشد. در اینجا برخی از اصلی‌ترین دلایل ناامن‌تر بودن بالگرد‌ها نسبت به هواپیما‌ها را ملاحظه می‌کنید.

دلایل ناامن بودن بالگرد نسبت به هواپیما

پرواز در ارتفاع و سرعت پایین: بالگرد‌ها در ارتفاع و سرعت کمتری نسبت به هواپیما‌ها پرواز می‌کنند که آن‌ها را در معرض خطرات و موانع بیشتری مانند خطوط برق، ساختمان‌ها، درختان و پرندگان قرار می‌دهد.

حاشیه خطای کمتر: در مواقع اضطراری، بالگرد‌ها حاشیۀ خطا و امکان بازگشت کمتری نسبت به هواپیما‌ها دارند، زیرا نمی‌توانند مانند هواپیما‌ها به صورت لیزری یا به سمت فرودگاه مجاور تغییر مسیر دهند.

پیچیدگی و حساسیت مکانیکی: بالگرد‌ها به دلیل مجهز بودن به اجزای پیچیده و حیاتی دارای ماشین‌آلاتی پیچیده‌تر و ظریف‌تر نسبت به هواپیما‌ها هستند. البته قطعا هواپیما‌ها هم اجزای بسیار پیچیده‌ای دارند، اما در آن‌ها اجزای جایگزین یا کمکی بیشتری نسبت به بالگرد‌ها پیش‌بینی و طراحی شده و به همین دلیل خرابی یک جزء لزوما نمی‌تواند به سقوط بینجامد. اما نقص یا آسیب به هر یک از اجزای حیاتی بالگرد می‌تواند منجر به سقوط فاجعه‌بار شود.

پرواز در شرایط سخت: بالگرد‌ها معمولا در نسبت با هواپیما‌ها در شرایط نامطلوب‌تر و چالش‌برانگیزتری از جمله شرایط آب و هوایی نامطلوب، دید کم یا محیط‌های خشن (مثل کوهستان) پرواز می‌کنند و در نتیجه، خطرات و پیچیدگی‌های ذاتی مرتبط با این نوع ماموریت‌ها به افزایش احتمال وقوع سوانح کمک می‌کند.

علل اصلی سقوط بالگرد

عیب مکانیکی: بالگرد‌ها دارای سیستم‌های مکانیکی پیچیده‌ای هستند و خرابی در اجزایی مانند موتور، سیستم روتور یا گیربکس می‌تواند منجر به سوانح شود.

خطای خلبان: اشتباهات خلبان مانند قصور در قضاوت، آموزش ناکافی یا عدم رعایت رویه‌های صحیح می‌تواند منجر به سقوط بالگرد شود.

شرایط آب و هوایی: بالگرد‌ها نسبت به هواپیما‌ها بیشتر در معرض شرایط آب و هوایی نامطلوب هستند. دید کم، باد شدید یا یخ‌زدگی می‌تواند پرواز را دشوار کند و خطر سوانح را افزایش دهد.

از دست دادن کنترل: بالگرد‌ها مستعد پدیده‌ای به نام «از دست دادن اثربخشی دم» هستند که این پدیده می‌تواند منجر به از دست دادن کنترل بالگرد و احتمال سقوط شود. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که دم هلیکوپتر که وظیفه مقابله با گشتاور روتور اصلی را بر عهده دارد، برای حفظ پایداری ناکافی باشد. در برخی شرایط پروازی مانند قدرت بالا و سرعت کم یا فرود‌های شیب‌دار، دم ممکن است با جریان هوای ناکارآمد مواجه شود که کارایی آن را کاهش می‌دهد. در نتیجه، بالگرد می‌تواند وارد وضعیتی از انحراف یا چرخش غیرقابل کنترل شود که توانایی خلبان را برای حفظ کنترل به خطر می‌اندازد. برای کاهش این خطر خلبانان باید آموزش کافی برای شناسایی و پاسخ مناسب به این شرایط را داشته باشند.

چالش‌های منحصر به فرد در هدایت بالگرد

بالگرد‌ها در مقایسه با هواپیماها، به ویژه در هنگام هاورینگ (شناوری) و در سرعت‌های پایین، چالش‌های بیشتری را در زمینه پرواز و کنترل ارائه می‌کنند. هدایت بالگرد نیاز به مداخلۀ مداوم و دقیق خلبان برای حفظ پایداری و جهت دارد. این امر مستلزم هماهنگی چندین کنترل مانند سکان، اهرم همگام‌ساز، پدال‌ها و دریچه گاز برای حفظ کنترل است. علاوه بر این، بالگرد‌ها بیشتر در معرض پدیده‌های مختلف آیرودینامیکی هستند که می‌توانند قابلیت‌های پایداری و کنترل آن‌ها را مختل کند.

در نتیجه، مانور‌های پیچیده و توجه مداوم مورد نیاز برای هدایت بالگرد‌ها مستلزم سطح بالایی از مهارت و تخصص از سوی خلبانان است.

به همین دلیل برنامه‌های آموزشی و ساعات پرواز برای عملیات خاص بالگرد از اهمیت بالایی برخوردارند تا اطمینان حاصل شود که خلبانان مهارت‌های لازم برای مقابله مؤثر با این چالش‌ها و حفظ عملیات پرواز ایمن را دارند.

علاوه بر موارد ذکر شده، عوامل دیگری نیز می‌توانند در سقوط بالگرد نقش داشته باشند، مانند:

خستگی خلبان: با توجه به نقش ویژه‌ای که خلبان بالگرد در هدایت وسیلۀ خود دارد، خستگی می‌تواند منجر به کاهش هوشیاری، تمرکز و قدرت قضاوت شود که این امر می‌تواند خطر خطا را افزایش دهد.

تعمیرات و نگهداری نامناسب: عدم انجام تعمیرات و نگهداری منظم و مناسب بالگرد می‌تواند منجر به خرابی‌های مکانیکی و در نهایت سقوط شود.

خطا‌های انسانی: خطا‌های انسانی مانند عدم رعایت رویه‌ها، عدم برقراری ارتباط موثر و عدم آگاهی از محیط اطراف می‌تواند منجر به سوانح شود.