ضرورت بازنگری قیمت سوخت - محمد جهانگیریان*

سمنان - ایرنا - قاچاق سوخت یکی از دردهای امروز کشور محسوب می شود که بررسی آن یکی از موضوع های داغ رسانه ای در سال های اخیر به شمار می رود.

اهمیت راهبردی نفت خاورمیانه که از جنگ جهانی اول نمایان شده بود، در دوران جنگ جهانی دوم بیشتر شد. در سال های پس از جنگ نیز نفت به عنوان یک ماده حیاتی برای جهان درآمد اما در این میان به طور تقریبی همه امتیازهای نفتی خاورمیانه در دست شرکت های بزرگ نفتی بود که به «خواهران نفتی» شهرت داشتند.
خواهران نفتی شامل پنج شرکت آمریکایی، بریتیش پترولیوم و رویال داچ شل(انگلیسی – هلندی) بود که با استعمار نفت کشورهای خاورمیانه، ثروت ملی این کشورها را به چپاول می بردند و افزایش آگاهی این کشورها از این وضعیت اسفناک، سبب بروز واکنش ها و مناقشات و زمینه ساز تولد اوپک شد.
بسیاری از کشورهای صنعتی و نیمه صنعتی فاقد ذخایر اثبات شده قابل توجه نفتی بوده و عمدتا وارد کننده و مصرف کننده نفت می باشند و بیشتر نفت خود را از منطقه خلیج فارس تامین می کنند و این امر ضرورت افزایش همکاری میان کشور های صادر کننده بخصوص در قیمت گذاری را ضروری کرده است.
در حال حاضر شکاف بسیار عمیق قیمت سوخت در ایران با کشورهای همسایه در ماه های اخیر سبب افزایش قاچاق این ثروت و کالای با ارزش از کشور شده است.
سودجویان با قاچاق فرآورد های نفتی به خارج از مرزهای کشور عملا سرمایه با ارزش ملی که متعلق به تمام ملت است را به آتش کشیده اند که می توان از آن به عنوان تولد خواهران نفتی در داخل کشور یاد کرد و باید برای سقط این مولود شوم چاره ای اندیشیده شود.
سود سرشار از قاچاق سوخت ایران با قیمت پایین به دنبال جهش قیمت ارز در کشور و همچنین افزایش قیمت جهانی نفت‌ خام که به افزایش دلاری بهای فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین و گازوئیل در بازارهای جهانی منجر شده، بازار قاچاق سوخت از ایران به کشورهای همسایه را به شدت رونق بخشیده است.
از جمله علل جذابیت و گرایش قاچاقچیان فرآورده های نفتی در ایران می توان به سود سرشار اقتصادی، وجود بازار خرید در کشور های همسایه، شکاف بالای قیمت در ایران و سایر کشور ها و غیره اشاره کرد.
طبق آمار منتشر شده در خبرگزاری ایرنا ارزانترین قیمت بنزین در جهان را به ترتیب ونزوئلا، ایران و سودان در اختیار دارند و قیمت هر لیتر بنزین در ونزوئلا 1 سنت، ایران 8 سنت و سودان 34 سنت است.
در عین حال زمان محاسبه قیمت هر لیتر بنزین در کشور ترکیه 116 سنت، پاکستان و افغانستان 75 سنت، عراق 63 سنت، آذربایجان 47 سنت و ترکمنستان 43 سنت بوده است.
این تحقیقات مهمترین مقصد قاچاق بنزین ایران را ترکیه، عراق، پاکستان و افغانستان معرفی می کند.
محاسبه سود انتقال یک گالن 20 لیتری بنزین به کشورهای همسایه بر اساس این تحقیقات در کشور های ترکیه، پاکستان، افغانستان، عراق، آذربایجان و ترکمنستان به ترتیب 16، 10، 8، 6 و 5 برابر است.
در این میان مسئولان مربوطه دولتی نیز بیکار ننشسته اند و در ماه های اخیر ضمن تایید افزایش قاچاق بنزین و دیگر فرآورده های نفتی، به دنبال راهکارهای مناسب جهت جلوگیری از این امر شوم بوده اند تا دست چپاول گران ثروت ملی را قطع کنند.
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت چندی پیش بر سهمیه بندی سوخت جهت جلوگیری از قاچاق تاکید داشت که البته این امر نیز مخالفانی دارد.
همچنین زنگنه به مخالفت دولت جهت افزایش قیمت سوخت نیز اشاره داشت و گفت: درباره سهمیه بندی یا کارت سوخت به طور جدی بحث است اما اساس دولت بر افزایش قیمت ها نیست و البته برای کسانی که می خواهند بیشتر از سهمیه خود سوخت بگیرند، بحث افزایش قیمت هست.
در این روش، عرضه سوخت تنها به دارندگان کارت سوخت انجام می شود که البته راهکار کافی و قطعی به شمار نمی رود و تجربه نشان داده است که این امر نیز سبب درمان قطعی این توده بدخیم که از گذشته های دور در کالبد کشور رخنه کرده بوده، نخواهد بود.
خرید و فروش کارت های سوخت در شهر های مرزی بخصوص سیستان و بلوچستان که به دلیل هم مرزی با همسایگان شرقی ایران و به دلیل نداشتن منابع کافی نفت و گاز از واردکنندگان انواع سوخت به شمار می روند که بخشی از آن از طریق ایران انجام می شود، گواه این ادعا است.
به نظر می رسد اصلاح قیمت و رساندن قیمت فرآورده های نفتی کشور به قیمت واقعی بهترین راهکار مقابله با قاچاق سوخت است که البته دولتمردان جهت اصلاح قیمت باید شرایط اقتصادی، جو سیاسی و معیشتی مردم را در نظر بگیرند و به صورت پلکانی و همچنین از طروق دیگر مانند افزایش یارانه ها این افزایش قیمت را اعمال کنند.
چرا که تناسب قیمت فرآورده های نفتی از جمله بنزین، گازوییل و CNG با نرخ های بین المللی در کنار افزایش ضریب امنیتی و کنترلی مرزها سبب کاهش سود قاچاق سوخت خواهد شد.
در غیر این صورت، تفاوت قیمت های سوخت بین ایران و کشورهای همسایه، ضمن رونق دادن به بازار قاچاق از ایجاد انگیزه لازم برای کارآفرینی در حوزه های تولید بویژه در مناطق مرزی جلوگیری خواهد کرد.
همچنین کنترل و نظارت دقیق تر به بازار خرید و فروش و حمل مواد خریداری شده از بورس انرژی بسیار مهم و حایز اهمیت است.
--------------------------------------------------------------------
* رئیس ایرنا در استان سمنان