فرزند پروری مقتدرانه؛ والدین مقتدر چطور فرزندشان را تربیت می‌کنند؟

فرزند پروری مقتدرانه یکی از پرطرف‌دارترین سبک‌های فرزندپروری است. والدین مقتدر با فرزندان خود خون‌گرم و مهربان‌اند و در عین حال محدودیت‌های مفیدی برای آنها تعیین می‌کنند. این والدین به شخصیت و فردیت فرزندانشان احترام می‌گذارند و هدفشان تربیت کودکان مستقل، شاد و موفق است. در این مقاله ویژگی‌ها و جوانب مثبت و منفی سبک فرزندپروری مقتدرانه را می‌گوییم. با ما همراه باشید.

فرزند پروری مقتدرانه چیست؟

گاهی اوقات از سبک فرزند پروری مقتدرانه به‌عنوان «سبک دموکراتیک» نیز یاد می‌شود. ممکن است برخی گمان کنند منظور از سبک «مقتدرانه» رفتار سخت‌گیرانه و مستبدانه والدین است، اما والدین مقتدر نه مانند والدین مستبد بسیار سخت‌گیرند و نه مانند والدین سهل‌گیر به هر خواسته کودک تن می‌دهند. این والدین در عین اینکه رفتاری بسیار صمیمی و محبت‌آمیز با فرزندانشان دارند، حدومرزهای مشخصی برای آنها تعیین می‌کنند. حفظ اقتدار در عین مهربانی الگویی است که والدین مقتدر از آن پیروی می‌کنند.

ویژگی‌های والدین مقتدر

مهم‌ترین و تأثیرگذارترین ویژگی‌های والدین مقتدر عبارت‌اند از:

• به افکار و احساسات فرزند خود توجه می‌کنند.
• به رعایت انصاف و احترام‌گذاشتن به دیگران بسیار اهمیت می‌دهند.
• اجازه صحبت‌کردن و مشورت‌کردن درباره قوانین و حدومرزها را به فرزندشان می‌دهند.
• حدومرزها و انتظارات معقولی تعیین می‌کنند و به‌خوبی با فرزندشان ارتباط برقرار می‌کنند.
• ترجیح می‌دهند به جای ترساندن کودک یا دوستی بیش از حد با او، فرزندشان را توانمند کنند.
• به فرزندشان اجازه شکست‌خوردن می‌دهند و در صورت درخواست فرزند حمایت و راهنمایی خود را از او دریغ نمی‌کنند.

برندا آرلانو، روان‌شناس و متخصص اضطراب کودکان، می‌گوید: «والدین مقتدر فرزند خود را فردی کامل می‌بینند و با عشق و شفقت با او رفتار می‌کنند. بهترین و مهم‌ترین خصوصیت والدین در سبک فرزندپروری مقتدرانه این است که به‌آرامی فرزندشان را تشویق می‌کنند تا از منطقه امن خود خارج شود، چیزهای جدید را امتحان کند و خود را به چالش بکشد.»

جوانب مثبت فرزند پروری مقتدرانه

این سبک فرزندپروری باعث می‌شود فرزندان رعایت نظم و انضباط را یاد بگیرند. بر اساس پژوهش‌ها، سبک فرزند پروری مقتدرانه باعث تربیت کودکانی انعطاف‌پذیر، بااعتمادبه‌نفس، مؤدب و شاد می‌شود. در این قسمت از مقاله مهم‌ترین جوانب مثبت این سبک فرزندپروری را می‌گوییم.

۱. آموزش مسئولیت‌پذیری

کودکانِ والدین مقتدر می‌دانند که درنهایت مسئولیت انتخاب‌هایشان بر عهده خودشان است و این باعث می‌شود همیشه تلاش کنند تا به‌خوبی تصمیم‌گیری کنند. این کودکان معمولا زیر بار فشار هم‌سالان خود نمی‌روند و با یادگیری مهارت‌های اساسی زندگی به‌خوبی پیشرفت می‌کنند.

۲. افزایش توجه

گفتیم که والدین مقتدر برای فرزندانشان احترام قائل‌اند. این ویژگی باعث می‌شود کودکان هم این شیوه رفتارکردن محترمانه را از والدینشان یاد بگیرند و به والدین و دیگران احترام بگذارند. رفتار محترمانه این کودکان باعث می‌شود به‌خوبی در محیط‌های اجتماعی پیشرفت کنند و با معلمان و هم‌سالانشان به‌خوبی کنار بیایند.

۳. تقویت تاب‌آوری

فرزندان والدین مقتدر اجازه دارند شکست بخورند و از اشتباهات خود درس بگیرند. تجربه شکست‌خوردن باعث می‌شود این کودکان انعطاف‌پذیر بار بیایند و توانایی غلبه بر چالش‌ها و آسیب‌های زندگی را داشته باشند. اشتباه‌کردن کودک و دوباره از نو شروع‌کردن باعث می‌شود این کودکان مهارت‌های حل مسئله را به‌خوبی یاد بگیرند و عزت‌نفس آنها به بهترین شکل ممکن تقویت شود.

