زندگی معصومین چراغ راه زندگی است

خبرگزاری مهر ، گروه استان ها- حجت الاسلام کاظم لطفیان*:در فرهنگ ناب اسلامی، زندگی حضرات معصومین در پرتو تکامل و جامعیت، به گونه‌ای است که هر کسی با هر سطح از تقاضا و نیازمندی می‌تواند سیره‌ی معصومان را به عنوان چراغ راه انتخاب و زندگی خویش را بر آن تطبیق نماید؛ چراکه هر کدام از این بزرگواران ضمن برخورداری از جامعیت، در یکی از ابواب فضایل اخلاقی درخشش ویژه داشته‌اند. حضرت سیدالشهدا (علیه‌السلام) از امامان بزرگواری است که یا از دریچه سوگ، حماسه و عزاداری و یا با نگاه عاطفی، به زندگی ایشان پرداخته می‌شود. از آن جا که نقطه اوجِ دوران امامت آن حضرت در مبارزه بی‌امان با ظلم، تباهی و فساد ناشی از خلافت اموی و شهادت در مسیر آرمان‌خواهی سپری شد، مفاهیمی همچون امر به معروف و نهی از منکر، غیرت دینی، شجاعت، شهامت و انقلابی‌گری پررنگ‌تر از دیگر ابعاد، در نگرش عامه مردم به زندگی امام حسین (ع)، نمود پیدا کرده است.

در این رهگذر، نگرش اجتماعی و اخلاقی، اصول مکارم و محاسن اخلاقی امام حسین (علیه السلام) که بی‌تردید قطعه‌ای از خلق نیکوی رسول خداست، کمتر مورد توجه قرار گرفته و فقط در گریز روضه‌ها، به فرمایش امام زین العابدین (علیه‌السلام) درباره زخم‌های کهنه پیکر مطهر سیدالشهدا (علیه السلام) ناشی از جابجایی کالاهای مورد نیاز تهیدستان به عنوان تجلی احسان آن حضرت اکتفا می‌شود. برخی از رویدادهای زندگی ایشان نیز به دور از تحلیل اخلاقی به جامعه عرضه می‌شود. به عنوان نمونه امام زمان ارواحنافداه در زیارت ناحیه مقدسه تعبیر زیبای "ربیع الایتام" را برای آن حضرت یادآوری می‌فرماید. به راستی آیا ضروری نیست این بهار خرم یتیمان و نیازمندان را به صورت جامع‌تری بشناسیم؟ و یا به عنوان مثال، همگان قصه‌ی زندگی همسر وفادار آن حضرت را شنیده‌ایم، اما تحلیل زندگی مشترک آن حضرت کمتر مورد توجه قرار گرفته، فقط آموخته‌ایم که همسر سیدالشهدا (علیه السلام)، پس از ایشان یک سال خیمه عزا به‌پاداشت و کمتر زیر سایه می‌رفت تا شاید اندکی از محبت ایشان را جبران نموده باشد. آیا از دریچه‌ی "خوب همسرداری به آن نگریسته‌ایم؟" آیا مسأله روزی حلال که کیمیای زندگی ماست و در فرمایشات آن حضرت بدان اشاره شده است را از دریچه‌ی ضرورت‌های زندگی کنونی به آن پرداخته‌ایم؟

در این نوشتار به شخصیت اجتماعی و اخلاقی حضرت امام حسین (علیه السلام) پرداخته می‌شود تا رهروان آن حضرت به الگوبرداری از سیره آن بزرگوار اقدام نمایند. قطعه‌ای کوتاه از روایت مفصل امام حسین (علیه السلام) درباره تشویق مردم به نیکوکاری مشهور شده که فرمودند: «نیازمندی مردم به شما از نعمت‌های الهی است، پس هیچ گاه از مراجعه آنان رویگردان نشوید، چرا که اگر رویگردان شوید، این نعمت به نقمت (بلا) تبدیل خواهد شد.» این روایت اگر به صورت جامع مطرح شود، نقشه جامع زندگی ایمانی در پرتو آن ترسیم می‌شود.

نگاهی اجمالی به مهمترین سفارش‌های اخلاقی امام حسین (ع):

نخستین توصیه سیدالشهدا، توصیه به زیستن با ارزش‌های والای اخلاقی و پیشی گرفتن از یکدیگر برای به دست آوردن سرمایه‌های سعادت است. تعبیر زیبای "نافسوا فی المکارم" گویای حقایقی است که جامعه امروزی نیز بدان نیازمند است. کیست که نداند صداقت، امانتداری، حسن همجواری، نیکوکاری، صله رحم، یتیم نوازی، رأفت و مهربانی، جود و بخشش، گذشت، بالابردن آستانه صبر و تحمل و ... از مصادیقی است که گاهی در لابلای زندگی ماشینی به فراموشی سپرده می‌شود.

رقابت در خوبی ها و سرعت در کار خیر

در عرصه اجتماعی اگر برخی کارها بهنگام انجام نشود، تأثیر آن ممکن است به صورت مطلوب نشان داده نشود، مصداق آن حرکت‌های خونخواهانه‌ای که پس از حادثه عاشورا در مقیاس بسیار بزرگتر انجام گرفت، اما به دلیل تأخیر، تأثیر شگرفی در مسیر تاریخ اسلام نداشته است. آن حضرت می‌فرماید: «ای مردم! در خوبی‌ها با یکدیگر رقابت و در بهره‌گرفتن از فرصت‌های خیر، از یکدیگر پیشی بگیرید.» کار نیک باید با شتاب انجام گیرد و چنان‌چه بدون اشتیاق و شتاب انجام پذیرد، از میزان خیر آن کاسته خواهد شد.

