احکام سبز یا زندان و جریمه؛ کدامیک اثربخش است؟

به گزارش تجارت‌نیوز، دشت‌های پر از پلاستیک در گوشه گوشه کشور، گویی به بافت خارج از شهر تبدیل شده اند چون به محض اینکه پا را از شهر بیرون می گذاری با انبوهی از انواع پسماندها در گوشه و کنار جاده مواجه می شوی، گویی در دو طرف جاده جنگلی از پلاستیک رشد کرده است، روی هر بوته و شاخه درختی پلاستیک ها رقص کنان خودنمایی می کنند؛ البته این روزها به نظر می رسد زباله ها پا را فراتر گذاشته و کم کم در حال وارد شدن به داخل بافت شهری هستند، این صحنه ها را کم ندیده ایم.

چنین چشم اندازی نتیجه مصرف بیش از حد پلاستیک و کیسه های پلاستیکی است، آمارها نشان می دهد روزانه ۵۷ هزار تن پسماند در کشور تولید می‌شود که ۱۲ درصد آن پلاستیک است، این در حالیست که کشورهای زیادی استفاده از کیسه های پلاستیکی را ممنوع کردند و یا اینکه مشتری باید در قبال آن پول پرداخت کند، در ایران نیز قانون مدیریت پسماند و نحوه توزیع کیسه های پلاستیکی تصویب شده که بر اساس ماده ۳ این قانون، توزیع رایگان کیسه های پلاستیکی به ویژه در فروشگاه های بزرگ ممنوع شده است اما متاسفانه علاوه بر اینکه این قانون اجرا نمی شود بلکه روزانه شاهد افزایش مصرف کیسه های پلاستیکی در کشور هستیم بنابراین اینکه جنگل ها و دشت های پلاستیک ظهور پیدا می کنند عجیب نیست.

چندی پیش که در تور گردشگری سازمان حفاظت محیط زیست به مناسبت هفته زمین پاک شرکت کرده بودم با صحنه جالبی مواجه شدم؛ در حال رفتن به کارگاه تولید کیسه های زباله از پسماندها برای بازدید بودیم که از کنار دشتی پر از کیسه های پلاستیکی گذشتیم، اصلا چهره خوبی نداشت، بسیار زشت و دلگیر بود، نکته جالب این است که زمان بازگشت از همان مسیر دیگر خبری از آن دشت پر از پلاستیک نبود، تعدادی هم در آن مشغول جمع کردن کیسه های پلاستیکی و سایر پسماندها بودند، وقتی از مسوولان محیط زیستی که با ما بودند پرسیدیم چه اتفاقی افتاده گفتند که اینها متخلفانی هستند که قاضی برایشان احکام سبز صادر کرده است یعنی به جای جریمه نقدی و یا زندان، مکلف شدند که این دشت را از کیسه های پلاستیکی پاک کنند، قبول دارید که حرکت قشنگی است؟

سازمان حفاظت محیط زیست همواره تلاش کرده تا با فرهنگ سازی و تشویق، تولید پسماند را کاهش دهد، خوشبختانه دستگاه قضا هم با این سازمان همراه شده است از این رو سازمان محیط زیست برای جایگزینی مجازات هایی مانند حبس و جریمه نقدی راهکارهایی مانند همراهی با محیط بان‌ها، پاکسازی مناطق آلوده به پسماند، ساخت آبشخور برای حیات وحش، تهیه غذای پرندگان و علوفه برای حیات وحش، کاشت نهال و تهیه کتاب‌های محیط زیستی را در قالب احکام سبز پیشنهاد داده است.

سازمان حفاظت محیط زیست تلاش دارد تا حتی متخلفان را هم با طبیعت آشتی دهد تا باعث شود رفتارشان با محیط زیست تغییر کند، بنابراین قبل و بعد دشت مملو از پلاستیک در شهر ری می تواند نشان دهد که این سازمان و دستگاه قضا راه درستی را در پیش گرفته اند و در نظر دارند تا احکام سبز ادامه داشته باشد، به اعتقاد کارشناسان حکم سبز حداقل ۲ اثر مثبت دارد یکی تخفیف بار مالی برای دولت و دیگری فرهنگ سازی محیط زیستی که باید با جدیت دنبال شود.

در چند سال اخیر احکام سبز متنوعی در استان های مختلف صادر شده و فقط مختص تهران نیست که قطعا شنیدن آنها خالی از لطف نخواهد بود، به عنوان مثال چندی پیش فردی در استان بوشهر به علت نگهداری اسلحه و مهمات جنگی به صورت غیرمجاز و شکار و صید در منطقه ممنوعه دستگیر شده بود که با توجه به جرمش باید ۶ ماه حبس تعزیری را می گذراند اما قاضی مربوطه حکم تحمل حبس را به حکم سبز تغییر داد و فرد متخلف مجبور شد برای مدت ۳۰ ساعت طبیعت اطراف سد رییس علی دلواری را پاکسازی کند.

