شب یلدا؛ جشنی برای احیای آموزه‌های دینی و انسانی

به گزارش ایکنا از همدان، شب یلدا یا شب چلّه بلندترین شب سال در نیم‌کره شمالی زمین است، این شب به زمان بین غروب آفتاب از ۳۰ آذر (آخرین روز پاییز) تا طلوع آفتاب در اول ماه دی (نخستین روز زمستان) اطلاق می‌شود که ایرانیان و بسیاری از دیگر اقوام این شب را جشن می‌گیرند.

شرق شناسان و مورخان متفق القول‌اند که ایرانیان نزدیک به چند هزار سال است که شب یلدا آخرین شب پاییز را که بلند‌ترین و تاریک ترین شب سال است تا سپیده دم بیدار می‌مانند، در کنار یکدیگر خود را سرگرم می‌کنند تا اندوه غیبت خورشید و تاریکی و سردی روحیه آنان را تضعیف نکند و با به روشنی گراییدن آسمان (حصول اطمینان از بازگشت خورشید در پی یک شب طولانی و سیاه که تولد تازه آن عنوان شده است) به استراحت می‌پردازند.

مراسم شب یلدا از طریق ایران به قلمرو رومیان راه یافته و جشن «ساتورن» نامیده شد، جشن ساتورن پس از مسیحی شدن رومیان نیز اعتبار خود را از دست نداد و ادامه یافت به گونه‌ای که در همان نخستین سده آزاد شدن پیروی از مسیحیت در میان رومیان، با تصویب رئیس وقت کلیسا، کریسمس (مراسم میلاد مسیح) قرار دادند.

پیشتر، ایرانیان روز پس از شب یلدا (یکم دی ماه) را خور روز و دی گان، نامیده و به عنوان یک روز تعطیل عمومی به استراحت می‌پرداختند در این روز عمدتاً به این لحاظ از کار دست می کشیدند که نمی‌خواستند احیاناً مرتکب بدی شوند که میترائیسم ارتکاب هر کار بد کوچک را در روز تولد خورشید گناهی بسیار بزرگ می‌شمرد.

آداب شب یلدا در طول زمان تغییر نکرده و ایرانیان در این شب، باقی مانده میوه‌هایی را که انبار کرده‌اند و خشکبار و تنقلات را می‌خورند و دور هیزم افروخته و بخاری روشن گرد هم آمده و می‌نشینند تا سپیده دم بشارت شکست تاریکی و ظلمت و آمدن روشنایی و گرمی را بدهد،

زیرا که به زعم آنان در این شب، تاریکی و سیاهی در اوج خود است، واژه یلدا، از دوران ساسانیان که متمایل به کارگیری خط (الفبای از راست به چپ) سریانی شده بودند به کار رفته است.

یلدا همان میلاد به معنای زایش، زادروز یا تولد است که از آن زبان سامی وارد پارسی شده است، باید دانست که هنوز در بسیاری از نقاط ایران مخصوصاً در جنوب و جنوب شرق برای نامیدن بلندترین شب سال، به جای شب یلدا از واژه مرکب شب چله استفاده می‌شود.خور روز (دی گان) یکم دی ماه در ایران باستان در عین حال روز برابری انسان‌ها بود، در این روز همگان از جمله شاه لباس ساده می‌پوشیدند تا یکسان به نظر آیند و کسی حق دستور دادن به دیگری را نداشت و کارها داوطلبانه انجام می‌گرفت، نه تحت امر.

در این روز جنگ کردن و خونریزی، حتی کشتن گوسفند و مرغ هم ممنوع بود، این موضوع را نیروهای متخاصم ایرانیان می‌دانستند و در جبهه‌ها رعایت می‌کردند و خونریزی موقتاً قطع می‌شد و بسیار دیده شده که همین قطع موقت جنگ، به صلح طولانی و صفا انجامیده بود.

دیدگاه اسلام در مورد سنت پیشینیان
اسلام در مقابل سنت‌ها و آیین‌های اقوام و مللی که به اسلام گرویده شده و مسلمان می‌شوند واکنش‌های مختلفی دارد؛ آن سنت و آیین مخالف آموزه‌های شریعت اسلام بوده، که اسلام با آنگونه سنت‌ها مقابله کرده و رد می‌کند(مانند زنده به گور کردن دختران اعراب و...) یا آن سنت و آیین موافق و مطابق با آموزه‌های دین اسلام است، که اسلام آنها را قبول کرده و تأیید می‌کند (مانند سنت پاکیزگی و رفع کدورت و صله رحم در عید نوروز ایرانیان) یا آن سنت؛ سنخیت و یا عدم سنخیتی با آمورزهای دین اسلام ندارد و انجام آن مخالفتی با احکام الهی نمی‌کند ودین اسلام هم آنها را رد نمی کند(مانند خیلی از رسوم وآیین‌های محلی اقالیم مختلف جهان اسلام نظیر؛نوع پوشش، صحبت کردن، مراسم ازدواج، و... ).

در مواردی اسلام برخی از رسوم را طبق مبنای فوق اصلاح کرده و قسمت‌هایی را رد و قسمت‌هایی را تأیید می‌کند. حال با توجه به مطالبی که ذکر شد متوجه می‌شویم که سنت باستانی شب یلدا تا جاییکه مستلزم احیای آموزه‌هایی چون؛ صله رحم، احترام به بزرگان، همدلی و صمیمیت در خانواده و... شود خوب و پسندیده است و اگر در اجرای این سنت‌ها دچار افراط همچون اسراف در مخارج، چشم و هم چشمی و آوردن فشار مالی نامناسب به خانواده و ...قطعاً مخالف احکام دین اسلام بوده و مردود است.

ورود برخی بدعت‌ها به مراسم شب یلدا
شب یلدا از دیرباز تاکنون در نقاط مختلف ایران اسلامی برگزار می‌شده است اما موضوعی که در سال‌های اخیر مشاهده می‌شود ورود برخی بدعت‌ها به مراسمات شب یلدا است بدعت‌هایی که چیزی جز سلب آسایش و ایجاد مزاحمت و بروز آسیب‌های اجتماعی چیزی به همراه ندارد، در این حال جا دارد که متولیان فرهنگی ضمن فرهنگ‌سازی در این زمینه، راه برای ورود بدعت‌ها به این آیین کهن را ببندند.

بی‌شک بهترین ره آورد و هدیه شب‌های یلدا همنشینی و جویا شدن از حال هم و صله رحم است در حالی که برخی تجمل‌گرایی‌ها در کنار شرایط اقتصادی فعلی و افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها باعث شده تا صله رحم در شب یلدا تحت تاثیر قرار بگیرد در این میان انس با قرآن، حافظ و شاهنامه خوانی نیز از آداب و سنت‌های وارد بر این آیین کهن است.

یادداشت از لیلا خدایی خبرنگار ایکنا

انتهای پیام