نفت و هزار سودا

به گزارش ایران اکونومیست؛ اما آنچه مسلم است، این که برای بررسی قیمت نفت در سال‌های آینده، بدون نادیده گرفتن وضعیت کشورهای تولید‌کننده و وضعیت جهانی اقتصاد ناممکن است.

تحریم‌های نفتی علیه ایران‌، وضعیت سیاسی لیبی و اقتصادی ونزوئلا‌، امکان افزایش جنگ تجاری میان امریکا و چین، افزایش تولید نفت شیل امریکا، هم‌پیمان شدن روسیه و عربستان برای هر گونه تغییر در تولید و عرضه، میزان قدرت اوپک، تداوم رکود اقتصادی که به کاهش عرضه می‌انجامد و... از جمله مواردی هستند که برای هر تحلیلی باید در نظر گرفته شوند.

** ریسک ‌های تغییر قیمت نفت
یکی دیگر از اهرم‌های تغییر در قیمت نفت، اوپک است. در آبان ماه 1396 دبیرکل سازمان کشورهای صادرکننده نفت، سند چشم‌انداز اوپک 2040 را رونمایی کرد. این سند یکی از مهم‌ترین اسناد برای مشخص کردن آینده تقاضا و عرضه نفت است. اوپک پیش‌بینی کرد که تقاضای نفت در سال ٢٠٤٠ به بیش از ١١١ میلیون بشکه در روز برسد در این چشم‌انداز، تولید اوپک به روزانه ٤١ میلیون و ٤٠٠ هزار بشکه افزایش خواهد یافت که این نشان‌دهنده افزایش سهم و نقش اوپک در بازار جهانی نفت در دهه‌های آتی است. با توجه به این گزارش همچنین مشکلاتی که در درون اوپک پیش آمده بود، اعضای باقی مانده باید استراتژی بلندمدت‌تری داشته و روابط خود را مستحکم‌تر کنند. در بخش دیگری از این گزارش آمده است که هر چند افزایش بهره‌وری و رشد استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر بر تقاضای سوخت‌های فسیلی اثر خواهد گذاشت اما «نفت» همچنان مهم می‌ماند و «اوپک» بازیگری تاثیرگذار خواهد ماند. البته این سند قبل از خروج قطر از اوپک در سال 2018 و تنش‌های بین اعضای آن بود. اما با وجود تمدید توافق کاهش تولید، به نظر می‌رسد اعضای اوپکی و غیر اوپکی این سازمان همچنان بر این عقیده استوار هستند که رمز افزایش درآمدهای نفتی، کاهش تولید است.

نفت شیل امریکا، یکی دیگر از خطرهای کاهش قیمت نفت است. در سند چشم‌انداز اوپک، عنوان شده است که تولید نفت شیل امریکا روند شتابنده‌ای به خود خواهد گرفت به طوری که در سال 2021 حدود 7میلیون و 500 هزار بشکه در روز خواهد بود.

** پیش‌ بینی نهادهای بین‌المللی
اتفاقات در حوزه اقتصاد و به خصوص حوزه انرژی، سریع رخ می‌دهد. بنابراین برای هرگونه پیش‌بینی در خصوص آینده قیمت نفت، گزارش‌هایی که نهادهای بین‌المللی منتشر می‌کنند، می‌تواند تا حدودی مسیر را روشن کند. خبرگزاری رویترز در آخرین نظر سنجی خود که از فعالان و کارشناسان حوزه انرژی به عمل آمده بود، قیمت نفت تا یک دهه آینده را در حدود 65 تا 70 دلار گزارش داد. با وجود افت و خیزهای قیمت‌های نفت، پیش‌بینی‌ها حدود 5 دلار در هر بشکه کمتر از نظرسنجی سالانه قبلی بود که در ابتدای سال 2018 انجام گرفت. این نشان می‌دهد که با وجود نوسان‌ های احتمالی که ممکن است در دوره‌هایی نیز زیاد باشد، اما همچنان قیمت نفت تعدیل شده و به بازه گفته شده بازمی‌گردد.