۴. تقویت مهارت‌های رهبری

کودکانی که به‌شیوه فرزند پروی مقتدرانه تربیت می‌شوند به‌دلیل مهارت در تصمیم‌گیری، اعتمادبه‌نفسی پیدا می‌کنند که باعث می‌شود بتوانند در نقش‌های رهبری نیز به‌خوبی عمل کنند. این افراد در عین حال که برای مشارکت و نظرات دیگران ارزش قائل‌اند، به‌خوبی می‌توانند چالش‌ها را مدیریت کنند و از پس تصمیم‌گیری‌های دشوار برآیند. این ویژگی‌ها همان‌هایی‌اند که یک رهبر خوب و موفق نیاز دارد.

۵. موفقیت تحصیلی

والدین مقتدر برای موفقیت تحصیلی فرزندانشان بسیار تلاش می‌کنند. چه تکالیف هفتگی باشد و چه پروژه‌ای خاص، والدین مقتدر همیشه ابزار لازم برای موفقیت فرزندانشان را فراهم می‌کنند. البته این حمایت‌کردن به این معنی نیست که والدین تکالیف کودک را انجام می‌دهند؛ کودک تمام تکالیفش را خودش انجام می‌دهد، اما می‌داند که هرجا نیاز به کمک یا راهنمایی داشته باشد، والدینش در کنارش خواهند بود. بر اساس پژوهش‌ها، بیشتر کودکانی که با سبک مقتدرانه بزرگ می‌شوند، در مدرسه دانش‌آموزانی موفق و کوشا هستند.

معایب سبک فرزند پروری مقتدرانه

گفتیم که فرزندپروری مقتدرانه یکی از پرطرف‌دارترین سبک‌های فرزندپروری است و جالب است که روان‌شناسان هم برای تربیت بهتر کودکان این سبک تربیتی را پیشنهاد می‌کنند. با این تفاسیر یافتن معایب و اشکالات این سبک کار دشواری است.

کودکان در مراحل مختلف رشد رفتارهای پیش‌بینی‌نشده زیادی دارند. گاهی ممکن است کودک پرخاشگر شود یا لجبازی کند که این هم جزو مراحل تکامل شخصیت او محسوب می‌شود. تحمل این‌گونه رفتارها برای والدین مقتدر بسیار سخت است، چون تلاش زیادی کرده‌اند تا فرزندان خود را به بهترین شکل ممکن تربیت کنند و طبیعتا انتظارات زیادی از فرزندان خود دارند.

دکتر نالین می‌گوید: «در این‌ مواقع صبر راز موفقیت است. صبور باشید و در هر مرحله‌ای از رشد کودک نیاز پشت هر رفتار خاص او را شناسایی و سپس با توجه به روحیاتش با او رفتار کنید. مهربانی در عین حفظ اقتدار همان چیزی است که شما را به بهترین شکل از چالش‌های مختلف عبور می‌دهد.»

تفاوت سبک‌ فرزندپروری مقتدرانه و مستبدانه

گاهی اوقات والدین به‌خاطر تشابه اسمی سبک فرزندپروری مقتدرانه و مستبدانه را با هم اشتباه می‌گیرند، اما باید بدانید که این دو سبک تربیتی بسیار متفاوت‌اند. گرچه در هر ۲ سبک برای کودکان حدومرز تعیین می‌شود، والدین مستبد به مهربانی و صمیمیت والدین مقتدر رفتار نمی‌کنند.

برای اینکه بهتر متوجه تفاوت‌های این دو سبک تربیتی شوید، به این مثال توجه کنید. موقعیتی را تصور کنید که در آن دو پسر نوجوان شکلاتی را از فروشگاه مواد غذایی دزدیده‌اند. نحوه برخورد والدین هر پسر با این اتفاق تفاوت بین این سبک‌های فرزندپروری را مشخص می‌کند.

۱. نحوه رفتار والدین مقتدر

• وقتی فرزند به خانه می‌رسد، متناسب با ماهیت تخلفش مجازات می‌شود.
• به‌مدت ۲ هفته از سرگرمی‌های موردعلاقه‌اش محروم می‌شود.
• باید شکلات را برگرداند و از صاحب فروشگاه عذرخواهی کند.
• پدر و مادرش با او صحبت می‌کنند و برایش توضیح می‌دهند که چرا دزدی کار اشتباهی است.
• والدین احساسات فرزندشان را می‌پذیرند و به او گوشزد می‌کنند که دیگر این رفتار را تکرار نکند.