در فراز دیگر می‌فرماید: «در برآوردن نیازمندی تهیدستان، ستایش و نیک‌نامی نزد مردم را از آن خود سازید و با سستی و کسالت در انجام خیر نگذارید بدگویی نثارتان نمایند.»

برای هر انسانی قضاوت مردم درباره او بسیار مهم است؛ این مهم نیز به عملکرد خود او بستگی دارد، اگر در پی درمان دردهای بی شمار جامعه باشیم، در بین مردم خوشنام و در پرتو بی‌تفاوتی نیز به عنوان عنصر بی‌خاصیت شناخته خواهد شد.

بردباری در برابر ناسپاسی دیگران

سیره اهل بیت (علیهم السلام) در نیکی به مردم بر این پایه استوار بوده که از طرف مقابل نه توقع پاداش و نه توقع سپاس داشته‌اند. در سوره مبارکه "هل اتی" نیز در قالب "لانرید منکم جزاء و لا شکورا" بدان اشاره شده است. سیدالشهدا (علیه السلام) نیز در همین راستا می فرماید: «اگر ناتوانی را توان بخشیدید و او محبت شما را سپاس نگفت، غمگین نشوید؛ زیرا خداوند کریم است و بزرگ‌ترین پاداش‌ها را به شما عنایت خواهد فرمود و به یقین پاداش خداوند باارزش تر و بزرگ‌تر است.» در جای دیگر نیز می‌فرماید: «نیازمندی که به شما مراجعه می‌کند، آبروی خویش را نگاه نداشته؛ تو نیز وجهه خویش را حفظ کن و دست رد به سینه‌ی او نزن.» در این فراز، محبتِ مشروط به اعضای جامعه امری ناپسند وگره‌گشایی بدون توقع و سپاس به عنوان معیار مسلمانی مطرح شده است.

نگرش مطلوب به تقاضای کمک تهیدستان

همه‌ی مردم در هر شرایطی به توجه دیگران نیازمندند، امام حسین (علیه السلام) به ما آموخته است که نیاز خود را با دینداران با مروت و دارای اصالت خانوادگی مطرح نماییم و چنان‌چه کسی مرجع حل مشکلات مردم شد، باید خوشرو و گشاده‌دست باشد و بر اثر کثرت مراجعات نیازمندان، ابراز خستگی نکند و چهره در هم فرو نبرد. امام با خوش‌بینی تمام به نیازمندی دیگران نگریسته و می‌فرماید: ای مردم! بدانید که نیازمندی مردم به شما، از بزرگ‌ترین نعمت‌های خداوند به شماست. پس هیچ‌گاه از مراجعه‌ی آنان خسته نشوید، چرا که [اگر روی گردانید] این نعمت تبدیل به بلا خواهد شد.

بدانید که نیکوکاری، باعث ستایش مردم و اجر اخروی خواهد بود. اگر چنان‌چه کار نیک، مجسم می‌گردید، آن را چهره ای خوش‌رو، مشاهده می‌کردید که بینندگان را شاد و مسرور می‌کند. و اگر چنان‌چه زشتی‌ها، مجسم می‌شد آن را چهره ای زشت رو و عبوس می‌دیدید که دل‌ها از او متنفر و دیده‌ها یارای دیدن او را نداشت.

دعوت به بخشش، رسیدگی به خویشاوندان و نیازمندان

آن حضرت مظهر سخاوت و مهرورزی است و در همین راستا همگان را به مهربانی با مردم فراخوان نموده و می‌فرماید: «ای مردم! هر کس بذل و بخشش کند، به آقایی رسد و هر کس بخل ورزد، بی‌ارزش شود. سخاوتمندترین مردم کسی است که به فقیری مالی ببخشد که امید آن را ندارد و باگذشت‌ترین مردم کسی است که در عین قدرت عفو کند و بهترین فرد در صله‌ی رحم، کسی است که نسبت به افرادی که با او قطع رابطه کردند، صله‌ی رحم نماید؛ چرا که تنه‌ی درخت با رساندن غذا به شاخ و برگ خود به رشد می‌رسد.»

هر کس در برآوردن حاجت برادر مؤمن خویش شتاب کند، فردای قیامت که بر او وارد می‌شود، آن را خواهد یافت.

هر کس برای خدا از نیازمندی دستگیری کند، خداوند در روز نیازمندی او، احسان و پاداشش خواهد داد و بیش از آنچه انجام داده، بار غم دنیا را از دوشش برخواهد داشت.

هر کس غم و اندوه مؤمنی را برطرف نماید، خداوند غم و اندوه دنیا و آخرت را از او برطرف می‌کند، و هر کسی نیکی کند، خداوند به او نیکی خواهد کرد و خداوند نیکوکاران را دوست می‌دارد.

امید است با عنایت ویژه سید الشهدا (علیه السلام) در کنار زیبایی‌هایی که به واسطه خیرات و نذورات توسط ارادتمندان به ساحت مقدس اهل بیت (علیهم السلام) بر صحنه جامعه نقش می‌بندد، با اهتمام متدینان و خیرخواهی آنان مشکلات اجتماعی نیز از رهگذر حرکت‌های خیرخواهانه فرزندان هیأتی اهل بیت (علیهم السلام) برطرف شود.

*حجت الاسلام والمسلمین کاظم لطفیان- مدیرکل تبلیغات اسلامی خراسان رضوی