یا اینکه فردی در استان گیلان اقدام به برداشت غیرمجاز شن و ماسه از بستر رودخانه سفیدرود کرده بود طی حکمی سبز ملزم به پاکسازی رودخانه زرجوب رشت شد، یکی از زیباترین احکام به نظر حکمی است که در شفت گیلان صادر شده بود، ماجرا از این قرار است که فردی سگی را در شفت گیلان آزار داده بود که قرار شد به مدت ۶ ماه آنهم یک روز در هفته با حضور در اداره محیط زیست شفت تحت آموزش درباره نحوه برخورد با حیوانات و نگهداری از حیوانات مصدوم قرار گیرد.

همچنین مطالعه و امتحان دادن کتاب‌هایی با محتوای محیط زیستی، احداث آبشخور، تامین هزینه‌های آبرسانی، خرید تانکر، درختکاری و حفاظت و آبرسانی به آنها تا ۲ سال از جمله احکام سبزی است که تاکنون در نقاط مختلف کشور صادر شده اند که قطعا تداوم این روش تاثیر زیادی بر توسعه فرهنگ حفاظت از محیط زیست خواهد داشت.

صدور ۲۴ حکم سبز در شهرستان ری

رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان ری درباره احکام سبز گفت: مراجع قضایی شهرستان ری در راستای استفاده از احکام جایگزین برای برخی از متخلفاتی که جرایمشان یا مرتبط با مباحث محیط زیستی است یا بحث هایی است که خودشان تشخیص می دهند، رویکرد محیط زیستی خوبی دارند، همچنین اداره محیط زیست مجازات جایگزین پاکسازی طبیعت را معرفی و پیشنهاد می دهد.

محمد رستگاری افزود: از زمستان گذشته تا پایان فروردین ماه امسال، ۲۴ مورد حکم سبز در شهرستان ری صادر شده و بر این اساس ۴۸ روز نفر پاکسازی طبیعت صورت گرفته است، البته ممکن است این عدد یک مرتبه افزایش یابد و به بالای ۱۰۰ برسد چون در همین هفته برای ۶ نفر دیگر حکم سبز صادر شده است.

وی تاکید کرد: شاید این روش در روند پاکسازی شهرستان تاثیر چشمگیری نداشته باشد اما یک کار فرهنگی است به طوری که افرادی که حکم سبز برایشان صادر می شود در گام اول به این مساله مهم پی می برند که دور ریختن زباله چه تبعاتی به همراه دارد و در گام دوم فرهنگ سازی و جلب مشارکت همگانی در راستای حفاظت از محیط زیست تاثیر گذار است.

وی اظهار داشت: پلاستیک با کوچکترین وزش باد در سطح منطقه پراکنده می شود، متاسفانه پلاستیک معضلی است که در سطح کشور همه گیر شده و صرفا محدود به یک شهر یا یک شهرستان نیست بنابراین باید در سطح ملی برای آن چاره اندیشی داشته باشیم.

حکم سبز هم فرد متخلف را متنبه می کند و هم اثر مثبت فرهنگی دارد

همچنین رییس اداره محیط زیست شهر تهران دراین باره گفت: یکی از معضلات محیط زیستی شهر تهران بعد از آلودگی هوا، پسماند است که به صورت فراوان در حاشیه شهر دیده می شود، میانگین پسماند عادی در شهر تهران روزانه ۶ هزار تن است و ۱۰ درصد آنرا پلاستیک تشکیل می دهد که در سطح معابر رها می شوند.

علیرضا رحمتی اظهار داشت: زمانی که پلاستیک در طبیعت رها می شود حداقل ۳۰۰ سال زمان می برد تا تجزیه شود در صورت تجزیه هم به میکروپلاست تبدیل و وارد بدن موجودات زنده می شود، جاهایی هم که وارد آبهای آزاد می شود اثر تخریبی بیشتری دارد، با این وجود، احکام سبز می توانند به حفظ محیط زیست و فرهنگ سازی حفاظت از طبیعت کمک کنند.

وی تاکید کرد: در این راستا همکاری خوبی میان سازمان حفاظت محیط زیست، ادارت کل استانی و دستگاه قضا به ویژه در شهرستان تهران وجود دارد و مقرر شده تا قضات در برخی موارد افرادی که جرایم محیط زیستی دارند را به احکام سبز محکوم کنند که پاکسازی طبیعت یکی از این احکام است.

وی ادامه داد: تخلفاتی مانند پسماندسوزی، رها کردن پسماند در سطح شهر و یا فعالیت های غیر مجاز واحدهای زباله سوز بیشتر از این دست تخلفاتی هستند که منجر به صدور احکام سبز می شوند و قاضی متناسب با نوع محکومیتی که تشخیص می دهد حکم صادر می کند که یکی از آنها جمع آوری پلاستیک های رها شده در طبیعت است، جمع آوری لجن های سطح معابر هم جزو احکام سبز است یا شکارچیانی که تخلف می کنند هم به پاکسازی طبیعت محکوم می شوند.

رییس اداره محیط زیست شهر تهران تاکید کرد: این احکام هم آن محکوم را متنبه می کند و هم اثر مثبت فرهنگی در سطح وسیع بر جای می گذارد بنابراین اجرای آن کمک بزرگی به حفظ محیط زیست خواهد کرد.