** تقابل ترامپ و ایران
پر بی‌راه نیست اگر بگوییم یکی از مهم‌ترین نقش‌ها در بازار نفت را رییس‌جمهور امریکا بازی می‌کند. ترامپ با خروج یک‌جانبه از برجام، توانست تا حدی بر میزان صادرات نفت ایران اثر بگذارد و مشتری‌های نفت کشور را در نگرانی قرار دهد. بعد از افزایش نگرانی‌ها از کاهش عرضه نفت، قیمت نفت برنت در نوامبر به بالای 80 دلار رسید. بعد از این افزایش قیمت، ترامپ در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد به اوپک و کشورهای عضو این سازمان حمله کرد و از آنها خواست تا تولید را افزایش دهند تا قیمت‌های جهانی کاهش یابد. عربستان و روسیه به جبران کاهش صادرات نفت ایران، تولید خود را بنا به درخواست امریکا افزایش دادند. این امر قیمت‌های نفت را به زیر 50 دلار کشاند. با کاهش قیمت نفت، درآمد کشورهای نفت خیز به‌شدت کاهش یافت و به همین دلیل سازمان اوپک با تمدید کاهش تولید و عرضه نفت‌، توانست قدری از کاهش قیمت‌ ها را جبران کند.

با شروع زمان تحریم‌ها، ریسک‌های تحریم نفت ایران بازارهای جهانی را ملتهب کرد به گونه‌ای که با افزایش فشار قیمت‌ها، ترامپ از مواضع سرسختانه خود عقب ‌نشینی کرد و به هشت کشور که خریدار عمده نفت ایران هستند، معافیت 6 ماهه داد.

بارها اعلام شده که معافیت‌ها تمدید نخواهد شد اما خبرها حاکی از آن است که کشور ژاپن بعد از ماه‌ ها توقف، نسبت به ثبت سفارش و واردات نفت از ایران اقدام کرده است. بسیاری از کارشناسان معتقدند هر قدر فشار امریکا بیشتر شود و در مقابل توافق اوپک برای کاهش تولید نیز تداوم یابد، جلوگیری از افزایش بیشتر قیمت‌ها دشوارتر خواهد شد. در واقع تلاش امریکا برای فشار به ایران به دلیل ظرفیت اضافی تولید نفت در صحرای عربستان است اما این ظرفیت کمتر از مقداری است که ایران قبل از شروع تحریم‌ها، صادر می‌کرد. بنابراین با در نظر گرفتن همه جوانب دو نتیجه می‌توان گرفت؛ اول اینکه کشورهای اوپکی و غیراوپکی به نفت وابسته هستند بنابراین هرگونه سیاستگذاری ‌شان در جهت افزایش قیمت‌ها است. نتیجه دوم، ظرفیت مازاد تولیدی است که در حال حاضر و در نبود ایران در بازارهای جهانی، عربستان می‌تواند قدری از آن را جبران کند که عربستان نیز در توافق اوپک، میزان صادرات خود را کاهش داد. پس با وجود توافق اوپک، انتظاری برای افزایش تولید نفت از سوی کشورهای متعهد نخواهد بود.

** بدهی‌ های مالی و تقاضا نفت
طبق گزارش بانک جهانی، سال آینده انتظار رشد اقتصادی زیادی برای اقتصاد جهان نمی‌رود. از طرف دیگر بسیاری از کشورهای صادر‌کننده نفت نیز درگیر بحران‌های مالی و اقتصادی خود هستند که این امر شرایط را برای افزایش قیمت نفت و تسویه بدهی‌ها فراهم می‌کند. اما برخی کشورهای وارد‌کننده نیز با این بحران دست به گریبان هستند و از این رو هر زمان که قیمت نفت بالا رود، میزان تقاضای نفت نیز کاهش می‌یابد. بعید است برآیند بدهی این دو گروه، منجر به تغییری چشم گیر در قیمت و میزان نفت تولیدی داشته باشد. با توجه به اتمام معافیت ‌های نفتی در می‌2019، به نظر می‌رسد قیمت نفت در سال 2019 نیز نوسان ‌هایی را داشته باشد اما شدت آن بستگی به موارد گفته شده دارد. در یک افق بلندمدت چند ساله بعید است که قیمت نفت نوسان زیادی را تجربه کند و به بیش از 90 دلار برسد. محتمل‌ترین قیمت، محدوده 60 تا 75 دلار است.