۲. نحوه رفتار والدین مستبد

• وقتی فرزند به خانه می‌رسد، والدین سرش فریاد می‌زنند و پدرش او را می‌زند.
• والدین او را از شام محروم می‌کنند و با رفتاری خشونت‌آمیز درباره عواقب تکرار این کار با او صحبت می‌کنند.

نتیجه‌گیری

فرزند والدین مقتدر تنبیه شد، اما با حمایت و راهنمایی والدین مجاب شد که دزدی کاری ناپسند است و دیگر نباید تکرارش کند. فرزند والدین مستبد علاوه‌بر اینکه تنبیه فیزیکی شد، هیچ بازخورد یا راهنمایی درستی درباره دلیل اشتباه‌بودن دزدی دریافت نکرد و والدینش هم هیچ حمایتی از او نکردند.

نمونه‌هایی از رفتارهای والدین در سبک فرزند پروری مقتدرانه

شناختن سبک‌های فرزندپروری و تصمیم به درپیش‌گرفتن یکی از آنها خوب است، اما مهم‌ است که بدانید چطور آن را در دنیای واقعی عملی کنید. برای آشنایی بیشتر شما با سبک فرزند پروری مقتدرانه، در این قسمت چند سناریو از نحوه رفتار والدین مقتدر در شرایط مختلف را برایتان روایت می‌کنیم.

۱. زمان تماشای تلویزیون

والدین مقتدر معمولا برای مدت‌زمان تماشای تلویزیون محدودیت تعیین می‌کنند، البته برای انجام این کار سن و موقعیت‌های فردی فرزندشان را هم در نظر می‌گیرند. کودکانی که از دستورالعمل‌های تعیین‌شده پیروی می‌کنند، ممکن است به‌عنوان پاداشی برای رفتار خوبشان بتوانند بیشتر تلویزیون تماشا کنند.

۲. زمان بازی‌کردن

کودکان والدین مقتدر درک واضحی از کارهایی دارند که باید قبل و بعد از بازی‌کردن با دوستانشان انجام دهند. این کودکان حدومرزهای بازی‌کردن را به‌خوبی می‌شناسند و می‌دانند در موقعیت مهمان و میزبان چطور رفتار کنند و چه نکاتی را هنگام بازی‌کردن رعایت کنند.

۳. غذاخوردن

والدین مقتدر به فرزندانشان اجازه دسترسی ۲۴ساعته به انواع غذاها را نمی‌دهند. اما اگر فرزندان آنها واقعا از غذایی خوششان نیاید، به آنها اجازه می‌دهند خودشان ساندویچ کوچکی از خوراکی موردعلاقه‌شان درست کنند.

۴. موقعیت‌های اضطراب‌آور

والدین مقتدر با توانمندسازی فرزندان برای رویارویی با ترس‌هایشان به آنها کمک می‌کنند با اضطراب مقابله کنند. کودکی را در نظر بگیرید که نگران رفتن به اردوی مدرسه است. در این شرایط والدین مقتدر این احساسات کودک را تأیید و او را آرام می‌کنند و در عین حال به فرزندشان می‌گویند که انتظار دارند در اردو شرکت کند و خوش بگذراند.

چطور والدی مقتدر باشیم؟

والدین مقتدربودن آسان نیست و به زمان و تلاش زیادی نیاز دارد. نکاتی که در اجرای سبک فرزندپروری مقتدرانه باید رعایت کنید، عبارت‌اند از:

• در رفتار با فرزندتان دلسوز، خون‌گرم، همدل و حامی باشید.
• از اجرای تکنیک‌های خشونت‌آمیز فرزندپروری خودداری کنید.
• عواقب سرپیچی از حدومرزها را از قبل مشخص کنید و به آن پایبند باشید.
• برای کودکتان وقت بگذارید و با یکدیگر فعالیت موردعلاقه‌اش را انجام دهید.
• مطمئن شوید که همه افراد خانواده حدومرزها و قوانین وضع‌شده را رعایت می‌کنند.
• فرزندتان را به مستقل‌شدن تشویق کنید و به او اجازه دهید با عواقب طبیعی اعمالش روبه‌رو شود.
• وقتی فرزندتان شنونده خوبی است یا حدومرزهای تعیین‌شده را به‌خوبی رعایت می‌کند، تحسینش کنید.

کلام پایانی

به‌گفته روان‌شناسان، سبک فرزند پروری مقتدرانه سبکی ایدئال است که علاوه‌بر حفظ نظم و انضباط زندگی، باعث می‌شود کودکان مستقل و بااعتمادبه‌نفس بار بیایند. اگر شما هم می‌خواهید این سبک تربیتی را در پیش بگیرید، به یاد داشته باشید که مهم‌ترین اصل «حفظ اقتدار در عین صمیمت و مهربانی» است.

سبک فرزندپروری شما چیست؟ به‌نظرتان سبک مقتدرانه چه فواید و معایب دیگری دارد؟ لطفا نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان به اشتراک بگذارید.