روش نوشتن چک ورفع مسئولیت کیفری آن

اگر می‌خواهیم چکی را صادر کنیم ونگران این هستیم که دارنده چک از آن سوء استفاده کند یا وصف کیفری به چک داده و موجبات ایجاد دردسرهای دادسرا وکلانتری برای‌مان فراهم شود، چه باید بکنیم ؟

مطابق قانون صدور چک، چک نوشته ای است که دارنده آن می‌تواند به بانک مراجعه و وجه آن‌را وصول کند. این چک را شخص به عهده حساب جاری خود صادر می‌کند و باید در زمان صدور آن وجه آن‌را نزد بانک تامین کند؛ بنابراین صادر کننده ملزم به تامین وجه آن در حین صدور است. افرادی که چک را صادر می کنند پیش از موعد چک ،یعنی پیش از سر رسید،چک را در اختیار دارنده قرار می دهند ودارنده با علم به اینکه رسید یا مدرکی در خصوص تحویل چک به صادر کننده نداده است، به دادسرا مراجعه ودراصطلاح تعقیب کیفری صادر کننده را درخواست می‌کند. طبق ماده ۱۳ قانون صدور چک ،صدور چک سفید امضا ومنوط بودن پرداخت چک به شرط خاص یا بابت تضمین انجام معامله ، آن‌را از حالت کیفری خارج می کند وهمین‌طور در صورتی که چک بدون تاریخ باشد یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر سر رسید آن باشد، وصف کیفری چک از بین می رود .

بنابراین با توجه به این ماده از قانون، رعایت نکات ذیل، وصف کیفری چک را از بین خواهد برد.

نکته : اگر چک را صادر کرده وسررسید آن نرسیده ودر عین حال رسید اخذ نکرده اید، می‌توانید براساس ماده ۱۵۶ قانون آیین‌دادرسی مدنی اظهارنامه‌ای به دارنده چک بدهید ومطلب اینکه چک در ید ایشان است را متذکر شوید؛ این اظهارنامه نشانگر این بوده که چک در موعدپیشتری صادر شده ومدت دار است.

نکته اول: اگر در قراردادی می خواهید چک صادر کنید، بایدشماره چک در قرارداد قید شود؛بنابراین مشخص می‌شود که تاریخ صدور واقعی چک تاریخ قرارداد است، گرچه سررسید چک زمان دیگری است یا اینکه زمان تحویل رسید گرفته وتاریخ روز را قید کنید.

نکته دوم: اگر تاریخ چک سر رسید شده ودارنده آن‌را برگشت زده باشد باید به این نکته توجه داشت که اگر دارنده چک آن را به حساب خود خوابانده وگواهی اخذکرده باشد، در این‌صورت خواباندن چک در حساب ووصول آن پیش از سررسید بوده که خود گویای مدت دار بودن آن است .

نکته سوم: دارنده چک حق دارد از زمان سررسید تا 6 ماه چک را برگشت بزند، در غیر این‌صورت وصف کیفری چک بدون هیچ گونه تلاشی از سوی صادرکننده از بین می رود، مضاف براین اگر پس از برگشت زدن نیز تا 6 ماه دعوای کیفری مطرح نشود، دوباره این حق کیفری از بین می رود؛ بنابراین می‌توان دو زمان 6 ماهه وتا 12 ماه از سر رسید نسبت به اقدام کیفری بر علیه صادر کننده اقدام کرد. البته 6 ماهه دوم از تاریخ گواهی بانک (برگشتی ) محاسبه می‌شود.

در هرحال تمام موارد فوق از جنبه کیفری است وبه جهت اینکه قانونگذار چک را سند معتبری دانسته و قابلیت ایراد و خدشه به آن‌را مردود می داند، به‌همین دلیل مسئولیت حقوقی یعنی پرداخت اصل و خسارت آن پا برجاست .

بنابراین برای جمع بندی مطالب فوق موارد ذیل می‌تواند وصف کیفری چک را از بین ببرد.

نوشتن مطلبی در متن چک دایر بر اینکه پرداخت یا وصول چک منوط به شرطی باشد برای مثال(بابت آقای فلانی در صورت تنظیم سند ).

اگر چک به‌صورت سفید امضا داده شده باشد یعنی تنها امضا شده ودر قسمت مطالب یا تاریخ ومبلغ چیزی قید نشده باشد.( که البته این عمل خطر و ریسک بسیاری دارد و حتی المقدور باید از این عمل خودداری کرد) کافی است نزد قاضی(دادیار یا بازپرس) این مطلب اثبات شود تا ازجنبه کیفری رهایی بیابید.(اثبات از طریق شهادت شهود وارجاع به کارشناس رسمی دادگستری مقدور است ).

چنانچه در متن چک قید شود که این چک بابت تضمین یا فلان تعهد داده شده، در این‌صورت نیز فاقد جنبه کیفری است.

اگر مطلب قید نشده اما بدون آن نیز ثابت کنیم که بابت تضمین یا انجام تعهدی خاص صادر شده،دوباره وصف کیفری آن زایل می‌شود.

در صورتی که ثابت شود چک بدون تاریخ صادر شده یا تاریخ واقعی صدور چک بر تاریخ مندرج در متن چک مقدم باشد(می شود از دادگاه تقاضای کارشناسی کرد) به‌عبارت ساده‌تر اگر چک دارای تمام ارکان اما تاریخ نداشته باشدیا اینکه تاریخ بزنیم اما طی رسید وداخل در متن نوشته و قراردادی مشخص شود که تاریخ صدور چک همان زمان رسید یا قرارداد بوده، بنابراین قاضی رسیدگی کننده متوجه می‌شود که این چک در زمان دیگری صادر شده و تاریخ مندرج در خود چک واقعی نیست؛ به‌این معنی که چک مدت‌دار صادر شده و فاقد وصف کیفری است .